Βιολογία

Ο χαμαιλέοντας ζει σε δενδρώδη βλάστηση και είναι αυστηρά εδαφικό ερπετό που προσαρμόζεται σε ζεστά κλίματα.

Το χαρακτηριστικό του χαμαιλέοντα είναι ότι αλλάζει χρώματα, το οποίο τους χρησιμεύει ως καμουφλάζ, σαν ρυθμιστής θερμοκρασίας σώματος και ως μέσο επικοινωνίας μεταξύ τους.

Τρέφεται με έντομα τα οποία πιάνει με τη μακριά και κολλώδη γλώσσα του.

Η αναπαραγωγική τους περίοδος ξεκινάει τον Αύγουστο όπου τα αρσενικά και θηλυκά εγκαταλείπουν την περιοχή τους σε αναζήτηση συντρόφου. Το ζευγάρωμα ξεκινάει από τα μέσα Αυγούστου για τα μεγαλύτερα (σε μέγεθος και ηλικία) ζώα μέχρι τον Σεπτέμβριο για τα μικρότερα. Τα θηλυκά ξεκινούν να γεννούν τα αυγά τους (μέχρι 98 αυγά) μετά από ένα μήνα, από τα μέσα Σεπτεμβρίου μέχρι τα τέλη Οκτωβρίου. Η περιοχή ωοτοκίας βρίσκεται κυρίως στις αμμώδεις εκτάσεις της παραλίας, μόνο μερικά μέτρα από την θάλασσα. Τα θηλυκά χρειάζονται δύο μέρες για να γεννήσουν τα αυγά τους. Την πρώτη μέρα παραμένουν και κοιμούνται μέσα στη φωλιά, πράγμα που τα εκθέτει σε κίνδυνο από θηρευτές. Η επώαση μέσα στην άμμο διαρκεί 11 μήνες. Έτσι τα νεοσσά εκκολάπτονται το επόμενο καλοκαίρι από τα μέσα Αυγούστου μέχρι τα τέλη Σεπτεμβρίου. Το μέγεθος κατά την εκκόλαψη είναι 6cm και γρήγορα θα μεγαλώσουν στα 13-14 cm πριν τον χειμώνα. Τότε θα σταματήσουν να μεγαλώνουν μέχρι το την επόμενη Άνοιξη όπου θα ξαναρχίσουν να μεγαλώνουν μέχρι να φτάσουν τον Ιούλιο τα 37 cm, μέγεθος που τα κάνει έτοιμα για την πρώτη αναπαραγωγή.

Εξάπλωση

Οι χαμαιλέοντες στην Ευρώπη βρίσκονται στις περιοχή της Νοτίου Ιβηρικής Χερσονήσου, στη Μάλτα, στην Κύπρο και στα ελληνικά νησιά Χίο, Κρήτη, Καστελόριζο και Σάμο με το μοναδικό πληθυσμό στην ηπειρωτική Ελλάδα στην Πύλο.

Οι χαμαιλέοντες της Πύλου αναφέρθηκαν και περιγράφτηκαν για πρώτη φορά το 1989. Μόλις το 1998 αναγνωρίσθηκε ότι ανήκουν σε ένα δεύτερο είδος, τον Αφρικανικό χαμαιλέοντα (Chamaeleo africanus,Boehme et al 1998) που στην Ευρώπη βρίσκεται μόνο στην Πύλο και αποτελεί μοναδικό είδος για ολόκληρη την Ευρώπη.

Μια στενή λουρίδα γης στην παραλία της Γιάλοβα είναι η μοναδική περιοχή της Ευρώπης που ζει το είδος αυτό χαμαιλέοντα.

Ο υγρότοπος της Γιάλοβας έχει χαρακτηριστεί Καταφύγιο Άγριας Ζωής και ένας από τους λόγους είναι η ύπαρξη του Χαμαιλέοντα.

Με ειδική άδεια και σε συνεργασία με ερευνητικά ιδρύματα εξελίσσεται τα τρία τελευταία χρόνια συστηματικό πρόγραμμα μελέτης και προστασίας του είδους και ενημέρωσης των κατοίκων για την σημασία ύπαρξής του στην περιοχή.

Απειλές

Ο χαμαιλέοντας είναι αργοκίνητο ζώο και το μόνο όπλο του κατά των θηρευτών είναι η ικανότητά του να αλλάζει χρώματα ανάλογα με το γύρω περιβάλλον. Οι φυσικοί του εχθροί είναι οι αλεπούδες, κουνάβια, νυφίτσες, φίδια και αρπακτικά πουλιά. Οι πιο επικίνδυνοι εχθροί του είναι οι γάτες, οι σκύλοι και οι άνθρωποι. Ιδιαίτερα μετά το καλοκαίρι όταν οι παραθεριστές επιστρέφουν στις πόλεις αφήνουν στην παραλία αδέσποτα πολλά σκυλιά και γατιά. Τα ζώα αυτά εντοπίζουν τις φωλιές, με την όσφρηση, τις οποίες σκάβουν, τρώνε τα αυγά ή και τα μικρά ενώ επιτίθενται και στο θηλυκό αν βρίσκεται εκεί. Είναι μία πολύ σημαντική απειλή αφού ειδικεύονται στους χαμαιλέοντες ως εύκολη λεία. Ο άνθρωπος επίσης προκαλεί μεγάλη ζημιά στο βιότοπο του χαμαιλέοντα μετατρέποντάς τον σε αγροτική γη.

Τα μηχανήματα που χρησιμοποιούν για το όργωμα, σκοτώνουν πολλούς νεοσσούς που ζουν στο ψηλό χορτάρι και καταστρέφουν τις λιγοστές φωλιές που έγιναν στα χωράφια. Η χρήση φυτοφαρμάκων, παρασιτοκτόνων, λιπασμάτων κλπ. είναι πολύ διαδεδομένη στην περιοχή με αποτέλεσμα να υπάρχει κίνδυνος αυτές οι βλαβερές ουσίες να αποθηκεύονται στον οργανισμό του χαμαιλέοντα μέσω της τροφής τους, των εντόμων. Αλλά η πιο επικίνδυνη ανθρώπινη δραστηριότητα είναι η συλλογή και εμπορία σπανίων ζώων για κατοικίδια. Όσο πιο σπάνιο είναι το ζώο τόσο πιο ακριβό θα είναι, πράγμα που κάνει το χαμαιλέοντα της Πύλου πολύ ελκυστικό για τους συλλέκτες. Αυτό είναι πολύ επικίνδυνο αφού οι συλλέκτες μπορούν κυριολεκτικά να εξαφανίσουν ολόκληρο τον πληθυσμό σε λίγες μέρες.

Κατά τη διάρκεια της φάσης ζευγαρώματος, οι χαμαιλέοντες κάνουν μια σειρά μετακινήσεων που τα αναγκάζει να διασχίσουν τον ασφαλτοστρωμένο δρόμο. Λόγω της περιόδου τουριστικής αιχμής και της συχνής διέλευσης οχημάτων όσο και των πολύ αργών κινήσεών τους, πολλά ζώα πέφτουν θύματα αυτοκινητιστικών ατυχημάτων, ενώ ένα μεγάλο ποσοστό από αυτά είναι έτοιμα να αναπαραχθούν.

Δήμητρα Κωστοπούλου, Φοίβη Χρηστάρα

Ε΄ Τάξη