Ομολογώ πως το θέμα έχει ενδιαφέρον. Παρακολουθώντας, πριν από μέρες, τις ανταποκρίσεις από τα Σκόπια με το δημοψήφισμα για τη Συμφωνία των Πρεσπών, έβλεπα τον «ηττημένο», λόγω μικρής συμμετοχής ψηφοφόρων, Ζάεφ να εμφανίζεται στις κάμερες αξιοπρεπής και πάντα με ένα, έστω και κατά συνθήκη χαμόγελο… Ένα χαμογέλιο, που έμοιαζε να είναι προϊόν χαρμολύπης…
Ίσως είχε δίκιο. Δεν επιτρέπεται ένας ηγέτης χώρας να τα βάψει μαύρα και να το αφήνει να φανεί on camera. Πρέπει να διατηρεί την ελπίδα και την αισιοδοξία για το μέλλον και αυτό εκφράζεται μέσα από τα μάτια, το βλέμμα, το πρόσωπο…
Το χαμόγελο αυτό δεν είναι μοναδικό. Δεν θυμάμαι πόσες και πόσες εκλογικές διαδικασίες εκλογών έχω παρακολουθήσει (δεν μετριούνται) και πάντα παρατηρούσα πως, όλοι, νικητές (δικαίως) και ηττημένοι, εμφανίζονταν στο τέλος χαμογελαστοί και… κατά βάθος αισιόδοξοι. Το έχει το επάγγελμα. Αν ηγείσαι, ενός κόμματος, μιας κυβέρνησης, μιας Εταιρίας, είσαι υποχρεωμένος να κρατάς ηγετικό ύφος, ακόμα και στις πιο δύσκολες στιγμές. Το χαμόγελο, αγαπητοί μου, είναι το πιο ταιριαστό, διότι ανάλογα με τον τρόπο και την… ποσότητά του (μειδίαμα, τρυφερό, πονηρό, ειρωνικό, σαρκαστικό, αινιγματικό, παγωμένο, πικρό, συγκρατημένο κλπ) μπορείς να ξεπεράσεις την όποια δυσκολία τής στιγμής ώσπου να περάσει η μπόρα.
Οι πολίτες είναι σίγουρα πιο γήινοι από τον εκκλησιαστικό κλήρο και τις εικόνες που προσκυνούν.
Να, αίφνης, να πάρουμε για παράδειγμα τις εικόνες που βρίσκονται στις εκκλησίες, στις δημόσιες υπηρεσίες, στα σχολεία και σε πολλά σπίτια, με τον Ιησού, τους Αγίους, τους ερημίτες και γενικώς όλοι όσοι απεικονίζονται στον κόσμο της θρησκευτικής πίστης. Χρόνια παρατηρώ το μόνιμα βλοσυρό και αυστηρό βλέμμα των εικόνων και της αποτύπωσης των προσώπων των Αγίων, τα οποία κοιτάζοντάς τα σε κρατάνε σε κάποια απόσταση θα έλεγα, διότι, ίσως, μας επισημαίνουν πως η απεικόνιση επιδιώκει την απόσταση μεταξύ Θείου και ποιμνίου… Είναι σαν να λέει: «εμείς» στα ανώτερα κι «εσείς» στα κατώτερα (κλιμάκια). Όμως η απόσταση, φαίνεται πως προκαλεί τον απόλυτο σεβασμό (ή εκφοβισμό;), γι αυτό και οι Άγιοι που έχουν εικονογραφηθεί, είναι σεβαστοί τόσο, ώστε να σπεύδουν οι θρησκευόμενοι να προσκυνήσουν και να εκδηλώσουν την πίστη τους.
Σε όλες αυτές τις εικόνες, δεν υπάρχει ούτε ένα χαμόγελο, πιστέψτε με !!! Ένα χαμόγελο που να εκδηλώνει γλυκύτητα, κατανόηση, συγχώρεση (?), στοργή, τρυφερότητα, καλή πρόθεση, ταπεινότητα, συμπαράσταση…
Χρόνια τώρα παρατηρώ την αμείλικτη αυστηρότητα των Αγίων. Και απορώ: Πώς έτσι και… ξέφυγε από τόσους και τόσους αγιογράφους από την βυζαντινή περίοδο έως σήμερα και πέρασαν τόσοι αιώνες συνεχίζοντας την παράδοση της αποτύπωσης και επανάληψης της αυστηρότητας (έως και σκληρότητας) του προσώπου; Μήπως είναι αναγκαίος ο συλλογικός «φόβος» προς τον Ιησού και τους Αγίους, λοιπόν, ή οι υποψίες μου δεν έχουν βάση;
Ωστόσο, δεν μπορώ να πω πως το θέμα του χαμόγελου περιορίζεται στο χώρο της εκκλησίας. Μου έχει χαραχτεί και κάτι άλλο στο μυαλό, το οποίο με προβληματίζει μονίμως.
