Νίκος Τσούλιας*: Ο εκπαιδευτικός περισσότερα «παίρνει» παρά «δίνει»!

Προφανώς ο τίτλος του άρθρου είναι συμβολικός και η επιχειρηματολογία, που ακολουθεί, απλουστεύει μια πολυσύνθετη κοινωνική λειτουργία. Στην ουσία μιλάμε για μια διαρκή και πολυσύνθετη αλληλεπίδραση, για μια διαλεκτική σχέση μεταξύ εκπαιδευτικού και μαθητών / μαθητριών, που έχει και αυτόνομο διμερές περιεχόμενο αλλά και μια ιδιότυπη σχολική, μορφωτική και κοινωνική διαμεσολάβηση.

Στο τέλος της εκπαιδευτικής καριέρας – και μάλλον κάπως απόμακρα από αυτό – έχεις ίσως την καλύτερη, μια πανοραμική θέαση για τη σχολική σου διαδρομή, για την επαγγελματική και παιδαγωγική πορεία σου. Τότε νιώθεις ότι το εκπαιδευτικό καταστάλαγμά σου είναι πιο βέβαιο σε σχέση με όλες τις προηγούμενες εκτιμήσεις περί του πως πήγαινες και πως πήγες στους σχολικούς δρόμους.

Να η πρώτη και η αταλάντευτη βεβαιότητα. Η αίσθηση και η βαθιά συνείδηση ότι το σχολείο τελικά σου έδωσε περισσότερα από όσα εσύ του πρόσφερες. Και δεν το ομολογώ αυτό από κάποιου είδους ευγένεια ή από μεγαλοψυχία ή από κάποια ανάγκη να δώσω στο κείμενό μου κάτι ξεχωριστό.

Θεωρώ ότι είναι απόλυτα σωστό. Αυτό είναι το καταστάλαγμα όσον αφορά τη μετα-σχολείο διαδρομή μου. Συνειδητοποίησα ότι κάθε ώρα, κάθε στιγμή είχα απέναντί μου ένα έστω μικρό μέλλον του τόπου μου, της αυριανής κοινωνίας, όνειρα και φιλοδοξίες εφήβων. Νιώθεις ένα δέος μπροστά σε αυτή τη βαριά, μα και απέραντα όμορφη ευθύνη. Και η πρώτη σου αγωνία και έγνοια είναι να δημιουργήσεις ένα σταθερό σημείο από το οποίο μπορείς να υπηρετήσεις το θεσμικό σου ρόλο.

Προσπαθείς να κατανοήσεις, να ερμηνεύσεις όλο αυτό το βαρύ φορτίο. Να καταλάβεις την ψυχολογία του κόσμου κάθε παιδιού. Να ανιχνεύσεις ποιες είναι οι προσδοκίες του από σένα και από το σχολείο. Να αναλογίζεσαι πόσα και πόσα περιμένουν οι γονείς από εσένα. Το ξέρεις, γιατί αναρωτιέσαι το ίδιο και για τα παιδιά σου που έχουν τους δικούς τους εκπαιδευτικούς. Να γνωρίσεις πολύ καλά όλο αυτό το απαιτητικό σύμπαν. Και υπάρχει ένα πρώτο βήμα. Να είσαι και να νιώθεις ταπεινός, γιατί μόνο έτσι θα έχεις επίγνωση της αποστολής σου.

Όσο είσαι στο σχολείο – και ιδιαίτερα στα πρώτα χρόνια – κάτω από την πίεση της ανασφάλειας γίνεσαι και είσαι εγωιστής. Οχυρώνεσαι πίσω από αχυρένια προπετάσματα, ότι είσαι καλός εκπαιδευτικός, ότι δεν έχεις ελλείψεις, ότι είσαι επιστήμονας ακέραιος με κάποια μικρά λάθη, που στο κάτω – κάτω είναι αναπόφευκτα. Και αν νιώθεις κάποιες στιγμές ότι όλα αυτά είναι μια προσωπική κατασκευή, αποδιώχνεις αυτές τις μαύρες σκέψεις και γίνεσαι ακόμα πιο εγωιστής.

Το δεύτερο βήμα έρχεται μόνο του. Χωρίς να ξέρεις από που συμβαίνει – ίσως ακόμα και από την υποσυνείδητη αίσθηση του καθήκοντός σου. Γεννιέται και αναδύεται ο κόσμος της αγάπης για το σχολείο, για τη διδασκαλία, για τα παιδιά, για το κάθε παιδί. Και σε εσένα χρέος είναι να καλλιεργήσεις αυτή τη δωρεά, την κουλτούρα της διαπαιδαγώγησης και την τέχνη της διδασκαλίας.

Από τη στιγμή που περνάς αυτό το κατώφλι της αγάπης, έχεις κάνει τη μεγαλύτερη επιτυχία. Νιώθεις την ανάγκη να υπηρετήσεις όλο αυτό τον γοητευτικό κόσμοˑ και αυτό σε γεμίζει με ομορφιά, σου μετασχηματίζει τον χαρακτήρα, σε εξευγενίζει, σε κάνει πιο καλό, πιο ορθολογικό, πιο συναισθηματικό. Το σχολείο με το μαγικό του ραβδί σε εξελίσσει με μια πνευματική καλλιέργεια, με ένα διαρκές και συστηματικό μορφωτικό αγαθό, που δεν θα τα είχες ποτέ αν δεν είχες περάσει την αυλή του σχολείου.

Αναρωτιέμαι πόσο εύκολο είναι να συνομολογήσουμε μαθητές και μαθήτριες, εκπαιδευτικοί και γονείς και κυρίως πρόσωπα και θεσμοί της πολιτείας αυτό τον πυρήνα της βαθιάς παιδαγωγικής σχέσης. Και να αποτελέσει τη ζύμη για μια πραγματική μεταρρύθμιση, που θα αναδείξει εκ των έσω την ψυχή της Ουμανιστικής Παιδείας και της Δημοκρατικής Αγωγής, τη μαγεία και τη δυναμική της Γνώσης και της Μάθησης. Κι όμως παραμένει πολύ δύσκολο. Ίσως και να μην είναι καν ζητούμενο.

Γι’ αυτό ο αγώνας του εκπαιδευτικού οφείλει να είναι έχει διπλή όψη. Να δρα στους συλλογικούς θεσμούς, για να αναδείξει την ανάγκη για ουσιαστική μεταρρύθμιση, γιατί δεν αρκεί μόνο η προσπάθεια μέσα στη σχολική αίθουσα. Και να συνειδητοποιήσει ότι για να μπορεί να νιώσει την ομορφιά του σχολείου και να γευθεί το μεγαλείο του, οφείλει να υπηρετήσει τον βαθύ πυρήνα της ανθρωπιστικής παιδείας και παιδαγωγικής.

* Ο Νίκος Τσούλιας, είναι Δρ. Ειδικής Αγωγής ΕΚΠΑ, τ. Πρόεδρος της Ομοσπονδίας Λειτουργών Μέσης Εκπαίδευσης (ΟΛΜΕ) (1996-2003) και νυν Γραμματέας του Τομέα Παιδείας του ΠΑΣΟΚ – Κίνημα Αλλαγής

Πατήστε εδώ και δείτε τα 307 προηγούμενα άρθρα του Νίκου Τσούλια