Κάθε καλοκαίρι, η Ελλάδα βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα επαναλαμβανόμενο εφιαλτικό φαινόμενο: τις καταστροφικές πυρκαγιές. Από τη Ρόδο και την Εύβοια μέχρι την Πάρνηθα και την Πελοπόννησο, οι φλόγες καταστρέφουν αμέτρητα στρέμματα δασικής έκτασης, απειλούν ανθρώπινες ζωές και καταστρέφουν περιουσίες. Παρά τις υποσχέσεις και τις εξαγγελίες, το πρόβλημα παραμένει ανεξέλεγκτο, και κάθε χρόνο θρηνούμε θύματα και μετράμε νέες πληγές στη φυσική και κοινωνική μας κληρονομιά.
Οι πυρκαγιές αποτελούν ένα γνώριμο και επαναλαμβανόμενο φαινόμενο στην Ελλάδα. Από την Πελοπόννησο το 2007 μέχρι το Μάτι το 2018, η χώρα μας έχει πληρώσει βαρύ τίμημα σε ανθρώπινες ζωές και περιβαλλοντικές καταστροφές. Παρά την επώδυνη εμπειρία του παρελθόντος, η έλλειψη πρόληψης και ο ανοργάνωτος κρατικός μηχανισμός παραμένουν διαχρονικά προβλήματα. Κάθε χρόνο, οι ίδιες ελλείψεις έρχονται στην επιφάνεια, με τα μέτρα που λαμβάνονται να αποδεικνύονται ανεπαρκή και αποσπασματικά, αφήνοντας τη χώρα εκτεθειμένη σε νέες τραγωδίες.
Το καλοκαίρι του 2023, η Ελλάδα σημείωσε μια από τις χειρότερες περιόδους πυρκαγιών των τελευταίων δεκαετιών. Περισσότερα από 1.700.000 στρέμματα γης παραδόθηκαν στις φλόγες, εκατοντάδες άνθρωποι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους, ενώ καταγράφηκαν ανθρώπινες απώλειες. Οι εικόνες από τη Ρόδο, όπου χιλιάδες τουρίστες απομακρύνθηκαν με πλωτά μέσα, έγιναν πρωτοσέλιδα παγκοσμίως, υπενθυμίζοντας σε όλους την ανεπάρκεια της πρόληψης και της αντίδρασης απέναντι στις φωτιές.
Οι βασικές αιτίες των πυρκαγιών είναι γνωστές εδώ και χρόνια. Οι υψηλές θερμοκρασίες και οι ισχυροί άνεμοι επιδεινώνουν την κατάσταση, αλλά ο ανθρώπινος παράγοντας είναι ο κύριος υπαίτιος. Εμπρησμοί, αμέλεια, παράνομες καταπατήσεις δασικών εκτάσεων και η έλλειψη οργανωμένου σχεδίου πρόληψης συμβάλλουν στη διαιώνιση του προβλήματος.
