Συνέχεια του αφιερώματος από το τεύχος 12

6. ΤΟ ΣΚΑΛΙΣΤΗΡΙ

Μέσα από τις σελίδες της "Διάπλασης των Παίδων", (παιδικό περιοδικό που κυκλοφορούσε δεκαετίες πριν) ξεχωρίζουν τα διηγήματα του Γρηγορίου Ξενόπουλου. Ένα μυθιστορηματάκι για πολύ μικρά και πολύ μεγάλα παιδιά είναι 'το Σκαλιστήρι'. Το σκαλιστήρι είναι το παρατσούκλι ενός μικρού παιδιού, του Σώτου που όλοι τον αποκαλούσαν έτσι διότι του άρεσε να σκαλίζει τα πάντα.

Το σκαλιστήρι, δηλαδή ο Σώτος, είχε και μια αδερφή τη Σόνια που πολλές φορές κάλυπτε τις σκανδαλιές του. Οι σκανδαλιές του δεν είχαν ούτε αρχή ούτε τέλος. Όλες οι τιμωρίες των γονιών του τον συνέτιζαν μόνο για λίγο. Σκεφτείτε ότι μια μέρα, ενώ έπαιζε με τα χρυσόψαρα της αδερφής του, του έπεσαν δύο έξω από τη γυάλα με αποτέλεσμα να καταλήξουν στο στόμα της γάτας τους. Μια άλλη φορά προσπάθησε να οδηγήσει το καινούργιο αυτοκίνητο του θείου του με αποτέλεσμα να το προσγειώσει στο κορμό ενός δέντρου κι αυτός να βρεθεί σκαλωμένος ψηλά σ' ένα κλαδί. Μια άλλη σκανδαλιά του Σώτου ήταν τότε που έβαλε τα χέρια του σ' ένα μαστέλο για να βρει τον αστακό που είχε βάλει εκεί η μαμά του για να τον ψήσει την άλλη μέρα. Το αποτέλεσμα ήταν να φάει μια γερή δαγκωνιά στα χέρια του και να έχει τα σημάδια για πολύ καιρό.

Η μεγάλη τιμωρία του Σώτου ήρθε ένα βράδυ, όταν αποφάσισε να κοιμηθεί μέσα στη βάρκα του Μαθιού που ήταν δεμένη στη παραλία. Το όνειρο που είδε ήταν τόσο φοβερό, αλλά και τόσο ζωντανό που έμοιαζε με πραγματικότητα. Τον πήρε το ρεύμα, έπεσε σε καράβι λαθρεμπόρων, γλίτωσε με μια σχεδία, βγήκε στη Αφρική και κινδύνεψε να τον ψήσουν και να τον φάνε οι ανθρωποφάγοι. Σ' αυτές τις δύσκολες στιγμές του έλειψε η οικογένειά του. Του έλειψαν τόσο πολύ που αποφάσισε να μη σκαλίσει τίποτα ποτέ και να μην κάνει του κεφαλιού του. " Το σκαλιστήρι " έφυγε από το όνομά του και έμεινε το Σώτος δηλαδή ένα καλό και φρόνιμο παιδί.

Αγνή Βουτσίνου - Φίλιππος Κεράνης

7. ΤΑ ΠΟΥΛΙΑ ΤΗΣ ΑΥΛΗΣ

Αυτό το βιβλίο διηγείται διάφορες ιστορίες από τα ζώα, που ζουν σε μια αυλή. Ο κυριότερος ήρωας του βιβλίου είναι μια κότα, η Ασπρούλα. Μαζί με τους φίλους της, τον χοίρο τον Γκρινιάρη, τον κόκορα Φωνακλά, την αγελάδα Αστέρω, τον γάλο Φουσκωμένο, τα γαϊδουράκια Αυτία και Μέντιο και άλλα ζώα που ζουν στην αυλή μοιράζονται τους φόβους τους, διασκεδάζουν, τσακώνονται, ασχολούνται με την ομορφιά τους και τη μόδα, παίζουν, βοηθούν ο ένας τον άλλο, κάνουν συμβούλια για να αντιμετωπίσουν δύσκολες καταστάσεις, κυνηγούν τον εχθρό τους κυρ-Αρουραίο και ζουν πολλές περιπέτειες. Η Ασπρούλα έχει και ένα κοτοπουλάκι, το Μυταράκι που βγήκε μια μέρα απ΄ τ΄ αυγά της κι από τότε τ' αγαπάει πάρα πολύ και το έχει πάντα μαζί της, όταν όμως κάνει αταξίες το μαλώνει.

