Η απαρχή αυτής της νοοτροπίας ξεκινάει κάπου στο λύκειο. Σε αυτό το θεσμό πρέπει να επιλέξεις, μάλλον και από την πρώτη τάξη ποια κατεύθυνση θα πάρεις και ενδεχομένως ποιο επάγγελμα θέλεις να ασκήσεις. Έτσι αποφασίζεις ποια είναι τα μαθήματα εκείνα που σε οδηγούν σε αυτό τον προσανατολισμό και γίνονται προνομιακά και μάλλον του αποκλειστικού σου ενδιαφέροντος.
Απ’ εκείνη τη στιγμή κόβεις ουσιαστικά τη σχέση σου με τη Γνώση, την Παιδεία, τη Μόρφωση. Προφανώς είναι μια αντικειμενική ανάγκη. Γιατί είναι τα μαθήματα εκείνα που θα σου ανοίξουν προοπτική στην αναγκαία επαγγελματική επιλογή. Ελπίζεις ότι σε κάποια στιγμή στη ζωή σου ίσως ξανασυναντήσεις τα εγκαταλελειμμένα μαθήματα / γνωσιακά πεδία – μάλλον ποτέ.
Σπέρματα αυτής της αντίληψης μπορεί να έχουν πέσει από πολύ νωρίς όταν σε ρωτούν τι θες να γίνεις όταν μεγαλώσεις και αρχίζεις τότε να βλέπεις από τον περίγυρό σου τι μπορεί να ‘ναι το καλύτερο, χωρίς όμως να νοιάζεσαι τότε στις μικρές ηλικίας να δεις τι οδηγεί σε αυτή την κατεύθυνση. Είναι μία καθαρά θεωρητική αναφορά.
Έτσι μετά το λύκειο, μετά τις πανελλαδικές εισάγεσαι στο πανεπιστήμιο, σπουδάζεις μια επιστήμη και μετά προκύπτει η ανάγκη του μεταπτυχιακού, να εστιάσεις σε έναν τομέα από την επιστήμη σου και όταν βγεις στον επαγγελματικό χώρο η εστίαση γίνεται ακόμα πιο ειδική. Θα πρέπει να ανταποκρίνεσαι στα ερωτήματα και στα προβλήματα που θέτει η ίδια εργασία σου και κυρίως η καθημερινότητά της ανάπτυξη, αν δεν εργάζεσαι σε έναν πολύ φιλόδοξο και ερευνητικό τομέα.
Τελικά, το ερώτημα που προκύπτει είναι το εξής. Στη σχέση μας με τη γνώση μαθαίνουμε κάποια βασικά πράγματα στη θεσμική εκπαίδευση, στην υποχρεωτική εκπαίδευση και μετά επιλέγουμε έναν δρόμο πλατύ στην αρχή, στενότερο στη συνέχεια, μέχρι που γίνεται ένα μικρό δρομάκι ίσως ένα μονοπάτι και κάνουμε τη διαδρομή του στο μεγαλύτερο μέρος της ενεργού ηλικία μας, γιατί οι απαιτήσεις της δουλειάς ιδιαίτερα σήμερα είναι πολύ σημαντικές. Έχεις αφήσει όλες τις άλλες επιλογές, όλους τους άλλους δρόμους, όλους τους άλλους ορίζοντες, χωρίς να ξέρεις τι ακριβώς υπάρχουν εκεί.
Και νομίζεις ότι έχεις μία κάποια μόρφωση. Δημιουργείς μια αυταπάτη στον εαυτό σου. Τελικά η εξειδίκευσή σου σε έχει οδηγήσει σε έναν φοβερό επιμερισμό της γνώσης. Η γνώση είναι ένα άγνωστο, ένα αθέατο σύμπαν.
Φυσικά, εδώ προκύπτει ένα απλό ερώτημα. Μπορεί ένας άνθρωπος να γνωρίζεις τα πάντα; Φυσικά ποτέ! Δεν είναι δυνατόν, δεν υπάρχει κανένας άνθρωπος στη Γη που να έχει γνώση όλων των πραγμάτων. Αλλού θέτω το ζήτημα. Αφήνουμε βασικά πεδία της μόρφωσης και της γνώσης από νωρίς και δεν τα ξαναβρίσκουμε μπροστά μας. Μπορεί να έχουμε μια μικρή ή και ευκαιριακή επαφή ενδεχομένως στιγμές χαλάρωσης ειδικά με τη λογοτεχνία, αλλά και πάλι η λογοτεχνία παραμένει άγνωστη.
Ο καθολικός, πολυσχιδής και πνευματικά ολοκληρωμένος άνθρωπος δεν έχει μόνο πολυμάθεια αλλά και ερευνητική σκέψη και είναι ένας διαρκής αναζητητής της αλήθειας. Υπήρξαν πολλά τέτοια πρόσωπα στην ιστορία: ο Αριστοτέλης, ο Ερατοσθένης, ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι, ο Νεύτωνας, ο Γαλιλαίος.
Λέγεται ότι δεν μπορεί να υπάρξει σήμερα Homo Universalis. Ωστόσο αυτό είναι μια εύκολη δικαιολογία. Δεν είναι ανάγκη να έχουμε γνώση όλων των επιστημονικών πεδίων. Εκείνο που είναι ανάγκη είναι να ξέρουμε τα βασικά σημεία αναφοράς, έτσι ώστε να μπορούμε να ερμηνεύουμε ικανοποιητικά την πραγματικότητα, να κατανοούμε τον κόσμο και να οδηγούμαστε σε μια πορεία – προφανώς ασυμπτωματική – αυτογνωσίας.
Υ.Γ. (Συνεχίζεται με το β΄ μέρος)
* Ο Νίκος Τσούλιας, πρώην πρόεδρος της Ομοσπονδίας Λειτουργών Μέσης Εκπαίδευσης (ΟΛΜΕ)
Πατήστε εδώ και δείτε τα 384 προηγούμενα άρθρα του Νίκου Τσούλια
