«Διακρίνουμε τα δύο, κρατάμε και τα δύο, θέλουμε να βελτιώσουμε τις παιδαγωγικές λειτουργίες και των δύο. Άλλωστε μόνον τα τέσσερα τελευταία χρόνια λειτουργούσαν ως ενιαία», λέει ο υπουργός Πολιτισμού, Παιδείας και Θρησκευμάτων κ. Αριστείδης Μπαλτάς, στη συνέντευξή του στον Απόστολο Λακασά της Καθημερινής, αναφερόμενος στο θέμα των Πρότυπων και Πειραματικών.
Ένιωσε άνετα όταν πλέον καθίσαμε στο τραπέζι συσκέψεων, που βρίσκεται σε μια γωνιά του πολύ μεγάλου –«αυτοκρατορικό» το χαρακτήρισε ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας στην πρόσφατη επίσκεψή του στο υπουργείο- «κληρονομημένου» υπουργικού του γραφείου. Ο υπουργός Πολιτισμού, Παιδείας και Θρησκευμάτων Αριστείδης Μπαλτάς δεν είναι εξοικειωμένος με την πολυτέλεια του γραφείου.
Σχεδιάζει, όπως αποκαλύπτει στην «Κ», μία μεγάλη τομή στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση με έναν από τους άξονες την υιοθέτηση ενιαίου βιβλίου σε κάθε βασικό μάθημα για τις τάξεις του γυμνασίου και τις αντίστοιχες του λυκείου. Επιθυμεί την υιοθέτηση ενός νέου εξεταστικού συστήματος που θα ενισχύει την αξιολόγηση των μαθητών με βάση την κριτική τους ικανότητα και τη μείωση των δαπανών της οικογένειας για τη φροντιστηριακή προετοιμασία των παιδιών. Κάνει λόγο για ουσιαστική και όχι τιμωρητική αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου, ενώ οραματίζεται ένα πανεπιστήμιο συνδεδεμένο με τις ανάγκες της κοινωνίες και το διεθνές επιστημονικό γίγνεσθαι. Επί της ουσίας, περιγράφει τις πολιτικές γραμμές, «οι οποίες θα εξειδικευθούν μέσα από διάλογο σε κλίμακα ενός έτους». Την ίδια στιγμή βέβαια, υπεραμύνεται των αποφάσεων που έλαβε μέσα στο πρώτο τρίμηνό της η νέα κυβέρνηση και συνιστούν κατάργηση βασικών πολιτικών στον χώρο της παιδείας από τις προηγούμενες κυβερνήσεις, με αποτέλεσμα να επικρίνεται για «οπισθοχώρηση στη δεκαετία του ’80» και «αντιμεταρρύθμιση». Ωστόσο, απαντώντας, χαρακτηρίζει τις προτάσεις του υπουργείου «άνοιγμα στο μέλλον» και «επαναφορά της δημοκρατίας και της ακαδημαϊκότητας». Ενδεικτικά, χαρακτηρίζει καινοτόμο τον τρόπο με τον οποίο θα ψηφίζουν οι φοιτητές στις πρυτανικές εκλογές.
Ολόκληρη η συνέντευξη του κ. Μπαλτά
– Είδαμε την αλλαγή του πλαισίου λειτουργίας των Πρότυπων Πειραματικών Σχολείων, με τους επικριτές να μιλούν για κατάργησή τους και επαναφορά στο καθεστώς του 1985. Επαναφέρατε τη φοιτητική συμμετοχή στις πρυτανικές εκλογές, που καθιερώθηκε το 1982. Τι καινούργιο έχουν αυτά, ως πρώτα μέτρα μιας νέας κυβέρνησης;
– Ως προς τα Πειραματικά και τα Πρότυπα, οι επικριτές μου εξακολουθούν, περιέργως, να μη θέλουν να καταλάβουν τι λέμε. Διακρίνουμε τα δύο, κρατάμε και τα δύο, θέλουμε να βελτιώσουμε τις παιδαγωγικές λειτουργίες και των δύο. Αλλωστε μόνον τα τέσσερα τελευταία χρόνια τα πολύ διαφορετικά Πρότυπα και Πειραματικά λειτουργούσαν ως ενιαία. Για τη φοιτητική ψήφο, κάνουμε μια θεμελιώδη αλλαγή. Εισάγουμε την καθολική ψηφοφορία των φοιτητών και συναρτούμε τη βαρύτητα της φοιτητικής ψήφου με το ποσοστό συμμετοχής. Σημαντικό είναι ότι στην πρόσφατη σύνοδο των 47 Ευρωπαίων υπουργών Παιδείας στο Ερεβάν, η συναφής αρχή υιοθετήθηκε στην τελική απόφαση.