Η κρατική αδιαφορία είναι ένας ακόμα βασικός παράγοντας. Παρά τις τραγικές εμπειρίες των προηγούμενων ετών, η κυβέρνηση δεν έχει καταφέρει να οργανώσει ένα αποτελεσματικό σχέδιο πυροπροστασίας. Η έλλειψη συντονισμού μεταξύ των αρμόδιων φορέων, η καθυστέρηση στην κινητοποίηση πυροσβεστικών δυνάμεων και η υποστελέχωση των δασικών υπηρεσιών έχουν οδηγήσει σε καταστροφές που θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι η καθυστερημένη αντίδραση στις φωτιές της Εύβοιας το 2021, όπου χιλιάδες στρέμματα κάηκαν ανεξέλεγκτα, και η αδυναμία προετοιμασίας για τις πυρκαγιές στη Ρόδο το 2023, που είχαν ως αποτέλεσμα την εκκένωση χιλιάδων ανθρώπων. Παρά τις διαβεβαιώσεις για βελτίωση των υποδομών, κάθε καλοκαίρι βρίσκει τη χώρα εξίσου απροετοίμαστη απέναντι σε μια από τις μεγαλύτερες φυσικές απειλές της. Παρά τις τραγικές εμπειρίες του παρελθόντος, η Ελλάδα εξακολουθεί να διαθέτει ανεπαρκή εναέρια μέσα πυρόσβεσης, τη στιγμή που άλλες χώρες με παρόμοιες κλιματικές συνθήκες έχουν επενδύσει σημαντικά στην πρόληψη και την άμεση επέμβαση. Για παράδειγμα, η Ισπανία διαθέτει περισσότερα από 70 εναέρια μέσα πυρόσβεσης, ενώ η Ιταλία έχει αναπτύξει ένα προηγμένο δίκτυο παρακολούθησης μέσω δορυφόρων και drones για την έγκαιρη ανίχνευση εστιών φωτιάς. Αντίθετα, η Ελλάδα αντιμετωπίζει κάθε χρόνο ελλείψεις σε εναέρια μέσα, με συχνές βλάβες και καθυστερήσεις στην κινητοποίησή τους, γεγονός που επιδεινώνει την καταστροφή. υποστελεχωμένες δασικές υπηρεσίες και ελλιπή εκπαίδευση των πολιτών για την πρόληψη και την αντίδραση σε περίπτωση πυρκαγιάς. Το αποτέλεσμα είναι το ίδιο κάθε χρόνο: καταστροφή, οργή και υποσχέσεις που ξεχνιούνται μόλις σβήσουν οι τελευταίες φλόγες.
Οι λύσεις για την αντιμετώπιση των πυρκαγιών είναι γνωστές και εφαρμόζονται επιτυχημένα σε άλλες χώρες. Χρειάζεται ενίσχυση της δασοπροστασίας, καλύτερη οργάνωση και συντονισμός των πυροσβεστικών δυνάμεων, αυστηροί έλεγχοι στις αναδασώσεις και βαριές ποινές για τους εμπρηστές. Επιπλέον, η χρήση σύγχρονης τεχνολογίας, όπως δορυφορική παρακολούθηση και συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης, μπορεί να συμβάλει στη μείωση των καταστροφών.
Το πιο σημαντικό, όμως, είναι η αλλαγή νοοτροπίας. Η προστασία του περιβάλλοντος δεν μπορεί να είναι προαιρετική ή ευκαιριακή. Πρέπει να γίνει προτεραιότητα, όχι μόνο για το κράτος, αλλά και για όλους τους πολίτες. Αν συνεχίσουμε να αντιμετωπίζουμε τις φωτιές ως ένα φυσικό και αναπόφευκτο φαινόμενο, τότε κάθε καλοκαίρι θα θρηνούμε τις ίδιες απώλειες και θα βλέπουμε την ίδια καταστροφή να επαναλαμβάνεται.
Όσο συνεχίζουμε να μένουμε άπραγοι και να αγνοούμε το πρόβλημα, η κυβέρνηση οφείλει να προχωρήσει άμεσα στην ενίσχυση του πυροσβεστικού σώματος με σύγχρονα μέσα, να αυξήσει τη χρηματοδότηση για την πρόληψη των πυρκαγιών και να θεσπίσει αυστηρότερες ποινές για εμπρησμούς. Παράλληλα, απαιτείται η δημιουργία ενός ολοκληρωμένου σχεδίου διαχείρισης κρίσεων, το οποίο να περιλαμβάνει καλύτερο συντονισμό των υπηρεσιών, αξιοποίηση τεχνολογικών λύσεων και ενεργή συμμετοχή των τοπικών κοινοτήτων στην προστασία των δασών. η Ελλάδα θα χάνει τα δάση της, τις ζωές των ανθρώπων της και τη φυσική της κληρονομιά. Η ώρα για δράση δεν είναι αύριο. Είναι τώρα!
* Ο Αριστομένης Τσαλαπατάνης είναι ιδιωτικός υπάλληλος.
