Ενδοοικογενειακή ή κοινωνική βία;
Θα πρέπει να προσέχουμε ιδιαιτέρως όποτε σκεφτόμαστε αντιθετικά τα δυο αυτά θεμελιακά στοιχεία κι αυτό επειδή στην πραγματικότητα το ένα τροφοδοτεί το άλλο…
Στις σύγχρονες κοινωνίες όπου το αδιάκοπο και σκληρό κυνήγι τής επιβίωσης αποξενώνει τους ανθρώπους, ακόμα και μέσα στην ίδια τους την οικογένεια, όλο και περισσότερο στενεύει το πλαίσιο ανεμελιάς και αισιοδοξίας προκαλώντας αλλαγές στις κοινωνικές συμπεριφορές και στα ήθη. Στην ελληνική κοινωνία επιρροές από ήθη και αντιλήψεις Αγγλοσαξονικών χωρών, επέφεραν αλλαγές κυρίως ως προς την εξωτερική εικόνα μας. Να μην ξεχνάμε ότι οι χώρες που εξάγουν την παγκοσμιοποίηση με όλα τα συμπαρομαρτούντα έχουν εντελώς διαφορετική ιστορία, ενώ η ανάπτυξή τους διαφέρει από τη δική μας σε όλα τα επίπεδα: οικονομικά, κοινωνικά, θρησκευτικά, πνευματικά, εκπαιδευτικά…
Η οικονομική βελτίωση των περασμένων δεκαετιών— που αποδείχθηκε φούσκα— με την επίπλαστη εικόνα ανάπτυξης, δημιούργησε συμπεριφορές στην ελληνική κοινωνία οι οποίες στην ουσία οδήγησαν συμπολίτες μας να περιορίζονται στην οφθαλμαπάτη τού φαίνεσθαι, ενώ έχουν χάσει (ελπίζω όχι δια παντός) το είναι της ύπαρξης· η σύγχρονη Ελλάδα επηρεάστηκε (επηρεάζεται) σε μεγάλο βαθμό από την τότε— δυστυχώς και την σημερινή— επικρατούσα εικονική πραγματικότητα, η οποία ξεπηδά μέσα από τις ιλουστρασιόν σελίδες μοδάτων περιοδικών ή από τα όσα δείχνουν οι μικρές οθόνες κι όλο αυτό ονομάζεται «τηλεοπτική καθημερινότητα»… Υπερβάλλω; Θεωρώ πως η καθημερινή «τροφή» που παρέχει το μέσον, το οποίο συνεχώς αυξάνει την θέασή του στις κοινωνίες, μπορεί κάλλιστα να χειραγωγήσει λαούς και μάζες, κάτι που έχει ήδη επισυμβεί. Είναι γνωστά αυτά και παίζουν έναν ρόλο σπουδαίο στην συνολική διαπαιδαγωγική διαδικασία. Ασφαλώς και η TV δεν είναι η μόνη αιτία τής αλλαγής ηθών. Μια αμέτρητη σειρά αιτιών μπορούμε να παραθέσουμε (οικονομία, πολιτικοί σχηματισμοί, πάντα σε πρώτο πλάνο τα διαπλεκόμενα συμφέροντα, φτώχια, ιστορική καταγωγή, ήθη, εξαρτήσεις, κατάρρευση του οικογενειακού ιστού, απουσία κοινωνικών οραμάτων και ιδεολογίας, ανασφάλεια για το μέλλον, κλπ) οι οποίες συμβάλλουν αποφασιστικά ώστε η βία να γίνεται καθημερινή έκφραση, να δημιουργούνται βίαιοι χαρακτήρες και, βεβαίως, παιχνίδια εξουσίας που οργιάζουν μέσα στο οικογενειακό περιβάλλον…
Με δεδομένο πως η αυξανόμενη βία είναι χαρακτηριστικό φαινόμενο των σύγχρονων κοινωνιών σε παγκόσμιο επίπεδο, με στυγερές εγκληματικές και ειδεχθείς πράξεις που προκαλούν ο φανατισμός, όπως και τα συμφέροντα — οικονομικά, πολιτικά— εκείνων που ωθούν λαούς στην εξαθλίωση ή σε πολύχρονες συγκρούσεις, με τραγικές επιπτώσεις τον θάνατο και την προσφυγιά… Την ίδια ώρα, η άνοδος ακροδεξιών πολιτικών μορφωμάτων, ακόμα και ναζιστικών, συνεχίζεται απειλώντας να φθάσει, σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, ακόμα και στην κυβερνητική εξουσία. Όλα αυτά οδηγούν φοβάμαι, προς την οδό της γενικευμένης κοινωνικής βίας, η οποία, επαναλαμβάνω, τροφοδοτεί αναγκαστικά και την οικογενειακή.
