Η περίοδος του καρναβαλιού άρχισε! Όσο κι αν αυτό δεν σημαίνει πάρα πολλά για όσους ζούμε σε πόλεις, χωρίς ιδιαίτερη παράδοση σε καρναβαλικές εκδηλώσεις, ωστόσο για τους κατοίκους πολλών περιοχών στον κόσμο, η αρχή του καρναβαλιού σηματοδοτεί την αρχή έντονης προετοιμασίας και δραστηριότητας. Σε αυτές τις γειτονιές του κόσμου, οι πόλεις ντύνονται με χρώμα και φαντασία, οι μουσικές ξεχύνονται σε δρόμους και πλατείες, μαζί με τους - γεμάτο κέφι και ενέργεια - κατοίκους, που δίνουν το στίγμα των ημερών με αλληλοπειράγματα και αστεία. Η σοβαρότητα αυτές τις ημέρες μπαίνει στο περιθώριο και το ξεφάντωμα γίνεται κανόνας του καρναβαλικού παιχνιδιού. Το μέτρο της καθημερινότητας δίνει τη θέση του στην υπερβολή, οι μάσκες μεταμορφώνουν τα πρόσωπα και τους δίνουν καινούριους ρόλους. Μέσα στο κλίμα του απόλυτου κεφιού οι αυτοσχέδιες ατάκες "πέφτουν" η μία μετά την άλλη και η υποκριτική τέχνη ξεδιπλώνεται σε όλο της το μεγαλείο.

ΤΟ ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ ΤΗΣ ΒΕΝΕΤΙΑΣ

Το Καρναβάλι της Βενετίας απέκτησε μεγάλη φήμη τον 18ο αιώνα. Τότε η πόλη της Βενετίας ήταν η βασίλισσα πόλη του καρναβαλιού και οι γιορταστικές εκδηλώσεις κρατούσαν έξι ολόκληρες εβδομάδες. Η πόλη της Βενετίας, που κάποτε κυριαρχούσε στις θάλασσες και είχε τεράστια οικονομική δύναμη και

επιρροή, γέννησε το ξέφρενο αυτό πανηγύρι για να ξεχάσει τις παλιές, χαμένες δόξες της. Οι μάσκες βοηθούσαν τα πρόσωπα να καλυφθούν και να κρύψουν τη θλίψη και την απογοήτευση. Σήμερα το καρναβάλι στη Βενετία διαρκεί μόλις δώδεκα ημέρες. Αν και έχει συρρικνωθεί η διάρκειά του, ωστόσο το ξεφάντωμα όλες αυτές τις ημέρες γύρω από τους δρόμους της Piazza San Marco, κρατάει το ρυθμό και την ένταση των παλιών ημερών. Εκεί μεταφερθήκαμε νοητά ακολουθώντας τις διαδρομές

του πρώτου τόπου. Οι σελίδες του περιγράφουν λιτά την εικόνα της πόλης τότε και σήμερα, δίνουν συνοπτικά την ιστορία του καρναβαλιού, εξηγούν την παράδοση για τη στολή και κυρίως για τη μάσκα σαν απαραίτητα συστατικά του καρναβαλιού, ενώ δεν λείπουν και περαιτέρω συνδέσεις σε τόπους άλλων καρναβαλιών.

ΤΟ ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ ΤΟΥ ΡΙΟ ΤΗΣ ΒΡΑΖΙΛΙΑΣ

Σύμφωνα με τους ιστορικούς ερευνητές το πρώτο καρναβαλικό πάρτι στη Βραζιλία έγινε το 1641. Ο κυβερνήτης του Ρίο, αποφάσισε να καθιερώσει μια ολόκληρη εβδομάδα εορτασμού προς τιμήν της στέψης του τότε βασιλιά της Πορτογαλίας. Ο λαός της Βραζιλίας ενθουσιάστηκε με την απόφαση αυτή, και από τότε συντηρήθηκε και φυσικά ενισχύθηκε το "καρναβαλικό" πνεύμα των συγκεκριμένων ημερών. Τα πρώτα πληρώματα μάλιστα εμπνεύστηκαν από το "entrudo", το έθιμο των Πορτογάλων μεταναστών να πετούν ο ένας στον άλλον, υλικά που έφτιαχναν αναμειγνύοντας υγρά με σκόνη κάθε μορφής. Τόσο βαθιά μέσα στο χρόνο (πρώτο μισό του 16ου αιώνα) έχουν τις ρίζες τους οι σύγχρονες μάχες με αυγά, λεμόνια ή αλεύρι, το τοπικό έθιμο που εξακολουθεί να ζει σε πολλές βραζιλιάνικες γειτονιές.

