Τι είναι το διάβασμα; Θεωρούμε εύκολη την απάντηση και μάλλον χαζή την ερώτηση. Και είναι έτσι πράγματι, γιατί θεωρούμε ως διάβασμα το επιμέρους και απομονωμένο διάβασμα ενός βιβλίου, μιας εφημερίδας, μιας ψηφιοσελίδας κλπ.
Κι όμως, διάβασμα δεν είναι μια επιμέρους κατάσταση, μια σκόπιμη ή μια συγκυριακή ενέργεια, που εντάσσεται σε μια ad hoc επιλογή. Δεν είναι κάτι που αφορά ένα αποσπασματικό τμήμα του χρόνου μας ούτε μια θεσμική υποχρέωση (σχολείο, επαγγελματική εξέλιξη κλπ). Δεν είναι, πολύ περισσότερο, μια απασχόληση όταν δεν έχουμε κάτι άλλο να κάνουμε ούτε μια κάποια συνήθεια, για παράδειγμα, της ηλιοθεραπείας και της παραλίας.
Για όλα αυτά και όσα άλλα σχετικά, θα πρέπει να ορίσουμε μια άλλη λέξη. Λέμε γράμματα τα ψηφιακά στοιχεία του αλφαβήτου. Αλλά λέμε και Γράμματα την παιδεία, την κουλτούρα, τη διαρκή πνευματική ενατένιση. Όση διαφορά έχουν τα Γράμματα από τα γράμματα, τόση έχει και το σκόρπιο και τυχαίο διάβασμα με το Διάβασμα ως συνεχές πεδίο δράσης μας!
Γιατί το Διάβασμα είναι τρόπος ζωής, ανάσα του πάντα ανήσυχου πνεύματος, βασικό κομμάτι μιας εξευγενισμένης και ουμανιστικής κουλτούρας, ζωτική ανάγκη, πόθος ασίγαστος, διαρκής πηγή γνώσης και ευζωίας, ολόκληρο σύμπαν που διαπερνά όλο τον βίο μας, καθημερινή και συστηματική ενεργητική δράση, τροφοδότης και δίδυμο αδελφάκι του γραψίματος!
Και όταν αυτά κατακτηθούν, τότε περνάμε στον πραγματικό μαγικό κόσμο του πραγματικού Διαβάσματος. Τότε η συνέχεια είναι τόσο απλή και δεδομένη. Ποτέ δεν εγκαταλείπεις αυτή τη μαγεία. Γίνεσαι και εσύ μέρος αυτού του όμορφου κόσμου.
Το Διάβασμα είναι υφάδι αγωνίας και αναζήτησης, έρευνας και δημιουργίας. Δεν κόβεται ποτέ. Το νήμα του πλέκει σημαντικά μέρη του εαυτού μας και της προσωπικότητάς μας. Το ένα βιβλίο δίνει τη σκυτάλη στο άλλο. Αλλά ποτέ δεν μπορούμε να διαβάζουμε μόνο ένα βιβλίο – τουλάχιστον δύο. Ένα που απαιτεί ορθολογισμό, απόλυτη προσήλωση και αισθητική γραφείου, μελέτη και αποδελτίωση. Είναι κατά κανόνα βιβλίο δοκιμίου: πολιτικής, επιστήμης, φιλοσοφίας κλπ.
Για παράδειγμα στο «Ρέκβιεμ για το Αμερικάνικο όνειρο», πόσο σημαντικές είναι η ιδέα του Ντιούι «Για όσο διάστημα η πολιτική δεν είναι παρά η σκιά που ρίχνουν οι μεγάλες επιχειρήσεις στην κοινωνία, η άμβλυνση της σκιάς δεν πρόκειται να μεταβάλλει την ουσία της» και του Τσόμσκι «Το θέμα για τον καπιταλισμό είναι να κάνει τους ανθρώπους να μισούν και να φοβούνται ο ένας τον άλλον, να ενδιαφέρονται μόνο για τον εαυτό τους και να μην κάνουν το παραμικρό για τους άλλους» για να διαμορφώσουμε μια συνείδηση αγωνιστή της κοινωνίας και της ζωής…
Το άλλο βιβλίο είναι πιο …ελεύθερο. Δεν αποσκοπεί στη μάθηση – με την αυστηρή έννοια του όρου – αλλά αποβλέπει περισσότερο στην καλλιέργεια του συναισθήματος, στην αγωγή της ψυχής, στην ηθική και αισθητική άσκηση. Είναι κατά κανόνα βιβλίο λογοτεχνίας, ποίησης, τέχνης κλπ.
Για παράδειγμα, πόσο όμορφο είναι το ταξίδεμα που μας κάνει ο Τζόις στον Οδυσσέα του. «Το καλοκαιρινό δειλινό είχε αρχίσει να τυλίγει τον κόσμο στο μυστηριώδες του αγκάλιασμα. Πέρα μακριά στη δύση ο ήλιος βασίλευε και οι τελευταίες ανταύγειες μιας ημέρας που βιαζόταν να φύγει καθυστερούσαν ερωτιάρικα πάνω στη θάλασσα και στην ακρογιαλιά…».
Μόνο ένα τέτοιο μείγμα των δύο τύπων βιβλίων – ας τα ονομάσουμε της λογικής και του συναισθήματος – μπορεί να προσφέρει την ολότητα του διαβάσματος. Η μονομέρεια προκαλεί στρεβλώσεις, ακόμα και αν τηρούνται όλα τα χαρακτηριστικά του Διαβάσματος που προαναφέρθηκαν.
Μα το βαθύτερο νόημα του Διαβάσματος, το όραμά του και η μοναδική αξία του είναι αυτό: Σε παρακινεί και σε βοηθά να Διαβάσεις τον εαυτό σου και Διαβάζοντάς τον να τον αναδημιουργείς συνεχώς πλέκοντας το νήμα της ζωής σου!
* Ο Νίκος Τσούλιας, πρώην πρόεδρος της Ομοσπονδίας Λειτουργών Μέσης Εκπαίδευσης (ΟΛΜΕ) και νυν Γραμματέας του Τομέα Παιδείας του ΠΑΣΟΚ – Κίνημα Αλλαγής
Πατήστε εδώ και δείτε τα 226 προηγούμενα άρθρα του Νίκου Τσούλια