Φαίνεται πως τα κρούσματα της ενδοοικογενειακής βίας στην πατρίδα μας αυξάνουν συνεχώς, παρ’ όλη την κρατική μέριμνα που έχει στηθεί από το 1988. (Προτείνω, ειδικά στις γυναίκες, να πληροφορηθούν περί αυτών των θεμάτων στη διεύθυνση: http://www.astynomia.gr/index.php?option=ozo_content&perform=view&id=2030&Itemid=421&lang )
Μια ματιά στον κόσμο αρκεί για να αντιληφθούμε πως περιτριγυριζόμαστε από καθημερινά – πυκνά γεγονότα βίας, με τα οποία «συμφιλιωνόμαστε» και εξοικειωνόμαστε όλο και περισσότερο. Αυτή η… συμφιλίωση-παραμόρφωση έχει δώσει «χώρο», πέρα από τους… σπαρασσόμενους γονείς, ακόμα και στα παιδιά, τα οποία όταν υφίστανται την βία από τον πατέρα ή τη μάνα (ή και από τους δυο) στη συνέχεια, συνήθως, εκτρέπονται σε δρόμους και ατραπούς ανεξέλεγκτους…
Η ενδοοικογενειακή βία είναι μια μεγάλη διαιωνιζόμενη πληγή μέσα στον κοινωνικό ιστό, που καταστρέφει ψυχές και σώματα επειδή ανώριμοι άνθρωποι θεώρησαν την συναισθηματική σύζευξη και την τεκνοποίηση μια απλή υπόθεση. Με επιπόλαιους γάμους και συμβιώσεις, που δεν μπόρεσαν να γεφυρώσουν το χάσμα της διαφορετικότητας χαρακτήρων, κουλτούρας ή ακόμα και οικονομικών συμφερόντων, ξέσπασαν άγρια και απερίσκεπτα, μέσα στο πλαίσιο της γενικότερης βίας.
Η οικογενειακή βία ασφαλώς δεν έχει αίτια μόνο τα όσα προανέφερα. Το οξύ αυτό πρόβλημα είναι δαιδαλώδες και σύνθετο· γι’ αυτό ψυχολόγοι και κοινωνιολόγοι θα μπορούσαν να εξηγήσουν περισσότερο και καλύτερα τις αιτίες. Ωστόσο, τα κρούσματα επί του θέματος, μάς φανερώνουν πολλά αυτονόητα στοιχεία, τόσο ώστε να μπορούμε να έχουμε και μείς άποψη. Έχω βρεθεί μπροστά σε παρόμοια κρούσματα με ζευγάρια που η ζωή και οι δυσκολίες τούς μετασχημάτισαν από ερωτικό ζευγάρι σε… προαιώνιους εχθρούς, αντιπάλους, διεκδικητές μιας οικογενειακής εξουσίας, καταπατώντας έτσι συναισθήματα, κοινά όνειρα, θεωρίες, ιδεολογίες και ηθικές στάσεις με θύματα, εκτός από τον σύντροφο της ζωής τους, δυστυχώς ακόμα και τα ίδια τους τα παιδιά…
Πολύ σκληρά πράγματα! Η πυκνότητα των καθημερινών επεισοδίων ενδοοικογενειακής βίας, παρ’ όλη την κρατική μέριμνα και προστασία που εξαγγέλλεται από επίσημα χείλη και δημόσιους φορείς, παρ’ όλη την τηλεοπτική διαφημιστική παρότρυνση προστασίας στα θύματα βίας, με τηλέφωνα άμεσης ανάγκης και άλλη σχετική πληροφόρηση, αυτά επιμένουν και απλώνονται στην κοινωνία μας με ταχύτητα… Όπως φαίνεται, τα θύματα συνεχίζουν να φοβούνται να επικοινωνήσουν και να καταγγείλουν και αυτό είναι ένα σημείο που, μπορεί στους απέξω να είναι δύσκολο να εξηγηθεί, αλλά η ενοχοποίηση που αισθάνονται και η ψυχική κατάθλιψη του θύματος είναι ζητήματα που δεν αντιμετωπίζονται εύκολα. Θέλουν μεγάλη και ποικιλόμορφη στήριξη. Είναι συχνό το φαινόμενο ένα μέλος τής οικογένειας που υφίσταται βία να υποτάσσεται σ’ αυτή την… συνήθη καθημερινότητα από τον αφέντη- θύτη. Υποθέτω πως προσαρμόζονται σε έναν τέτοιο «τρόπο» ζωής, θεωρώντας πως έτσι είναι η μοίρα τους· παραχωρούν το… δικαίωμα στην γονική ή συντροφική βία, όπως τον παλαιότερο καιρό ήταν «νόμιμο» το δικαίωμα της βίας από τον δάσκαλο μέσα στο Σχολείο και άλλα σκληρά συστήματα χειραγώγησης, τα οποία οδηγούν τον περισσότερο κόσμο στην υποταγή και στην υπάκουη προσαρμογή σε ένα σύστημα αξιών το οποίο επιβάλλεται αθόρυβα και βασανιστικά, επί των λαϊκών (;) στρωμάτων ως επί τω πλείστον.
Όλη αυτή η κοινωνική πληγή τής ενδοοικογενειακής βίας, αγγίζει και απειλεί σαν βόμβα την υπόλοιπη κοινωνία. Ποιος ξέρει; ίσως στο απώτερο μέλλον, όταν ο κόσμος… συνετιστεί και εκπαιδευτεί κατάλληλα, όταν η παγκόσμια συνείδηση κατανοήσει πως η βία, στις διάφορες μορφές της, είναι επιβλαβής για την ψυχή και το σώμα, όταν όλα θα τακτοποιηθούν και η παγκόσμια… ειρήνη θα λάμψει, ίσως τότε, να το συζητήσουμε σε νέες βάσεις…
Εγώ είμαι πρόθυμος να περιμένω.
* Ο Νότης Μαυρουδής είναι κιθαριστής – συνθέτης