– Ακόμη κι έτσι, το σύστημα που προκρίνεται δεν επιτρέπει τη συναλλαγή των παρατάξεων με τους υποψηφίους πρυτάνεις, όπως έχει συμβεί από το 1982 και έκτοτε;
– Το ακριβώς αντίθετο. Η διαδικασία ανοίγεται σε όλους τους φοιτητές. Είναι σωστό, νομίζω, να θεωρώ πως οι φοιτητές, ως ακαδημαϊκοί πολίτες που ψηφίζουν για τη διακυβέρνηση της χώρας δικαιούνται να έχουν λόγο στα του οίκου τους.
– Γιατί καταργείτε την ηλεκτρονική ψηφοφορία στις εκλογικές διαδικασίες των ΑΕΙ; Εχει υιοθετηθεί με επιτυχία στο εξωτερικό και αποτρέπει τις αρπαγές καλπών από μειοψηφίες αντιδρώντων στο σύστημα φοιτητών ή ακόμη και από εξωπανεπιστημιακά στοιχεία, όπως έχει συμβεί στο παρελθόν.
– Το κύριο πρόβλημα με την ηλεκτρονική ψηφοφορία είναι η ταυτοπροσωπία και η μυστικότητα της ψήφου. Το παραβάν είναι θεσμός διότι επιτρέπει στον ψηφοφόρο να μείνει μόνος, να σκεφθεί ανεπηρέαστος και να αποφασίσει. Επιπλέον παραμένουν θέματα ασφάλειας των ηλεκτρονικών συστημάτων. Οι αρπαγές κάλπης, που η ιστορία μας λέει ότι δεν περιορίζονται σε φοιτητές, είναι φαινόμενα που συνδέονται με μεγάλες εντάσεις. Δεν δικαιούμαστε να νομοθετούμε με βάση τέτοιες εξαιρέσεις.
Η διακήρυξη της Μπολόνια
– Είστε κατά της διακήρυξης της Bologna, που αποτελεί θεμέλιο λίθο για τον ενιαίο ευρωπαϊκό χώρο εκπαίδευσης;– Η διακήρυξη της Bologna στηρίζεται σε αρχές προβληματικές που έχουν ήδη αρχίσει να αναγνωρίζονται πλατιά ως τέτοιες. Αυτές έτειναν να αντικαταστήσουν το πτυχίο που εδράζεται σε μία επιστήμη με έναν «προσωπικό φάκελο» εν πολλοίς ετερόκλητων προσόντων. Ο λόγος; Οτι η πανεπιστημιακή εκπαίδευση είναι ακριβή και ότι η αγορά εργασίας χρειάζεται «ευελιξία» εις βάρος της εις βάθος γνώσης μιας επιστήμης.
Πρόκειται τελικά για τάση μετατροπής των πανεπιστημιακών σπουδών σε διαδικασία κατάρτισης. Εμείς πιστεύουμε ότι ούτε η αγορά εργασίας ικανοποιείται υπό τέτοιους όρους. Και αυτό έχει αρχίσει να γίνεται πλατιά κατανοητό. Αλλωστε τα εμβληματικά ΑΕΙ μεγάλων ευρωπαϊκών χωρών δεν ακολούθησαν τις βασικές προδιαγραφές της Bologna.
– Τα ελληνικά πτυχία έχουν βρει ένα σύστημα «συνύπαρξης» στον ευρωπαϊκό πανεπιστημιακό χάρτη. Γιατί επιλέξατε την αλλαγή του συστήματος πιστωτικών μονάδων σε διδακτικές;– Τα ελληνικά πτυχία προφανώς βρίσκονται και θα εξακολουθήσουν να βρίσκονται στον ευρωπαϊκό πανεπιστημιακό χάρτη. Ούτε καταργούνται οι πιστωτικές μονάδες. Απλώς υπολογίζονται με βάση τις διδακτικές, των οποίων τον υπολογισμό θεωρούμε περισσότερο αντικειμενικό και περισσότερο ακαδημαϊκό. Η ισοτίμηση πιστωτικών και διδακτικών μονάδων προκύπτει αβίαστα χωρίς να δημιουργεί κανένα απολύτως πρόβλημα.
