Τα Χριστούγεννα αναδεικνύονται ολοένα και περισσότερο σε πεδίο πολιτικής αντιπαράθεσης στην Ευρώπη, καθώς ακροδεξιά κόμματα επιχειρούν να τα επαναπροσδιορίσουν ως σύμβολο ενός χριστιανικού πολιτισμού που, όπως υποστηρίζουν, απειλείται. Μέσα από αυτή τη ρητορική, παρουσιάζουν τους εαυτούς τους ως τους βασικούς υπερασπιστές της παράδοσης απέναντι σε έναν υποτιθέμενα εχθρικό, κοσμικό και προοδευτικό χώρο.
Όπως αναφέρει το Politco, η προσέγγιση αυτή θυμίζει έντονα τη ρητορική περί «Πολέμου κατά των Χριστουγέννων» που κυριάρχησε τα προηγούμενα χρόνια στις Ηνωμένες Πολιτείες, κυρίως μέσω του Fox News. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ (Donald Trump), είχε δηλώσει επανειλημμένα ότι «επανέφερε» τη φράση «Καλά Χριστούγεννα», παρουσιάζοντάς την ως αντίδραση στην πολιτική ορθότητα. Αντίστοιχες εκφράσεις υιοθετούν πλέον και ευρωπαϊκά ακροδεξιά κόμματα, τα οποία μεταφέρουν τη συζήτηση από ζητήματα όπως η μετανάστευση ή η ασφάλεια σε μια ευρύτερη πολιτισμική αντιπαράθεση.
Στην Ιταλία, η πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι (Giorgia Meloni), έχει καταστήσει την υπεράσπιση των χριστουγεννιάτικων παραδόσεων κεντρικό στοιχείο της πολιτικής της εικόνας. Σε δημόσιες παρεμβάσεις της έχει περιγράψει τα Χριστούγεννα ως αναπόσπαστο κομμάτι της ιταλικής ταυτότητας, το οποίο κατά την ίδια δέχεται πιέσεις από «ιδεολογικές» επιλογές που επιδιώκουν να το αποδυναμώσουν.
Έχει επανειλημμένα υπερασπιστεί τη διατήρηση φάτνων σε δημόσιους χώρους, θέτοντας το ερώτημα αν η πολιτισμική παράδοση μπορεί να θεωρηθεί προσβλητική. Παράλληλα, έχει υποστηρίξει ότι τα παιδιά πρέπει να διδάσκονται το νόημα της Γέννησης και τις αξίες που τη συνοδεύουν, αντί να συνδέουν τα Χριστούγεννα αποκλειστικά με την κατανάλωση. Φέτος, μάλιστα, δήλωσε ότι θα απέχει από το αλκοόλ έως τα Χριστούγεννα, ενισχύοντας το προφίλ της ως πολιτικού που συνδέεται με την πνευματικότητα και την παράδοση.
Παρόμοιες θέσεις εκφράζουν και άλλα ακροδεξιά κόμματα στην Ευρώπη. Το Εθνικό Μέτωπο (National Rally) στη Γαλλία και το Vox στην Ισπανία αντιδρούν σε πρωτοβουλίες που προωθούν ουδέτερη, μη θρησκευτική γλώσσα κατά την εορταστική περίοδο και στηρίζουν την παρουσία θρησκευτικών συμβόλων σε δημόσια κτίρια. Στη Γερμανία, η Εναλλακτική για τη Γερμανία (Alternative for Germany – AfD) έχει προειδοποιήσει ότι οι χριστουγεννιάτικες αγορές χάνουν τον «γερμανικό τους χαρακτήρα», προβάλλοντας ισχυρισμούς περί περιθωριοποίησης των χριστιανικών παραδόσεων.
Ιδιαίτερη έμφαση δίνει στο ζήτημα το κόμμα της Μελόνι, «Αδέλφια της Ιταλίας – Brothers of Italy», το οποίο έχει μετατρέψει το αφήγημα αυτό σε δημόσιο πολιτικό γεγονός. Κάθε Δεκέμβριο διοργανώνει φεστιβάλ με έντονο χριστουγεννιάτικο χαρακτήρα, που περιλαμβάνει παγοδρόμιο, στολισμό, Άγιο Βασίλη και ένα μεγάλο χριστουγεννιάτικο δέντρο φωτισμένο στα χρώματα της ιταλικής σημαίας.
Η εκδήλωση, γνωστή ως Atreyu από τον ήρωα της ταινίας «Η Ατέλειωτη Ιστορία», διεξαγόταν παλαιότερα στα τέλη του καλοκαιριού, όμως τα τελευταία χρόνια μεταφέρθηκε στο ιστορικό Καστέλ Σαντ’ Άντζελο (Castel Sant’Angelo), στο κέντρο της Ρώμης. Σύμφωνα με ανακοίνωση του κόμματος, η φετινή διοργάνωση σημείωσε «πρωτοφανή επιτυχία», προσελκύοντας αυξημένο αριθμό επισκεπτών και ενισχύοντας τη δυναμική του πολιτικού χώρου.
Ανάμεσα στους παρευρισκόμενους ήταν και τουρίστες που δεν είχαν αρχικά επίγνωση του πολιτικού χαρακτήρα της εκδήλωσης. Ο 26χρονος Ντάνιελ από τη Μαγιόρκα δήλωσε ότι μπήκε στον χώρο μαζί με φίλο του, παρασυρμένος από τα φώτα και τη μουσική, και μόνο αργότερα συνειδητοποίησε ότι επρόκειτο για πολιτική διοργάνωση.