Τα ζώα μάλωναν πολύ ώσπου ήρθε ένας ταύρος ο Αψύς, που τους ησύχασε.

Όλο το βιβλίο ήταν ωραίο αλλά το ωραιότερο μέρος ήταν στο τέλος όπου λέει:

-Καλά και δίκαια έκανε λοιπόν ο Αψύς να κυνηγήσει εσένα Γκρινιάρη, του είπε ο Φωνακλάς θέλησε να σε μάθει να μην είσαι κακός, πονηρός και εκδικητικός. Α, μου αρέσει εμένα ο Αψύς! Μας χρειαζόταν και ένας τέτοιος δυνατός και δίκαιος, για να μας βάζει στη θέση μας, να κρίνει τις διαφορές μας, να κόβει τις φιλονικίες μας και να μας τιμωρεί αν δεν κάνουμε καλά.

Τα πουλιά και τα τετράποδα της αυλής έγιναν πιο ήσυχα, πιο φρόνιμα και πιο ευγενικά μεταξύ τους, από τον καιρό που πήγε ο Αψύς ο ταύρος. Και έζησαν από τότε αυτά καλά και εμείς καλύτερα.

Ελένη Παπαγιάννη Ε', Γρηγόρης Γαλερός Γ'

8. Ο ΓΙΑΝΝΑΚΗΣ ΣΤΟ ΛΟΥΝΑ ΠΑΡΚ

Σ' αυτό το βιβλίο ο Γρηγόριος Ξενόπουλος μας μιλάει για δυο παιδιά που το 'σκασαν από το σχολείο , για να πάνε στο μεγάλο Λούνα Παρκ. Αυτά τα παιδιά, ο παχουλός Γιαννάκης και ο Μικές, που δεν του άρεσε να πηγαίνει στο σχολείο, αποφάσισαν μια μέρα να μην πάνε στο σχολείο και να πάνε στο Λούνα Παρκ. Ο Μικές έπεισε να πάρουν από τον κουμπαρά όλα τα χρήματα του Γιαννάκη, για να έχουν να ξοδέψουν εκεί.

Στη διαδρομή ο Μικές πείνασε και κάθισε μαζί με το Γιαννάκη κι έφαγαν ό,τι του είχε βάλει η μαμά του για το σχολείο. Αφού χόρτασαν συνέχισαν για να φτάσουν στο Λούνα Πάρκ.

Και τι δεν είδαν εκεί πέρα! Πήγαν στην εξέδρα με τη μουσική, αλλά έφυγαν γρήγορα γιατί ξεκουφάθηκαν. Πήγαν στο μπάρμπα αγκίστρι, όπου αν έπιανες με το αγκίστρι σου ένα γουρουνάκι έπαιρνες δώρο ένα ζωντανό κουνέλι. Έφαγαν παγωτό, είδαν τον αγριάνθρωπο, ανέβηκαν στα αλογάκια, πήγαν στη σκοποβολή, στο θηριοδαμαστή.

Όμως ο Γιαννάκης άρχισε να νιώθει ενοχή γι' αυτό που είχε κάνει και δεν τον ευχαριστούσε τίποτα και πρότεινε να φύγουν και να γυρίσουν πίσω. Μπήκαν στο τρόλεϊ, για να επιστρέψουν. Σε λίγο πέρασε ο ελεγκτής και τους ζήτησε τα εισιτήρια. Εκείνοι όμως δεν είχαν γιατί είχαν ξοδέψει όλα τους τα χρήματα στο Λούνα Πάρκ. Έτσι αυτός τους παρέδωσε στον αστυφύλακα.

Εκείνος τους οδήγησε στα σπίτια τους αφού πρώτα του υποσχέθηκαν με κάθε ειλικρίνεια ότι δεν θα το ξανακάνουν.