Στο χώρο του ελληνικού τραγουδιού. Πολλοί τραγουδιστές, κυρίως του γυναικείου φύλλου, βλέπουμε, σχεδόν τις περισσότερες φορές, να διατηρούν ένα σταθερό χαμόγελο σε κάθε τραγούδι, σε κάθε ατμόσφαιρα, ανεξάρτητα το περιεχόμενο, το στίχο, τη μουσική… Όπως φαίνεται έχουν πειστεί από τον… μάνατζερ ή από κάποιους, πως θα «πρέπει» να παρουσιάζονται πάντα χαρούμενες, ευτυχείς, αισιόδοξες, χαμογελαστές. Ιδιαίτερα ο χώρος των ροκ-ποπ αλλά και του λεγόμενου «έντεχνου» και γύρω από αυτά τα μουσικά είδη, το ψεύτικο χαμόγελο είναι σαν μια… μάσκα που θα «πρέπει» να φοράνε πάντα. Γαλουχημένες, οι περισσότερες απ’ αυτές, μπροστά σε τηλεοπτικές κάμερες ακολουθούν τις συστάσεις των σκηνοθετών των σόου πως το χαμόγελο είναι α π α ρ α ί τ η τ ο… αξεσουάρ για να αρέσουν στον τηλεθεατή. Έτσι, αυτή τη συμβουλή την κρατούν ως κόρη οφθαλμού, για κάθε ευκαιρία, σε κάθε τραγούδι, μη τυχόν και χάσουν τη… γοητεία τους. Δε πάει να λέει στενάχωρα πράγματα το τραγούδι, αυτές εκεί, τον χαβά τους. Το άψογο χαμόγελο…
Δεν εισηγούμαι να πάψουμε να χαμογελούμε. Απεναντίας το προτείνω όταν χρειάζεται. Αντιθέτως, το συνεχόμενο χαμόγελο γίνεται ρουτίνα και προκαλεί υποψίες για όποιον-όποιαν το καταχράται.
Όσο πιο σοβαρό το πρόσωπο, τόσο πιο ωραίο το χαμόγελο
Ο Γάλλος πολιτικός F.A. de Chateaubriand (Σατομπριάν) έλεγε: «Όσο πιο σοβαρό το πρόσωπο, τόσο πιο ωραίο το χαμόγελο» και κάπου αλλού διάβασα πως: «Ο κόσμος πηγαίνει απ’ το κακό στο χειρότερο, έγινε κτηνώδης και ηλίθιος, γιατί λησμόνησε να μειδιά.» Και αλλού διάβασα: «Η μόνη ελπίδα της σωτηρίας της ανθρωπότητας είναι η λήθη του πολέμου και η επανάληψη του άσματος της γλυκιάς μουσικής και του μειδιάματος».
Τον πρωθυπουργό τον βλέπουμε να είναι πάντα με χαμόγελο ή κάποιες φορές ξεκαρδισμένον στα γέλια, σε παντός είδους συναντήσεις, ακόμα και με υψηλά ιστάμενους αξιωματούχους τής ευρωπαϊκής ιεραρχίας. Εκεί στις Διασκέψεις, για να γελάει συνεχόμενα, υποπτεύομαι πως θα πρέπει να λένε συνεχώς μεταξύ τους ανέκδοτα. Στις δε συναντήσεις του με τον υπουργό Άμυνας, βλέπουμε με απορία να αγκαλιάζονται και να σκάνε στα γέλια…
Μη σας μπερδεύω. Χαμογελάστε όταν κρίνετε πως θα σας βοηθήσει στην ισορροπία σας, αλλά όχι σαν να διαφημίζετε σαμπουάν, κολόνιες, σφουγγαρίστρες και… λουξ αυτοκίνητα. Εκεί, οι… μοιραίες γυναίκες – μοντέλα – βγάζουν μεροκάματο μέσω οφθαλμολαγνικής εμφάνισης κυρίως για τα μάτια του ανδρικού πληθυσμού! Η μονιμοποίηση τού χαμόγελου λοιπόν, καταντάει κουραστικό και ξεπερασμένο επικοινωνιακό τρικ. Χαμογελάτε όταν και όσο είναι αναγκαίο. Όταν υπάρχει λόγος, όταν χρειάζεται για να εκφράσετε τρυφερότητα και συγκίνηση, ευγένεια και καλοσύνη προς τους άλλους.
Δεν θα βλάψει κανέναν, αντιθέτως θα φτιάξει γέφυρες επικοινωνίας και συμφιλίωσης.
Τέλος, αναζητώντας τον χαρακτήρα τού χαμόγελου ως σύμβολο και προσωπική έκφραση, δεν μπορώ να μην σκεφτώ το παλαιό βιβλίο τού Βίκτωρος Ουγκώ «Ο άνθρωπος που γελά» που αναφέρεται σε έναν βασανισμένο και τρυφερό άνθρωπο, ενώ τοποθετεί τους ήρωές του στο πλαίσιο της κοινωνικής ανισότητας του 18ου αιώνα…
Ας το αφήσουμε όμως, για κάποια άλλη φορά…
*Ο Νότης Μαυρουδής είναι κιθαριστής – συνθέτης
