Ημέρα γενικής απεργίας χθες, οι εργαζόμενοι ένωσαν τη φωνή τους απέναντι σε ένα εργασιακό νομοσχέδιο που δεν απαντά στις ανάγκες της εποχής, αλλά αναβιώνει παλιές λογικές απορρύθμισης. Η απεργία δεν είναι μια «συντεχνιακή αντίδραση», όπως κάποιοι θέλουν να την παρουσιάσουν. Είναι η κραυγή αγωνίας μιας κοινωνίας που βλέπει να περιορίζεται η προοπτική της.
Η ουσία του νομοσχεδίου
Το προωθούμενο νομοσχέδιο, στο όνομα της «ευελιξίας» και της «ανταγωνιστικότητας», οδηγεί σε:
- αποδυνάμωση των συλλογικών συμβάσεων, που αποτελούν το θεσμικό αντίβαρο στην εργοδοτική ισχύ,
- διεύρυνση ωραρίων που στην πράξη καταργεί το οκτάωρο,
- διευκόλυνση απολύσεων χωρίς ουσιαστικά κοινωνικά αντίβαρα,
- περιορισμό του συνδικαλισμού, που σε όλες τις ώριμες δημοκρατίες αποτελεί αναγκαίο όρο ισορροπίας.
Αντί για έναν σύγχρονο εργασιακό χάρτη που θα στηρίζεται στη γνώση, την καινοτομία και τη δικαιοσύνη, υιοθετούνται ρυθμίσεις που μας γυρίζουν πίσω.
Τι δείχνει η διεθνής εμπειρία
Η διεθνής βιβλιογραφία είναι σαφής:
- Σύμφωνα με τον OECD Employment Outlook (2023), οι χώρες με ισχυρές συλλογικές διαπραγματεύσεις έχουν χαμηλότερα επίπεδα εισοδηματικών ανισοτήτων και υψηλότερη παραγωγικότητα.
- Έρευνες του Eurofoundδείχνουν ότι η εργασιακή ασφάλεια σχετίζεται άμεσα με την ψυχική υγεία και την εργασιακή απόδοση
- Η Ευρωπαϊκή Επιτροπήανοίγει ήδη διάλογο για το τετραήμερο και την «πράσινη εργασία», ενώ στην Ελλάδα επανερχόμαστε σε μοντέλα εντατικοποίησης που έχουν ξεπεραστεί.
Αν συνεχίσουμε σε αυτή την κατεύθυνση, θα μείνουμε θεσμικά και κοινωνικά στο περιθώριο της ευρωπαϊκής πραγματικότητας.
Το μέλλον της εργασίας
Η εργασία του αύριο δεν θα μοιάζει με του χθες. Η τεχνητή νοημοσύνη, η πράσινη μετάβαση και η ψηφιοποίηση αναδιαμορφώνουν ήδη το παραγωγικό μοντέλο. Αυτές οι αλλαγές μπορεί να οδηγήσουν είτε σε έναν νέο κύκλο εκμετάλλευσης είτε σε μια χρυσή ευκαιρία κοινωνικής ανόδου. Το ζητούμενο είναι πώς θα οργανώσουμε θεσμικά το πλαίσιο.
Τι πρέπει να κάνουμε σήμερα
Η χώρα χρειάζεται ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο για την εργασία. Βασικές του αρχές:
- Ενίσχυση συλλογικών συμβάσεων: Η συλλογική διαπραγμάτευση, όπως δείχνουν συγκριτικές μελέτες, δεν μειώνει την ανταγωνιστικότητα· αντίθετα, οδηγεί σε πιο δίκαιη κατανομή του εισοδήματος και ενισχύει τη συνοχή.
- Επένδυση στις δεξιότητες: Προγράμματα reskilling και upskilling με βάση το παράδειγμα χωρών όπως η Δανία και η Ολλανδία, που έχουν συνδέσει την παραγωγικότητα με τη δια βίου μάθηση.
