ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΣΚΙΩΝ
Το
θέατρο σκιών είναι ένα είδος λαϊκού θεάτρου που έχει την καταγωγή του
στους λαούς της Ανατολής. Η Ιστορία του ξεκινάει τον 4ο αιώνα από τις
Ινδίες, που την εποχή εκείνη είχαν μεγάλο πολιτισμό, γιατί η χώρα φιλοξενούσε
συνέχεια ανθρώπους με ανήσυχα μυαλά, εμπόρους, επιδρομείς διαφόρων φυλών...
Εκεί είχε φτάσει και ο Μέγας Αλέξανδρος, που όπως λένε οι μελετητές επηρέασε με τον ελληνικό πολιτισμό όλες τις δραστηριότητες των λαών της Ανατολής. Έτσι αυτοί που μελετούν το θέατρο σκιών λένε ότι κατάγεται ουσιαστικά από την Ελλάδα και από τα Ελευσίνια μυστήρια.
Τα θέματά του το θέατρο σκιών τα παίρνει από τις θρησκευτικές τελετές του κάθε λαού, τα παραμύθια του, τα επικά ποιήματα. Οι ήρωές του είναι πολεμιστές, πρίγκιπες, χωριάτες και πολίτες. Τα μεγαλύτερα θέατρα σκιών είναι της Κίνας, της Ιάβας, της Ταϊλάνδης, της Καμπότζης, της Ελλάδας και της Τουρκίας.
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΟΝ ΣΠΟΥΔΑΙΟΤΕΡΟ ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΟΠΑΙΧΤΗ ΕΥΓΕΝΙΟ ΣΠΑΘΑΡΗ
Ένα πρωινό
Κυριακής επισκεφτήκαμε το Σπαθάριο Μουσείο, που βρίσκεται στην πλατεία
Κασταλίας στο Μαρούσι. Εκεί είδαμε διάφορες φιγούρες του Καραγκιόζη που
ήταν φτιαγμένες από πλαστικό, δέρμα και χαρτί. Επίσης είδαμε ένα μεγαλούτσικο
πανί, ο μπερντές όπως ονομάζεται, όπου εκεί ήταν μερικά παιδιά που παίζανε
με κάποιες φιγούρες του Καραγκιόζη.
Μετά από όλα αυτά τραβήξαμε διάφορες φωτογραφίες από το χώρο, για τις ανάγκες μας και δεν σταματήσαμε εκεί.
Επειδή είχε καρφωθεί στο μυαλό μας πριν από την επίσκεψη να κάνουμε μια συνέντευξη με τον κ. Σπαθάρη επιδιώξαμε και πετύχαμε να μιλήσουμε μαζί του. Ο κ Σπαθάρη μας μίλησε για τη ζωή του, αλλά και για τον Καραγκιόζη. Απολαύστε, λοιπόν, τη συζήτηση που είχαμε:
Η Ερώτηση: Πώς σκεφτήκατε να φτιάξετε τον Καραγκιόζη και όχι κάτι άλλο;
Σπαθάρης: Εγώ δεν είχα κανένα προορισμό να γίνω καραγκιοζοπαίχτης. Οι συνθήκες στη γερμανική κατοχή με ανάγκασαν να ασχοληθώ με τον Καραγκιόζη και το θέατρο σκιών. Ο αρχικός μου σκοπός ήταν να σπουδάσω αρχιτέκτων, κάτι που ήθελα και αγαπούσα πολύ. Αλλά επειδή δε στάθηκε δυνατόν, ασχολήθηκα με τον Καραγκιόζη, το θέατρο, τη μουσική και τη ζωγραφική.
Ερώτηση: Πώς νιώθετε που είστε ένας τόσο μεγάλος καραγκιοζοπαίχτης και σας βλέπουν τόσα παιδιά;
Σπαθάρης:
Όλοι οι άνθρωποι κάνουμε το χρέος μας, άλλος καλά, άλλος άσχημα. Αλλά
όλοι κάτι κάνουμε. Εγώ νιώθω ικανοποίηση που δεν έγινα αρχιτέκτων κι έγινα
καραγκιοζοπαίχτης, γιατί αυτό το θέατρο που έχω πιάσει στα χέρια μου είναι
παραδοσιακό, ανήκει στο λαό. Δεν είναι δικό μου το θέατρο μονάχα. Γι'
αυτό έγινε και το μουσείο.
Ερώτηση: Πώς σας γεννήθηκε η ιδέα να ξεκινήσετε να παίζετε τον Καραγκιόζη;
Σπαθάρης: Ήταν ο πατέρας μου καραγκιοζοπαίχτης και υπήρχε μια παράδοση. Αλλά, όπως σας είπα και πριν δεν ήθελα να γίνω κι εγώ το ίδιο. Πήγαινα για αρχιτέκτων. Οι ανάγκες όμως με έκαναν να συνεχίσω την τέχνη του πατέρα μου, την οποία στη συνέχεια αγάπησα πολύ και υπηρέτησα πιστά κι έτσι ο Καραγκιόζης ανέβηκε ψηλά. Έχω σκηνοθετήσει πολλά
θεατρικά έργα, έχω ασχοληθεί με τη σκηνογραφία, με τη μουσική. Γιατί ο Καραγκιόζης και το θέατρο σκιών δεν είναι μόνο υποκριτική, είναι ταυτόχρονα, μουσική, εικαστική έκφραση.