– Ποιο είναι το σχέδιό σας για την τριτοβάθμια εκπαίδευση;– Θέλουμε έναν νόμο που να λαμβάνει σοβαρά υπόψη τις διεθνείς εμπειρίες από τα καλύτερα πανεπιστήμια του κόσμου αλλά και τις δικές μας όχι ευκαταφρόνητες παραδόσεις. Θέλουμε ένα πανεπιστήμιο καινοτόμο, δημιουργικό, εξωστρεφές, ακαδημαϊκό και δημοκρατικό. Ελπίζουμε πως σε διάστημα λίγων μηνών θα έχουμε ένα πρώτο σχέδιο που θα τεθεί σε πλατιά και συστηματική διαβούλευση πριν λάβει την τελική του μορφή.
Μαθαίνουμε γρήγορα
– Είστε ικανοποιημένος από τη διακυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ;– Ο ΣΥΡΙΖΑ εκτινάχθηκε πολύ γρήγορα από τα μονοψήφια ποσοστά στη διακυβέρνηση της χώρας. Τα νέα δεδομένα και οι νέες ευθύνες είναι φυσικό να αφομοιώνονται με σχετικά διαφορετικές ταχύτητες. Εχουμε αποκλείσει την πεπατημένη, το business as usual. Δηλαδή ανοίγουμε νέους δρόμους ως προς το πώς οφείλει να ασκείται η κυβερνητική εξουσία. Και παρά τα φαινόμενα, μαθαίνουμε γρήγορα.
– Ομως έχουν διαπιστωθεί πολλές διαφοροποιήσεις ανάμεσα σε κυβερνητικές επιλογές και τις θέσεις κορυφαίων οργάνων του κόμματος.
– Το πράγμα δεν πρέπει να εκπλήσσει. Η κυβέρνηση έχει διακριτό ρόλο από το κόμμα, το κόμμα από την κοινοβουλευτική ομάδα, και τα δύο από τα κοινωνικά κινήματα. Ολες αυτές οι σύνθετες σχέσεις οφείλουν να αποσαφηνιστούν. Σημαντικά βήματα έχουν ήδη γίνει προς αυτήν την κατεύθυνση, αλλά οι πρωτόγνωρες εντάσεις των στιγμών που ζούμε δεν τα έχουν αφήσει να φανούν.
– Ο διαχωρισμός σε μνημονιακούς-αντιμνημονιακούς δεν είναι διχαστικός;– Το μνημόνιο διέλυσε την κοινωνία προς όφελος των ολίγων. Η καταστροφή πρέπει να σταματήσει, η πορεία να αναστραφεί, να ανοίξουμε νέους δρόμους. Αποφασιστικά. Αλλά και με πλατιές κοινωνικές συναινέσεις.
Ουτοπική η «ελευθέρας» στα ΑΕΙ
– Ο νέος νόμος που θα προκύψει από διάλογο μέσα σε ένα χρόνο, θα αφορά και τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση;
– Φυσικά. Η ύλη, τα αναλυτικά και ωρολόγια προγράμματα, η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών πρέπει να ανασχεδιαστούν, ώστε να φθάσουμε στο σημείο τα παιδιά να παίρνουν ουσιαστικές γνώσεις στο σχολείο, οι βαθμίδες της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης να αποκτήσουν τη σχετική αυτονομία τους. Οφείλουμε να αντικαταστήσουμε την παπαγαλία με τη χαρά της γνώσης και της κατανόησης. Το σχολείο οφείλει να γίνει πολύπλευρα ελκυστικό.
– Η παπαγαλία ήταν ο μόνιμος εχθρός και όλων των προηγούμενων υπουργών Παιδείας. Δεν έχει όμως νικηθεί. Και δεν έγινε, ίσως επειδή οι υπουργοί έμειναν στις απλές διακηρύξεις κατά της παπαγαλίας, χωρίς ουσιαστικά μέτρα. Πώς θα τα καταφέρετε εσείς;– Το πρόβλημα όντως έχει καταντήσει πολυσύνθετο. Μια ιδέα είναι η υιοθέτηση του ενιαίου βιβλίου για κάθε μάθημα για όλες τις τάξεις του Γυμνασίου και του Λυκείου αντίστοιχα. Το βιβλίο θα καλύπτει τις βασικές έννοιες κάθε μαθήματος μειώνοντας στο μέτρο του δυνατού την περίφημη «διδακτέα ύλη» και λαμβάνοντας υπόψη, ανάλογα με την ηλικία, τις προεκτάσεις και τις εφαρμογές στην καθημερινότητα. Μπορεί να ενσωματώνεται διαδικτυακό υλικό με τρόπο που να ανανεώνεται εύκολα.
– Το τριετές βιβλίο έχει υιοθετηθεί σε συστήματα όπως το γερμανικό. Υπάρχει, όμως, ο κίνδυνος να αποτελέσει συρραφή των υπαρχόντων βιβλίων καθεμιάς από τις τρεις τάξεις του Γυμνασίου και του Λυκείου.