Δανάη Χριστοπούλου - Ναταλία Σιφναίου Τάξη Ε'

9. Ο ΓΥΡΟΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ

Μια φορά κι έναν καιρό, δυο ξαδελφάκια, η Κική κι ο Γιαννάκης, έχοντας διαβάσει ο ένας το βιβλίο "Ταξιδεύοντας στον κόσμο" και η άλλη τις "Περιπέτειες του Ροβινσώνα Κρούσου" αποφάσισαν να μιμηθούν τους ήρωες των βιβλίων αυτών, να ταξιδέψουν για να γνωρίσουν τον κόσμο. Έτσι μια μέρα που ήσαν μόνοι στο σπίτι, με τη βοήθεια του μικρού Παυλή, του γιου του κηπουρού, βρήκαν μια βάρκα, πήραν μαζί τους λίγα τρόφιμα, ρούχα, ψεύτικα όπλα, παιχνίδια και ξεκίνησαν, κατεβαίνοντας το ποτάμι.

Μαζί τους ήρθε ο Παυλής με το σκύλο του, καθώς κι ο Μπέμπης ο ξάδερφος της Κικής. Ονόμασαν τη βάρκα τους "Ωραία Κική", ενώ ναυαρχίνα διορίστηκε η Κική, σα μεγαλύτερη.

Η βάρκα αρμένιζε ήρεμα στο ποτάμι, ενώ τα παιδιά, εκτός από τον Παυλή, νόμιζαν ότι είχαν βγει στον ωκεανό και ότι είχαν δει τις ακτές της Αφρικής κι άλλων ηπείρων. Μάταια ο Παυλής προσπαθούσε να τους εξηγήσει ότι συναντούσαν μόνο τα διάφορα κτήματα που ήταν κοντά στο σπίτι τους και στις όχθες του ποταμού. Σε λίγη, όμως, ώρα έπιασε βροχή, το ποτάμι ξεχείλισε και η βάρκα χτύπησε στα βράχια και κόλλησε. Τα παιδιά βγήκαν στην ξηρά, από απροσεξία, έσπρωξαν τη βάρκα και την παρέσυρε το νερό. Νόμισαν (εκτός από τον Παυλή) ότι βρίσκονταν στο νησί του Ροβινσώνα. Κάποια στιγμή άκουσαν το μουγκανητό μιας αγελάδας και, από το φόβο τους νόμισαν ότι ήταν λιοντάρι. Είδαν ένα σκιάχτρο και το πέρασαν για αγριάνθρωπο. Τελικά, συνάντησαν έναν άνθρωπο με γένια και φοβήθηκαν πολύ γιατί νόμισαν ότι ήταν ο ίδιος ο Ροβινσώνας Κρούσος. Αυτός όμως ήταν ζωγράφος και φίλος του πατέρα του Παυλή. Μάλιστα ο σκύλος τον γνώρισε από μακριά κι έτρεξε κοντά του. Ο ζωγράφος όταν κατάλαβε τι είχε γίνει, κάλεσε τα παιδιά, τα μάλωσε με καλοσύνη, τους εξήγησε ότι αυτό που είχαν κάνει ήταν πολύ κακό κι επικίνδυνο και με τη δική του βάρκα, τα οδήγησε στο σπίτι τους. Τα υποδέχτηκαν οι γονείς τους, που είχαν αναστατωθεί από την πολύωρη εξαφάνισή τους, και η χαρά τους ήταν τόσο μεγάλη που τα ξαναβρήκαν που ούτε τα μάλωσαν για την απερισκεψία τους. Αλλά κι αυτά από τότε έβαλαν μυαλό και ποτέ πια δε σκέφτηκαν να ξαναδοκιμάσουν τις εμπειρίες του Ροβινσώνα Κρούσου ή οποιουδήποτε άλλου είχε αποφασίσει να γνωρίσει τον κόσμο ταξιδεύοντας στις θάλασσες.

Η ιστορία αυτή μας διδάσκει ότι δεν πρέπει τα παιδιά να επηρεάζονται απ' αυτά που διαβάζουν στα διάφορα βιβλία και να μιμούνται τους ήρωες των βιβλίων κάνοντας πράγματα χωρίς να ξέρουν και να τα εγκρίνουν οι γονείς τους.