Ερώτηση: Σας αρέσει αυτό που κάνετε;
Σπαθάρης: Εάν δεν μου άρεσε δεν θα το έκανα! 'Όπως είπα και πριν αγάπησα αυτή τη δουλειά, κάτι που θα πρέπει να κάνετε κι εσείς όταν μεγαλώσετε. Ν' αγαπήσετε αυτό με το οποίο θέλετε ν' ασχοληθείτε.
Ερώτηση: Πώς νιώθετε που τόσα παιδιά παρακολουθούν τις παραστάσεις σας και τους αρέσουν;
Σπαθάρης: Ο προορισμό μου ήταν πρώτα το παιδί και ύστερα οι μεγάλοι. Γιατί το παιδί μ' ενδιαφέρει να μάθει τι είναι αυτός ο Καραγκιόζης με τον οποίο μεγάλωσαν οι γονείς τους, οι παππούδες τους και οι γιαγιάδες τους. Παλιά δεν είχαμε θέατρα, δεν είχαμε κινηματογράφους, δεν είχαμε τηλεοράσεις, ραδιόφωνα. Είχαμε μόνο και μόνο τον Καραγκιόζη για διασκέδαση και θέατρο. Στις δύσκολες περιόδους της ιστορίας μας, όταν υπήρχε λογοκρισία, έτσι μάθαινε ο λαός την ιστορία, από τον Καραγκιόζη. Όπως στην περίπτωση του 1821, όπου ο λαός ήταν αγράμματος. Έτσι έχουμε να κάνουμε με ένα μεγάλο - μεγάλο θέατρο, το οποίο όχι μόνο διασκεδάζει αλλά και διδάσκει κι εκπαιδεύει τους νέους. Αγαπώ πολύ τα παιδιά. Πάρα πολύ, δεν το λέω γιατί είσαστε εσείς παιδιά, αλλά με τα παιδιά θέλησα να ξεκινήσω. Στο χώρο αυτόν εδώ έρχονται γονείς, που ήταν κάποτε παιδιά σαν κι εσάς και φέρνουν τα δικά τους παιδιά του, μέχρι τρίτη γενιά.
Ερώτηση: Πώς φτιάχνετε τόσες πολλές φιγούρες;
Σπαθάρης: Ξέρω σχέδιο και ζωγραφίζω πολύ καλά. Όταν αποφάσισα ν' ασχοληθώ με τον Καραγκιόζη, ασχολήθηκα πολύ σοβαρά και είπα ή θα το κάνω τέχνη ή δεν θα μ' ενδιέφερε καθόλου. Αποφάσισα λοιπόν να κάνω τέχνη τον Καραγκιόζη και όχι καραγκιόζ μπερντέ, όπως παιζόταν παλιά.
Ερώτηση: Χαίρεστε που οι άνθρωποι έρχονται και σας βλέπουν;
Σπαθάρης: Όχι, μόνο εγώ. Όλος ο κόσμος εδώ και στο εξωτερικό, όπου έχω ταξιδέψει σε πολλές χώρες, έχουν αγκαλιάσει τον Καραγκιόζη.
Ερώτηση: Τι μηνύματα δίνει ο Καραγκιόζης;
Σπαθάρης:
Ο Καραγκιόζης διδάσκει πολλά πράγματα. Πώς να προσέξουμε τη ζωή μας. Ποιος
είναι ο σκοπός που ζούμε σήμερα. Τι θέλουμε και τι ζητάμε από τη ζωή και
πάρα πολλά άλλα πράγματα. Ο Καραγκιόζης με λίγα λόγια μέσα από τις ιστορίες
του μας λέει: "Ξύπνα λαέ". Ο Καραγκιόζης ξυπνάει το λαό με τ' αστεία του,
με την παλικαριά, με την ιστορία του, με τις σοφίες του. Είναι ένας λαϊκός
ήρωας που αντιπροσωπεύει τις ανάγκες και τις επιθυμίες του απλού ανθρώπου.
Ερώτηση: Είναι εύκολο αυτό που κάνετε;
Σπαθάρης: Στην αρχή είναι όλα δύσκολα. Ότι κάνεις αν δεν το αγαπάς θα 'ναι δύσκολο στη ζωή σου. Πρέπει ν' αγαπάς αυτό που κάνεις.
Ερώτηση: Ποια είναι η πατρίδα του Καραγκιόζη;
Σπαθάρης: Αυτό είναι ένα θέμα που έχει απασχολήσει πολλούς μελετητές. Πολλές είναι οι χώρες που διεκδικούν τον Καραγκιόζη. Τον Καραγκιόζη τον έφερε από την Κίνα κάποιος που τ' όνομα του ήταν Μαυρομάτης. Και "μαύρο μάτι" στα τούρκικα σημαίνει Καραγκόζ. Αυτόν τον καραγκιοζοπαίχτη έχουν θάψει οι Τούρκοι στην Τουρκία και όχι τον Καραγκιόζη που παινεύονται αυτοί ότι είναι δικός τους. Η ιστορία του Καραγκιόζη φαίνεται ότι ξεκινάει από τις μυστηριακές τελετές των λαών της Ανατολής και της Ελλάδας.
Ρεπορτάζ - Φώτο: Αναστασιάδη Πηνελόπη, Νικοπούλου Νέλη, Πριτσή Ελένη Τάξη Γ2
Ο
Ευγένιος Σπαθάρης γεννήθηκε στην Κηφισιά το 1924. Από μικρός έδειξε την
αγάπη του και το ταλέντο του για το θέατρο σκιών, και τον Καραγκιόζη.
Ξεκίνησε να σπουδάσει αρχιτεκτονική, αλλά δεν τα κατάφερε μέσα στη Γερμανική
κατοχή.