– Οχι, διότι θα υπάρξει μία ενιαία γραμμή μάθησης στο ένα βιβλίο. Τώρα η ύλη παρουσιάζεται ξεκάρφωτα σε κάθε τάξη. Ο μαθητής θα μπορεί να ανατρέχει σε προηγούμενα κεφάλαια για να καλύπτει τα κενά του, θα μπορεί να αφομοιώνει τις γνώσεις σε βάθος τριετίας και όχι όπως τώρα με απλή αποστήθιση της ύλης.
– Πώς σκέφτεστε την ελεύθερη πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση; Ο ΣΥΡΙΖΑ την έχει συμπεριλάβει στο προεκλογικό πρόγραμμά του. Δεν είναι ουτοπικό κάτι τέτοιο;– Σήμερα όντως φαίνεται να είναι. Για να φτάσουμε εκεί απαιτείται αλλαγή νοοτροπιών που έχουν εμπεδωθεί βαθιά και σε πολλά επίπεδα. Πρέπει να προχωρήσουμε προς τα εκεί σταδιακά βήμα το βήμα.
Ερμηνείες εννοιών
– Γιατί καταργήσατε την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών;– Αξιολόγηση, αριστεία, μεταρρύθμιση, κινητικότητα, ευελιξία είναι κάποιες από τις πολλές έννοιες που έχουν δεινοπαθήσει. Υπάρχει μία νέα γλώσσα, μια οργουελιανή newspeak που συνοδεύει τη στροφή στον νεοφιλελευθερισμό. Με το υπάρχον πλαίσιο, η αξιολόγηση σημαίνει τιμωρία των εκπαιδευτικών, μέσο για τη βαθμολογική και μισθολογική τους καθήλωση. Η αξιολόγηση πρέπει να ανακτήσει την σημασία της αποτίμησης του εκπαιδευτικού και παιδαγωγικού έργου, ώστε ο εκπαιδευτικός που σχετικά υστερεί να μπορεί να βελτιώνεται στο πλαίσιο της συλλογικής προσπάθειας. Πράγμα που θα αντανακλάται αμέσως στους μαθητές.
– Προωθείτε αλλαγές στην ιδιωτική εκπαίδευση, οι οποίες έχουν προκαλέσει αντιδράσεις από πολλές πλευρές. Οι ιδιοκτήτες των ιδιωτικών σχολείων κάνουν λόγο για στραγγαλισμό της. Το ίδιο και οι ιδιοκτήτες φροντιστηρίων. Από την άλλη, γονείς ανησυχούν για κατάργηση των δραστηριοτήτων που προσφέρουν τα σχολεία πέραν του αναλυτικού προγράμματος, ή προγραμμάτων όπως το International Baccalaureate (IB).
– Κατά κανένα τρόπο δεν θέλουμε να διώξουμε τα ιδιωτικά σχολεία. Απλώς οραματιζόμαστε ένα ιδανικό δημόσιο σχολείο, τέτοιο ώστε να μη χρειάζονται ιδιωτικά. Αλλά βεβαίως δεν είμαστε ακόμη εκεί. Αλλωστε υπάρχουν πολύ καλά ιδιωτικά σχολεία σήμερα. Σε καμία περίπτωση δεν είναι στην πρόθεση του υπουργείου η κατάργηση δραστηριοτήτων που μπορούν να προσφέρουν τα ιδιωτικά, πέραν του αναλυτικού προγράμματος. Αλλωστε, το υπουργείο είναι διαθέσιμο να συζητήσει οποιαδήποτε παρεξήγηση έχει πιθανόν δημιουργηθεί.
– Δεν έρχεσθε σε δύσκολη θέση όταν το υπουργείο Παιδείας αποφασίζει τη μη χρηματοδότηση ευκαιριών αριστείας που έχουν οι μαθητές, όπως η συμμετοχή τους στις μαθητικές Βαλκανιάδες και Ολυμπιάδες;
– Τίποτε τέτοιο δεν αποφασίσαμε. Αντίθετα, βασικό μας μέλημα παραμένει το να συνεχίσουν οι μαθητές να συμμετάσχουν σε τέτοιες σημαντικές διοργανώσεις, όπου μάλιστα συχνά διαπρέπουν. Θα βρίσκαμε τις αναγκαίες πιστώσεις παρά το ότι δεν ήταν εγγεγραμμένες στον προϋπολογισμό που παραλάβαμε, αλλά έσπευσαν χορηγοί, τους οποίους και ευχαριστούμε.
