Το διάβασμα, αν και είναι συνηθισμένο με την έννοια ότι είναι βασικό στοιχείο της εκπαίδευσης και της μόρφωσης, είναι αρκετά παράξενο. Κανένας δεν ξέρει πού βρίσκεται ένας αναγνώστης και που περιδιαβαίνει η σκέψη του και ο στοχασμός του. Τι συναισθήματα έχει και πώς νιώθει, πόση σχέση έχει με την πραγματικότητα, που εμείς προσλαμβάνουμε, και τι ερμηνείες κάνει;
Αλλά είναι κι άλλα στοιχεία. Για ποιο λόγο επέλεξε αυτό το βιβλίο, τι ακριβώς προσδοκά διαβάζοντάς το, νιώθει να ικανοποιείται ή όχι και απλώς κάνει υπομονή να δει τι μπορεί να συμβεί στο τέλος και πού το πάει ο συγγραφέας; Καθένας μας διαβάζει με το δικό του τρόπο. Υπεισέρχονται οι προκαταλήψεις του και οι γνώσεις του, οι ιδέες του και η κουλτούρα του. Το ίδιο βιβλίο δύο αναγνώστες το διαβάζουν με διαφορετικό τρόπο. Οι προσλαμβάνουσές τους, η ψυχική και συναισθηματική διάθεσή τους, η σχέση τους με την ανάγνωση επηρεάζουν και διαμορφώνουν σε σημαντικό βαθμό το διάβασμα.
Και το πιο σημαντικό, ο διάλογος που κάνει κάθε αναγνώστης με το κείμενο και με τον συγγραφέα είναι απόλυτα μοναδικός, απόλυτα ξεχωριστός. Δεν είναι τυχαίο που συχνά-πυκνά ένας αναγνώστης νιώθει την ανάγκη να ανταλλάξει γνώμες, όσον αφορά το περιεχόμενο ενός βιβλίου ή για τους στόχους του και την τελική απόγευσή του. Φυσικά ένας έμπειρος αναγνώστης έχει άλλη στάση από έναν περιστασιακό αναγνώστη. Ένας πεπαιδευμένος ως προς το αντικείμενο του βιβλίου έχει άλλη διεισδυτικότητα από έναν που δεν γνωρίζει το συγκεκριμένο αντικείμενο και αυτό ιδιαίτερα στην περίπτωση που το βιβλίο είναι δοκιμιακού χαρακτήρα.
Είναι πολύ εύθραυστη κάθε ανάγνωση ακόμα και το που διαβάζεις και σε ποιο μέρος της ημέρας επηρεάζει την ποιότητα της ανάγνωσης και τη μορφή της επίδρασης, που έχει το διάβασμα στον αναγνώστη. Υπάρχουν βιβλία που είναι με διαφορά επιδραστικά, ιδιαίτερα επιδραστικά σε αυτόν που διαβάζει και αυτό αφορά είτε την ίδια τη διάθεση του αναγνώστη είτε κατά πόσο σημαντικό είναι το περιεχόμενο του βιβλίου. Είναι περίεργο ότι πολλές φορές ακόμα και για άγνωστους λόγους θυμόμαστε που έχουμε διαβάσει ένα βιβλίο, για ποιο λόγο και τι εντύπωση μας έχει κάνει κι όλα αυτά ανεξάρτητα από το πόσο μακριά στο παρελθόν είναι αυτά τα συμβαίνοντα.
Προφανώς ειδικές συνθήκες κάνουν το διάβασμα πιο ανάγλυφο, πιο έντονο, πιο επιδραστικό. Για παράδειγμα, σε ένα ταξίδι σε μακρινό τόπο. Αν βρεθείς στη Νέα Υόρκη ή αν ταξιδεύεις με τον υπερσιβηρικό σιδηρόδρομο, αυτό ή αυτά τα βιβλία, που θα διαβάσεις εκεί, θα μείνουν για πάντα χαραγμένα στη σκέψη σου – ακριβώς γιατί έχουν συνδεθεί με πολύ ξεχωριστές στιγμές της ζωής σου.
Το ίδιο θα συμβεί αν διαβάσεις ένα βιβλίο στη διάρκεια ενός πολύ δυσάρεστου γεγονότος απόλυτης θλίψης ή σε ένα ευχάριστο και ανατρεπτικό συμβάν, κι αυτό γιατί το διάβασμα εδράζεται μεν σε μία φάση του συναισθηματικού μας κόσμου αλλά παράλληλα τον μετασχηματίζει αυτό τον κόσμο. Και είσαι εσύ που υφίσταται αυτές τις μεταμορφώσεις.
Και μάλιστα δεν ξέρεις κατά πόσο το τελικό αποτέλεσμα του συναισθηματικού status σου είναι δικό σου δημιούργημα ή απότοκος του διαβάσματος. Και ίσως και να μη σε ενδιαφέρει, κατά πόσο συμβαίνει το ένα ή το άλλο ή το μείγμα αυτών. Γιατί στο διάβασμα θέλεις να ανακατευτείς με σκέψεις άλλες, να πας σε κόσμους που δεν θα συναντήσεις ποτέ μόνος σου, να προκαλέσεις την φαντασία σου, να παλέψεις μαζί της, αν έχει φανταστεί αυτό που γράφει ο συγγραφέας.
Και αν ναι, να γευθείς κάποιου είδους δικαίωση αλλά και αν τούτο δεν συμβεί, είναι τόσο όμορφο να βρεθείς σε απάτητα μονοπάτια, να νιώσεις το πώς σε επηρεάζουν και πώς είναι να διασταυρώνεται η συγκροτημένη εμπειρία του συγγραφέα με την προσωπική σου εμπειρία και κάπου εκεί να γεννιέται ή να τροφοδοτείται η δική σου κρυφή επιθυμία και το ξεχωριστό σου όνειρο, να γίνεις και εσύ συγγραφέας και να βρεθείς στην άλλη όχθη και άλλοι αναγνώστες να δημιουργηθούν για σένα και να ψυχανεμίζεσαι σε μια αίσθηση πλήρωσης της ζωής σου.
* Ο Νίκος Τσούλιας, πρώην πρόεδρος της Ομοσπονδίας Λειτουργών Μέσης Εκπαίδευσης (ΟΛΜΕ) και νυν Γραμματέας του Τομέα Παιδείας του ΠΑΣΟΚ – Κίνημα Αλλαγής
Πατήστε εδώ και δείτε τα 290 προηγούμενα άρθρα του Νίκου Τσούλια