ΤΟ ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ ΤΟΥ ΡΙΟ….. ΤΗΣ ΠΑΤΡΑΣ

Ας περάσουμε όμως σε ένα άλλο Ρίο, πιο κοντινό σε εμάς. Μιλάμε βέβαια για το Ρίο της Πάτρας και το δικό μας Πατρινό Καρναβάλι. Μπορεί η φήμη του να μην είναι εφάμιλλη της φήμης του καρναβαλιού στο Ρίο Ντε Τζανέιρο, όμως είναι ένα από τα σημαντικότερα καρναβάλια της Ευρώπης. Αυτό βέβαια το χρωστά κυρίως στους κατοίκους της πόλης που ξοδεύουν κάθε χρόνο πολλή από την ενέργεια, τη φαντασία και το κέφι τους, για τη διοργάνωση του διάσημου πανηγυριού. Πριν καλά καλά φύγει η Πρωτοχρονιά, η πόλη προετοιμάζεται για τον ερχόμενο καρνάβαλο. Οι τοπικοί ραδιοφωνικοί σταθμοί προετοιμάζουν το έδαφος και υπενθυμίζουν στους φιλοξενούμενους της πόλης το μεγάλο πολιτιστικό γεγονός. Εκεί, κάπου στα μέσα του Γενάρη η πόλη αρχίζει να ζει στο ρυθμό του καρναβαλιού. Τα περίφημα Μπουρμπούλια, το κυνήγι του κρυμμένου θησαυρού, ο διαγωνισμός χαρταετού, η προετοιμασία στο καρναβαλικό εργαστήρι, ο νεοεισερχόμενος διαγωνισμός γελοιογραφίας (διανύει φέτος το πέμπτο έτος ζωής του στην ιστορία του Πατρινού Καρναβαλιού)

Η καθαρή Δευτέρα είναι ταυτισμένη με τα κούλουμα, που πήγαιναν όλοι μαζί στις εξοχές, διασκέδαζαν κι έτρωγαν νηστίσιμα φαγητά.

Τα κούλουμα θεωρούνται ότι αρχικά γίνονταν στην αρχαία Αθήνα και μάλιστα στους στύλους του Ολυμπίου Διός, γι' αυτό και η λέξη βγαίνει κατά μια άποψη από το λατινικό (columna = κολόνα).

Το πέταγμα των χαρταετών κατάγεται από τους Κινέζους και τους Ιάπωνες κι έχει μαγικοθρησκευτική σημασία.

Στο Γαλαξίδι η μέρα γιορτάζεται με αλληλομουντζουρώματα, αλευρώματα, με κυνηγητά και πειράγματα από μασκαράδες με προβιές και κουδούνια.

Στον Τίρναβο της Θεσσαλίας με το "μπουρανί", μια αλάδωτη χορτόσουπα που μοιράζεται με την συνοδεία άσχημων τραγουδιών και χειρονομιών, με κυρίαρχο στοιχείο τους πήλινους φαλλούς.

Στον Έβρο, γίνεται ψεύτικο όργωμα και σπορά, που συμβολίζουν την καλοχρονιά.

Στη Θήβα, με το "βλάχικο γάμο". Προξενιό, παράδοση της προίκας, ξύρισμα του γαμπρού, στόλισμα της νύφης, όλα αυτά γίνονται σύμφωνα με το έθιμο. Φυσικά κυριαρχεί η σάτιρα κα η ευθυμία.

Στη Μεθώνη Μεσσηνίας, γίνεται "του Κουτρούλη ο γάμος". Παλιά αυτός ήταν ένας πραγματικός γάμος. Γαμπρός ήταν "ο καβαλλάριος κυρ - Ιωάννης Κουτρούλης", ο οποίος παντρεύτηκε τη γυναίκα που αγαπούσε μετά από χρόνια, γιατί αντιδρούσε η εκκλησία.