Στελέχη του κόμματος υπογραμμίζουν ανοιχτά τον συμβολισμό. Η βουλευτής των Αδελφών της Ιταλίας, Μάρτα Σκιφόνε (Marta Schifone), δήλωσε ότι οι παραδόσεις αποτελούν στοιχείο ταυτότητας και ιστορικής συνέχειας και, ως τέτοιες, πρέπει να προστατεύονται. Αντίστοιχα, ο φοιτητής και στέλεχος της νεολαίας του κόμματος Azione Universitaria, Αλεσάντρο Μερίτζι (Alessandro Meriggi), ανέφερε ότι οι θεμελιώδεις αξίες της Ιταλίας πρέπει να γίνονται σεβαστές, σημειώνοντας ότι η αφαίρεση θρησκευτικών συμβόλων από τα σχολεία αλλοιώνει την πολιτισμική πραγματικότητα της χώρας.
Παρά ταύτα, αναλυτές επισημαίνουν ότι η θρησκευτική πίστη δεν αποτελεί κατ’ ανάγκη τον κεντρικό άξονα αυτής της στρατηγικής. Πολλοί από τους πολιτικούς που πρωταγωνιστούν στις σχετικές καμπάνιες δεν είναι ιδιαίτερα θρησκευόμενοι, ενώ μόνο μικρό ποσοστό των ψηφοφόρων τους δηλώνει ενεργό στην εκκλησιαστική ζωή. Ο χριστιανισμός λειτουργεί κυρίως ως πολιτισμικό σύμβολο και μέσο διαχωρισμού μεταξύ «εμείς» και «οι άλλοι».
Όπως εξηγεί ο καθηγητής Ντανιέλε Αλμπερτάτσι (Daniele Albertazzi) από το Πανεπιστήμιο του Σάρεϊ (University of Surrey), η ριζοσπαστική δεξιά κρατούσε αποστάσεις από την Εκκλησία έως τη δεκαετία του 2000. Η αλλαγή ήρθε μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις στην Ευρώπη, όταν η έννοια της «σύγκρουσης πολιτισμών» επανήλθε στο δημόσιο λόγο και ο χριστιανισμός αξιοποιήθηκε ως πολιτισμικό σημείο αναφοράς.
Κατά τον ίδιο, η επιλογή της Μελόνι να επενδύσει σε χριστουγεννιάτικες εκδηλώσεις αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης προσπάθειας αναδιαμόρφωσης της εικόνας του κόμματός της, από έναν χώρο με βαριά ακροδεξιά κληρονομιά σε ένα σύγχρονο, ευρύ συντηρητικό κόμμα.
Η στρατηγική αυτή ενισχύεται από τη δυσκολία των προοδευτικών πολιτικών δυνάμεων να διαχειριστούν τη θρησκεία στον δημόσιο χώρο. Η χρήση ουδέτερης γλώσσας, όπως ο όρος «εορταστική περίοδος», παρουσιάζεται από την ακροδεξιά ως απόρριψη της πολιτισμικής ταυτότητας. Στην Ιταλία, δεξιά κόμματα κατηγόρησαν φέτος σχολεία που αφαίρεσαν θρησκευτικές αναφορές από χριστουγεννιάτικα τραγούδια, ενώ στη Γένοβα η δήμαρχος δέχθηκε επικρίσεις επειδή δεν τοποθέτησε φάτνη στα γραφεία του δήμου.
«Δεν ντρεπόμαστε να λέμε “Καλά Χριστούγεννα”», δήλωσε ο γερουσιαστής των Αδελφών της Ιταλίας, Λούτσιο Μαλάν (Lucio Malan), υπογραμμίζοντας ότι, παρότι δεν είναι όλοι χριστιανοί, τα Χριστούγεννα παραμένουν η γιορτή με τη μεγαλύτερη συναισθηματική φόρτιση.
Παρά το γεγονός ότι πολλές χριστουγεννιάτικες παραδόσεις έχουν σχετικά πρόσφατη ιστορία και έχουν διαμορφωθεί σε μεγάλο βαθμό από το εμπόριο, τα Χριστούγεννα διατηρούν ισχυρό πολιτικό βάρος, καθώς συνδέονται με την οικογένεια, τις παιδικές αναμνήσεις και την τοπική ταυτότητα.
Για την κυβέρνηση Μελόνι, η προβολή των Χριστουγέννων εντάσσεται σε μια ευρύτερη πολιτισμική στρατηγική που περιλαμβάνει τον έλεγχο θεσμών όπως η δημόσια τηλεόραση, τα μουσεία και οι πολιτιστικοί οργανισμοί. Η ανάδειξη της ακροδεξιάς ως προστάτη των Χριστουγέννων δημιουργεί πρόκληση για τα παραδοσιακά κόμματα, τα οποία δυσκολεύονται να διατυπώσουν πειστικό αντίλογο υπέρ του κοσμικού χαρακτήρα του δημόσιου χώρου.
Η εικόνα αυτή αποτυπώνεται χαρακτηριστικά στο χριστουγεννιάτικο φεστιβάλ των Αδελφών της Ιταλίας, καθώς πέφτει το σκοτάδι στο Καστέλ Σαντ’ Άντζελο, οικογένειες κάνουν πατινάζ, παιδιά φωτογραφίζονται με τον Άγιο Βασίλη και επισκέπτες περιηγούνται στον χώρο, προσελκυμένοι κυρίως από το εορταστικό κλίμα. Η πολιτική είναι παρούσα, αλλά ενσωματωμένη σε ένα περιβάλλον νοσταλγίας, παράδοσης και γιορτινής ατμόσφαιρας.
- Διαβάστε από το πρωτότυπο το άρθρο της δημοσιογράφου, Hannah Roberts του αμερικάνικου περιοδικού Politico, με τίτλο «How the far right stole Christmas» και υπότιτλο «Seasonal traditions and good cheer are being repurposed to serve political ends», πατώντας ΕΔΩ