Μάρκελλος Πολυδώρου - Στέφανος Γιαννακόπουλος Τάξη Δ'

Ο ΞΕΝΟΠΟΥΛΟΣ ΚΑΙ ΤΑ ΜΑΘΗΤΙΚΑ ΕΝΤΥΠΑ

Ξεφυλλίζοντας τους τόμους της "ΔΙΑΠΛΑΣΙΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΩΝ" βρήκαμε στο τεύχος της 19ης Ιανουαρίου 1935 μια επιστολή του Ξενόπουλου, σχετική με τα μαθητικά έντυπα και την αναδημοσιεύουμε. Αυτή η επιστολή δημοσιεύεται για πρώτη φορά.

"Τέσσερα κορίτσια, κάποιου εδώ Γυμνασίου, μ' επισκέφθηκαν προχτές σαν αντιπρόσωποι της Ε' τάξης του Α' Γυμνασίου Θηλέων, που αποφάσισε να εκδώσει μαθητικό περιοδικό κι ήθελε τη γνώμη μου για τον τίτλο, για το σχήμα, για το εξώφυλλο, για την ύλη και τη γλώσσα. Μιλήσαμε για όλα αυτά κι έπειτα ρώτησα τις χαριτωμένες κι εξυπνότατες επισκέπτριες μου πως λογάριαζαν να καλύπτουν τα έξοδα της έκδοσης τους. Γιατί δεν είναι λίγα, αφού το περιοδικό θα βγαίνει σε μηνιαία δεκαεξασέλιδα φυλλάδια, κι όχι γραμμένα με το χέρι, ούτε με γραφομηχανή, αλλά τυπωμένα.
Θα μας δώσει ένα μικρό ποσό, μου αποκρίθηκαν, το σχολικό μας ταμείο. Θα το συμπληρώσουμε με έρανο όσες από μας μπορούν. Έτσι θα βγει το πρώτο φυλλάδιο. Το δεύτερο θα βγει από τις εισπράξεις του πρώτου, το τρίτο από του δεύτερου και καθεξής. Εμείς δεν θέλουμε κέρδη. Να εισπράττουμε μόνο όσα χρειάζονται για το χαρτί και το τυπογραφείο. Ε, αν πουλάμε πεντακόσια αντίτυπα κάθε φορά, από δυόμισι δραχμές το ένα, τα έξοδα βγαίνουν.
Και με το παραπάνω, είπα εγώ. Μα ελπίζετε να πουλάτε πεντακόσια αντίτυπα;
Μια, γιατί το περιοδικό θα το υποστηρίξουν οι καθηγητές μας κι οι καθηγήτριες. Ένας μας υποσχέθηκε να διαθέτει εκατό αντίτυπα. Θα κυκλοφορεί και σε άλλα Γυμνάσια εκτός από το δικό μας. Έτσι ελπίζουμε.
Αυτή η συνομιλία με ξαναγύρισε στα μαθητικά μου χρόνια και μου θύμισε κάποιο περιοδικό, που το "ίδρυσα" μαζί με τέσσερις συμμαθητές μου, όταν ήμουν μαθητής της Γ' (της Ε' σήμερα) του Γυμνασίου Ζακύνθου. Έβγαινε καθ' εβδομάδα σ' ένα μόνο….. αντίτυπο, γραμμένο όλο με το χέρι μου. Κι ήταν μάλλον εφημερίδα, γιατί εκτός από λίγη λογοτεχνική ύλη, δική μου και των συνεργατών μου, είχε άρθρα για τα σχολικά μας ζητήματα κι ειδήσεις επίσης σχολικές. Το μοναδικό αντίτυπο το πήγαινα κάθε Δευτέρα στο Γυμνάσιο, κι εκεί το διάβαζαν, στα διαλείμματα, ή και την ώρα του μαθήματος, όσα παιδιά πρόφταιναν, πριν δηλαδή σκιστεί, περνώντας από χέρι σε χέρι, κουρελιαστεί και κάποτε χαθεί….. Κάποια Δευτέρα, το περιοδικό μας, ανέπαφο σχεδόν ακόμα, το 'πιασε στα χέρια ενός μαθητή ο Γυμνασιάρχης, το διάβασε κι έγινε…. Έξω φρενών. Σε λίγο με φώναξε στο Γυμνασιαρχείο - γιατί μόνο τα' όνομά μου ήταν γραμμένο στην προμετωπίδα - με μάλωσε γερά που τολμούσα να κάνω πράγματα "απαγορευμένα από τον κανονισμό" και στο τέλος μου ανακοίνωσε πως επιεικώς για πρώτη φορά ο Σύλλογος των καθηγητών με τιμωρούσε με τριήμερη αποβολή!
