Η αντίληψη ότι η Ρωσία θα μπορούσε να μέσα σε δυο-τρεις μέρες να καταλάβει κάποια σημαντικά αστικά κέντρα της Ουκρανίας με έναν “κεραυνοβόλο πόλεμο”, κατά τον γερμανικό Blitzkrieg που χρησιμοποιούσε ο Χίτλερ, δεν επιβεβαιώθηκε. Φαίνεται ότι πολλοί είχαν υποτιμήσει την διάθεση και την δυνατότητα των Ουκρανών να αντισταθούν. Όμως -ίσως και γι αυτό- έχουν αρχίσει να χτυπιούνται κατοικημένες περιοχές, κέντρα πόλεων, με μεγάλες απώλειες αμάχων και καταστροφές υποδομών.
Η καταδίκη της ρωσικής εισβολής από την διεθνή κοινότητα είναι συντριπτική. Υπάρχει τεράστια διεθνής κινητοποίηση. Πολιτικές καταδίκες από τις περισσότερες χώρες και από την Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, αποβολή της Ρωσίας από το Συμβούλιο της Ευρώπης που ασχολείται με τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, και βαριές οικονομικές κυρώσεις από την Ευρωπαϊκή Ένωση και πολλά άλλα κράτη. Και φυσικά εκδηλώσεις διαμαρτυρίας της κοινωνίας των πολιτών σε όλο τον κόσμο.
Η Ρωσία απομονώνεται ολοένα και περισσότερο. Τείνει να γίνει ένα κράτος-«παρίας» της διεθνούς ζωής. Ο Πούτιν καταστρέφει την ίδια την χώρα και τον λαό του.
Μεγαλοϊδεατικός εθνικισμός και επεκτατισμός
Η ιδεολογία του αυταρχικού καθεστώτος Πούτιν είναι ένας μεγαλοϊδεατικός ρωσικός σωβινισμός και επιθετικός εθνικισμός. Το βασικό του αφήγημα είναι να «αναστήσει» αυτό που θεωρεί ως «χαμένο μεγαλείο» της παλιάς Ρωσίας.
Οι θεωρητικοί του καθεστώτος εδώ και χρόνια μιλούν για έναν «ρωσικό κόσμο», που υπερβαίνει τα σύνορα της σημερινής Ρωσίας. Θεωρούν ότι υπάρχουν και άλλες χώρες γύρω τους που ανήκουν στον “ρωσικό κόσμο”, στις οποίες η Ρωσία ηγεμονεύει – ή πρέπει να ηγεμονεύει- γεωστρατηγικά, πολιτικά, και πολιτιστικά.
Ας μην ξεχνάμε ότι η Ρωσία εδώ και χρόνια έχει εισβάλει και διατηρεί υπό στρατιωτικό έλεγχο κατεχόμενα εδάφη της Γεωργίας (Αμπχαζία και Νότια Οσετία) και της Μολδαβίας (Υπερδνειστερία). Πρόσφατα έγινε στρατιωτική επέμβαση με επικεφαλής ρωσικά στρατεύματα στο Καζακστάν, για να διασωθεί το ημι-δικτατορικό καθεστώς του από τις λαϊκές διαδηλώσεις.
Ο βασικός στόχος είναι οι ανεξάρτητες σήμερα χώρες, που ανήκαν κάποτε στην παλιά ρωσική αυτοκρατορία, τσαρική ή σοβιετική, τις οποίες στην Μόσχα αποκαλούν «εγγύς εξωτερικό», να ενταχθούν σε μια ελεγχόμενη από την Ρωσία «ζώνη επιρροής». Να καταστούν δηλαδή χώρες «περιορισμένης κυριαρχίας», με δικαίωμα «βέτο» της Ρωσίας για τον διεθνή προσανατολισμό τους, για το σε ποιες συμμαχίες και διεθνείς ή περιφερειακούς οργανισμούς θα μπορούν να ενταχθούν. Ίσως και με έλεγχο του εσωτερικού καθεστώτος τους, ώστε αυτό να είναι φιλικό προς το Κρεμλίνο.
Ψυχρός Πόλεμος ή Μεσοπόλεμος ;
Σίγουρα υπάρχουν και θα υπάρξουν και στο μέλλον ορισμένα ψυχροπολεμικά χαρακτηριστικά. Με πολιτική ένταση, διπλωματική πόλωση, περιχαράκωση σε συνασπισμούς, και ενίσχυση στρατιωτικών υποδομών. Κυρίως όμως, οι περισσότερες ομοιότητες θα είναι με την εποχή του Μεσοπολέμου. Όπου μία μεγάλη χώρα επεμβαίνει ή απειλεί να επέμβει σε γειτονικές πιο αδύναμες χώρες, και αυτές σπεύδουν να προστατευθούν κάνοντας συμμαχίες με άλλες.
Αυτό που κυρίως «καταφέρνει» ο Πούτιν με την επιθετική και επεκτατική πολιτική του, είναι αυτό που υποτίθεται πως ήθελε να αποφύγει: χώρες που έχουν υποστεί επίθεση ή απειλούνται, σπεύδουν να βρουν «ομπρέλα ασφαλείας» στον μόνο που μπορεί να την παράσχει, κι αυτό είναι το ΝΑΤΟ.
Δεν πρέπει να παραβλέπεται το γεγονός ότι, οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης που εντάχτηκαν στο ΝΑΤΟ, το έκαναν με την θέληση τους και χωρίς καμία πίεση. Οι λόγοι ήταν ότι ιστορικά οι απειλές για την ασφάλεια τους προέρχονταν από την Ρωσία, τόσο την τσαρική, όσο και την σοβιετική (π.χ. διαμελισμοί Πολωνίας, βίαιη προσάρτηση Λιθουανίας, Λετονίας, Εσθονίας από τον Στάλιν κλπ).
* Ο Θόδωρος Τσίκας είναι πολιτικός επιστήμονας-διεθνολόγος
