Νίκος Τσούλιας *:Ανθρωποκεντρική Τεχνητή Νοημοσύνη και Δημοκρατία

Μία ομιλία εμπνευσμένη για την τεχνητή νοημοσύνη σε εκδήλωση του ΕΑΠ στην Αθήνα παρακολουθήσαμε με έντονο ενδιαφέρον. Ο κ. Παναγιώτης Αναστασιάδης, καθηγητής του πανεπιστημίου της Κρήτης, καθήλωσε το ακροατήριο για μια ώρα σε ένα πολύ δύσκολο θέμα, με κατανοητό τρόπο, με λογοτεχνική διάθεση και με πολύ απλό ύφος.

Δημιούργησε ευχάριστο κλίμα στους συμμετέχοντες. Παρουσίασε με κριτική διάθεση το νέο φαινόμενο της ΤΝ (τεχνητής νοημοσύνης) δίνοντας από την αρχή τα χαρακτηριστικά της 4ης Βιομηχανικής επανάστασης σε σύγκριση με την προηγούμενη 3η Βιομηχανική επανάσταση.

Μέσα από μια εξίσωση έδωσε το δικό του στίγμα όσον αφορά το κρίσιμο ερώτημα: 3e + 4i = D?, όπου 3= 3η Βιομηχανική (e-commerce, e-learning κλπ), 4 = 4η Βιομηχανική (i = intelligence κλπ), D = Data or Democracy.

Με ιδιαίτερα τεκμηριωμένο λόγο έδωσε τη θεώρηση του για κρίσιμες όψεις του ζητήματος: την εγκυρότητα, τη διαφάνεια, την τήρηση των πνευματικών δικαιωμάτων και τέλος την παραγωγή νέας γνώσης. Σ’ όλες αυτές τις τέσσερις παραμέτρους κατέδειξε γιατί δεν εξασφαλίζεται καμιά. Η ΤΝ ελέγχεται από τους αλγόριθμους δηλαδή από αυτούς που τους δημιουργούν. Δεν εξασφαλίζει τίποτα από τα βασικά προαναφερόμενα στοιχεία.

Ωστόσο, η πρότασή του δεν ήταν αρνητική – το αντίθετο. Άλλωστε, η ΤΝ είναι πλέον μια νέα πραγματικότητα και κανένας δεν μπορεί να αρνηθεί την εξέλιξή της. Δίνει όμως τη δική του θεώρηση στο πώς πρέπει να σταθούμε στο μείζον αυτό θέμα. Θεωρεί την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης ως το κλειδί, το οποίο θα διαμορφώσει εν πολλοίς το προς τα που θα πάει η πορεία της ΤΝ.

Το διακύβευμα είναι το εξής. Αν η ΤΝ διαμορφώνει ένα χρυσωρυχείο των big data, που θα ελέγχεται από κάποιες μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες ή αν θα ανοίγει δρόμος για τη δημοκρατία.

Το θέμα αυτό είναι πάντα ανοιχτό. Και φυσικά θα εξαρτηθεί από πολλούς παράγοντες: επιστημονικούς, οικονομικούς, πολιτικούς, ιδεολογικούς. Η άποψη του εισηγητή είναι ότι η ΤΝ πρέπει να έχει ανθρωποκεντρικό περιεχόμενο και ανθρωποκεντρική στόχευση. Εδώ βέβαια τίθεται ένα ζήτημα.

Το περιβάλλον πολιτικό, οικονομικό κοινωνικό και σε Ευρωπαϊκό αλλά και σε διεθνές επίπεδο – γιατί σε αυτά τα επίπεδα κυρίως κρίνεται το θέμα μας – καθορίζεται κυρίως από βαθιά συντηρητικές έως και αντιδραστικές ή και ακροδεξιές πολιτικές θεωρήσεις. Είναι δυνατόν να διαμορφώσει η εκπαίδευση – ως ένας επιμέρους θεσμός της κοινωνίας – πλαίσιο ανθρωποκεντρικό για τη ΤΝ σε ένα περιβάλλον τόσο αντίθετο;

Προφανώς ο ομιλητής άφησε ανοιχτή την απάντηση, αφού το εκάστοτε πολιτικό συγκείμενο θα καθορίσει την πορεία των πραγμάτων. Μια ορθολογική και προοδευτική πολιτική θα τείνει στο να την κάνει όσο δυνατόν πιο δημοκρατική και πιο κοινωνική μια μεταρρυθμιστική ατζέντα, που θέτει το μείζον της «ανοιχτής κοινωνίας» και του πλουραλισμού.

Δεν μπορεί η όλη εξέλιξη της ΤΝ να ελέγχεται από ένα «κλειστό ιερατείο» – εταιρειών του μεγάλου παγκοσμιοποιημένου κεφαλαίου -, των νέων χρυσοθήρων της πληροφορίας. Αλλά ίσως το πιο σημαντικό είναι ότι η χρησιμοποίηση όλων των δεδομένων, που αντλεί η ΤΝ από τα προσωπικά στοιχεία των χρηστών κάθε κοινωνικού μέσου δικτύωσης ακόμα και του κινητού τηλεφώνου, δεν οδηγεί στην παραγωγή νέας γνώσης. Δηλαδή δεν θα βρούμε νέους νόμους στη φυσική, δεν θα ανακαλύψουμε καινούργιες κοινωνικές θεωρίες…

Και εδώ τίθεται ένα μείζον ζήτημα της εποχής μας, η διαφορά μεταξύ γνώσης και πληροφορίας – και η εκπαίδευση, ως θεσμικός κοινωνικός παράγοντας, οφείλει να μάθει στους εκπαιδευόμενους τη διαφορά αυτή. Να γίνουν εραστές και ερευνητές – δημιουργοί της γνώσης και να μην εξαντλούνται στην κατανάλωση της πληροφορίας.

Η έλλειψη παρουσίας των πηγών εκ μέρους της ΤΝ είναι μείζον πρόβλημα, γιατί κανένας δεν μπορεί να αξιολογήσει έτσι την ορθότητα μιας πληροφορίας ή όχι. Δεν μπορεί δηλαδή να είναι ένα «μαύρο κουτί» η ΤΝ που θα παίρνει στο input όλα τα δεδομένα από τις ανθρώπινες και κοινωνικές δραστηριότητες και θα δίνει στο output πληροφορίες με βάση τη δική της αλγοριθμική συγκρότηση, που φυσικά διαμορφώνεται από τους ιδιοκτήτες των σχετικών εταιρειών.

Σε αυτή την περίπτωση θα γίνεται μεγάλη ζημιά στην έρευνα, στη διαμόρφωση εκπαιδευτικών προγραμμάτων, στην ανάπτυξη μεταπτυχιακών σπουδών, διδακτορικών κλπ, αφού η άντληση πληροφοριών από το συγκεκριμένο αυτό πεδίο του διαδικτύου θα είναι επισφαλής και αβέβαιη.

* Ο Νίκος Τσούλιας, πρώην πρόεδρος της Ομοσπονδίας Λειτουργών Μέσης Εκπαίδευσης (ΟΛΜΕ) και νυν Γραμματέας του Τομέα Παιδείας του ΠΑΣΟΚ – Κίνημα Αλλαγής

Πατήστε εδώ και δείτε τα 293 προηγούμενα άρθρα του Νίκου Τσούλια