Αληθινά, ο κανονισμός το απαγορεύει;
Βεβαιότατα! Μου αποκρίθηκε ο Γυμνασιάρχης. Ορίστε!
Και ξεκρεμώντας από τον τοίχο τον κανονισμό, που ήταν τυπωμένος και κολλημένος σ' ένα καρτόνι, μου διάβασε θριαμβευτικά:
"Άρθρον 15 Απαγορεύεται η περαιτέρω συννενόησις των μαθητών προς σχηματισμό φατρίας εφ' οιωνδήποτε σκοπό"
Μπα! Μα το άρθρο αυτό απαγορεύει άλλο πράγμα! …Κι ακόμα πιο δειλά ρώτησα:
Με συγχωρείτε, μα …. Το περιοδικό είναι φατρία;
Και τι άλλο είναι; μου αποκρίθηκε ο Γυμνασιάρχης. Όταν μαζεύεστε σεις και συνεννοείσθε περαιτέρω για να εκδίδετε ένα περιοδικό, μια εφημερίδα, και να γράφετε τη γνώμη σας γα κάθε συζήτηση, και να κάνετε να τη διαβάζουν και άλλοι - μήπως η εφημερίδα σας έστω και χειρόγραφη, δεν κυκλοφορεί; - και να θέλετε, φυσικά, να τη διαδίδετε, να την επιβάλλετε, τι άλλο κάνετε παρά φατρία, κόμμα;
Ίσως … Ο κανονισμός όμως δεν λέει ρητώς για περιοδικό ή εφημερίδα ….
Αδιάφορο! Αυτό είναι το πνεύμα του νόμου, αυτό είχε στο νου του ο νομοθέτης. Κι εγώ πρώτα ερμηνεύω το νόμο και κατόπι τον εφαρμόζω.
Έτσι με την ωραία αυτή ερμηνεία η τιμωρία κατακυρώθηκε, η έκδοση του περιοδικού σταμάτησε στο κατασχεμένο φυλλάδιο, κι ούτε εγώ, ούτε άλλος στο Γυμνάσιο τόλμησε να το ξαναεκδώσει … Διηγήθηκα αυτό το περιστατικό στα κορίτσια, που θαύμασαν για τις ιδέες που επικρατούσαν στα Γυμνασιαρχεία. Τι διαφορά, αλήθεια, από σήμερα!
Γυμνασιάρχες, καθηγητές, όχι μόνο δεν απαγορεύουν στους μαθητές και τις μαθήτριες την έκδοση περιοδικών, αλλά και τις υποστηρίζουν, την υποβοηθούν ηθικώς και υλικώς. Δίνουν ευχαρίστως χρήματα απ' το σχολικό ταμείο, φροντίζουν για τη διάδοση, επιβλέπουν την ύλη, οδηγούν, συμβουλεύουν. Έτσι απ' όλα σχεδόν τα σχολεία βγαίνουν σήμερα τέτοια μαθητικά περιοδικά, άλλα τυπωμένα κι άλλα γραμμένα με το χέρι, με τη μηχανή ή με τον πολύγραφο. Μερικά μάλιστα, - αυτό που βγάζουν μαθητές της Αναργυρείου των Σπετσών, και το άλλο που βγάζουν οι μαθήτριες του εδώ Παρθεναγωγείου της κυρίας Αηδονοπούλου - είναι αξιόλογα και κατά την εμφάνιση και κατά το περιεχόμενο, και πολύ θα τα καμαρώνουν βέβαια, όχι μόνο εκείνοι που τα γράφουν και τα εικονογραφούν, παρά και οι προϊστάμενοι που τα υποστηρίζουν"