- Προστασία προσωπικού χρόνου: Θεσμοθέτηση δικαιώματος αποσύνδεσης, όπως εφαρμόζεται ήδη σε Γαλλία και Ισπανία, ώστε η ψηφιακή εργασία να μη σημαίνει 24ωρη διαθεσιμότητα.
- Σύνδεση μισθών με την παραγωγικότητα: Ο κατώτατος μισθός πρέπει να είναι συμβατός με το μέσο ευρωπαϊκό επίπεδο και οι αυξήσεις να ακολουθούν την οικονομική ανάπτυξη, ώστε να αποκαθίσταται η εμπιστοσύνη των νέων στην εργασία.
- Κοινωνική και πράσινη διάσταση της εργασίας: Η μετάβαση στην πράσινη οικονομία πρέπει να συνοδεύεται από «δίκαιη μετάβαση», με σχέδιο για τους κλάδους που θα πληγούν, ώστε να μη δημιουργούνται νέοι κοινωνικοί αποκλεισμοί.
Πώς προετοιμαζόμαστε για το αύριο
Πέρα από τα αυτονόητα, πιστεύω ότι η χώρα χρειάζεται και πιο ριζοσπαστικές τομές, εναρμονισμένες με τη διεθνή συζήτηση:
- Πιλοτικό τετραήμερο 32 ωρών: Στην Ισλανδία (2015–2019), το 86% των εργαζομένων που συμμετείχαν σε πιλοτικά προγράμματα μείωσης ωραρίου ανέφεραν λιγότερο άγχος και burnout, ενώ η παραγωγικότητα παρέμεινε σταθερή ή αυξήθηκε. Στην Ισπανία, τρέχει ήδη πρόγραμμα με κρατική χρηματοδότηση σε επιχειρήσεις που δοκιμάζουν το τετραήμερο. Η Ελλάδα μπορεί να το υιοθετήσει πιλοτικά σε κλάδους υψηλής καινοτομίας.
- Δικαίωμα διαφάνειας αλγορίθμων: Στις πλατφόρμες εργασίας (delivery, ride-hailing κ.ά.), οι αλγόριθμοι καθορίζουν μισθούς, βάρδιες και αξιολογήσεις. Στην ΕΕ, το υπό διαμόρφωση AI Act προβλέπει διαφάνεια και ελέγχους. Μπορεί η Ελλάδα να πρωτοπορήσει, θεσπίζοντας καθολικό δικαίωμα διαφάνειας στους αλγορίθμους που επηρεάζουν την εργασία.
- Κοινωνικό μέρισμα από την αυτοματοποίηση: Μια τέτοια λογική μπορεί να εφαρμοστεί με τη δημιουργία Ταμείου Δεξιοτήτων, ώστε μέρος της υπεραξίας από την αυτοματοποίηση να κατευθύνεται σε προγράμματα επανακατάρτισης ( και κοινωνικής προστασίας. Έτσι, η τεχνολογική πρόοδος δεν θα διευρύνει τις ανισότητες, αλλά θα ενισχύει τη συνοχή.
Συμπέρασμα
Η απεργία της 1ης Οκτωβρίου δεν είναι μόνο άρνηση στο νομοσχέδιο. Είναι διεκδίκηση για το μέλλον. Ως κοινωνία, οφείλουμε να μην εγκλωβιστούμε σε έναν εργασιακό Μεσαίωνα, αλλά να χαράξουμε πορεία για μια Ελλάδα που στέκεται στο ύψος των ευρωπαϊκών προτύπων, με δικαιοσύνη, αξιοπρέπεια και προοπτική.
* Ο Δημήτρης Οικονόμου είναι μέλος του Πολιτικού Συμβουλίου. Στις εκλογές του 2019 & του 2023, ήταν υποψήφιος στην Α’ Αθήνας με το ΠΑΣΟΚ – Κίνημα Αλλαγής.