Στην Αραδίππου της Κύπρου, ένας μεταμφιεσμένος κάνει τον πεθαμένο κι άλλοι μεταμφιεσμένοι τον μεταφέρουν στους δρόμους και τον μοιρολογούν. Στο τέλος αφού γυρίσουν όλες τις γειτονιές, ο πεθαμένος ανασταίνεται.

Ένα άλλο διασκεδαστικό έθιμο ήταν η "χάσκα", "χάσκαρη", "χάψαρου", ένα παιχνίδι με αυγό καθαρισμένο. Έδεναν το αυγό με μια κλωστή από το ταβάνι και το στριφογύριζαν. Όποιος το έπιανε με το στόμα ήταν ο τυχερός.

Στην Κοζάνη πιστεύουν ότι το "αντέτι", δηλ. το έθιμο του αυγού, το κάνουν "για να γίνουν η βρίζα και το σιτάρι", επειδή το αυγό είναι φορέας ζωής.

Στην Κρήτη το τυρί που περίσσευε από την Τυρινή το φύλαγε η νοικοκυρά και το έπαιρνε μαζί στην Ανάσταση. Μόλις ο παπάς έλεγε "Χριστός Ανέστη" το μοίραζε στους συγγενείς της, για να μη βγάλουν "καλόγερους".

Στη Σκύρο, "οι Γέροι", φορώντας δέρματα κατσικιών και φορτωμένοι με κουδούνια, που ζυγίζούν έως και 60 κιλά, γυρίζουν δρόμους και σπίτια ξεσηκώνοντας το νησί με χαρούμενες φωνές, τραγούδια και χορούς. Γύρω τους ντυμένες με τοπικές ενδυμασίες, χορεύουν "οι Κορέλες = κοπέλες).

Στη Νάουσα, "οι Μπούλες", άντρες ντυμένοι γυναικεία και "οι Γιανίτσαροι", με φουστανέλες και μάσκα, γυρίζουν τους δρόμους χορεύοντας με ειδικό τρόπο.

Ένα ηλιώτικο αποκριάτικο έθιμο που αναβιώνει στα Λεχαινά Ηλείας το Σάββατο και την Κυριακή της Τυρινής. Έχει προχριστιανικές ρίζες και η ονομασία του "Γενίτσαραίοι", που ποιθανόν να οφείλεται στους φοβερούς Γενιτσαραίους, το εκλεκτότερο τμήμα πολεμιστών του σουλτανικού στρατού. Η παρεά των Γενιτσαραίων χορεύει στους κεντρικούς δρόμους της πόλης.

Στο Καλαμπάκι Δράμας έχουμε το έθιμο του Καλόγερου. Οι άνθρωποι παλιά ζητούσαν απ' τους θεούς να βοηθήσουν στη βλάστηση και τη γονιμοποίηση της γης. Τώρα αναβιώνει από μια ομάδα μεταμφιεσμένων με επικεφαλής τον καλόγερο. Στη μέση τους έχουν δεμένα κουδούνια, που είναι σύμβολο της γονιμότητας. Επισκέπτονται τα σπίτια του χωριού κι ύστερα πηγαίνουν στην πλατεία. Εκεί γίνεται διαγωνισμός διελκυστίνδας, ψεύτικο όργωμα και σπορά. Στο τέλος της γιορτής ο Καλόγερος ανασταίνεται.

Άλλο παρόμοιο διασκεδαστικό έθιμο αναβιώνει στο Μεσότοπο Λέσβου με τους κουδουνάτους, άντρες που φοράνε ποιμενικά κουδούνια και τα τραντάζουν. Μεταμορφώνονται σε ζώα και συμβολίζουν ψυχές πεθαμένων που έχουν τη δύναμη να γονιμοποιούν.

Μα, και στην αρχαιότητα βρίσκουμε τέτοιες γιορτές που είχαν συνδεθεί με διάφορους θεούς, όπως το Διόνυσο, που λατρευόταν από τους γεωργούς και τους βοσκούς.