Νίκος Τσούλιας*:  Στοχαζόμαστε στη ζωή μας;

Η ονοματοδοσία μάς αποκαλύπτει τον κόσμο μας. Μας δίνει τη δυνατότητα να επικοινωνούμε. Δημιουργεί το γλωσσικό παιχνίδι, την ουσία της ανθρώπινης φύσης. Συμβαίνει όμως και κάτι άλλο. Ο προσδιορισμός μιας κατάστασης με την ονοματοθεσία μπορεί να περιορίζει το πεδίο που περιγράφει ή και στην ουσία να μην το αποκαλύπτει ή και να διαμορφώνει κάποια σύγχυση.

Χαρακτηριστική είναι περίπτωση, που αναφέρει ο Βιτγκενστάιν «Αν μας ρωτήσουν τι σημαίνουν οι λέξεις κόκκινο, μπλε, μαύρο, λευκό μπορούμε βέβαια να δείξουμε αντικείμενα που έχουν αυτά τα χρώματα. Η ικανότητά μας όμως να εξηγήσουμε τις σημασίες αυτό το λέξεων δεν ξεπερνά το παραπάνω στάδιο». Και πρόκειται για απλούς προσδιορισμούς, του πεδίου των αισθήσεων, οπότε αντιλαμβανόμαστε τι γίνεται με τις αφηρημένες έννοιες και με τις συνάφειές τους με «ομοειδείς» αναφορές.

Συμβαίνει και κάτι άλλο. Οι συνέπειες της διαρκούς εξειδίκευσης της γνώσης – ιδιαίτερα με τους όλο και πιο νέους ορίζοντες, που δημιουργεί η επιστήμη και η τεχνολογία, διαμορφώνουν ένα πολυμερισμένο τοπίο, στο οποίο οι άνθρωποι δεν μπορούν να διαμορφώσουν μία καθολικότητα και μία ενότητα των Γνώσεων και επομένως και μια συνολική αντίληψη του Κόσμου. Αναρωτιέμαι λοιπόν: αν ο στοχασμός είναι μία αυτόνομη πλευρά της σκέψης του ανθρώπου ή αν η ίδια η σκέψη του ανθρώπου περιέχει και την έννοια του στοχασμό.

Έχω όμως την απάντηση. Ο στοχασμός είναι υπόθεση όλων των ανθρώπων. Όλοι και όλες στοχαζόμαστε. Η σκέψη είναι και στοχασμός. Ακόμα και σε απλές λειτουργίες και εκφράσεις της σκέψης μας φωλιάζει, άλλοτε συνειδητά και άλλοτε υποσυνείδητα ή και ασυνείδητα, ο στοχασμός και είναι μάλιστα το βασικό υπόστρωμα στο οποίο η γλώσσα μας θα στηρίξει την εκδήλωσή της.

Ο στοχασμός, ως βαθιά και εν πολλοίς φιλοσοφημένη σκέψη, καλλιεργεί την πνευματικότητά μας, προάγει την αυτονομία μας, την αυτοπραγμάτωσή μας, την ελευθερία μας. Μα υπάρχει και κάτι άλλο, η γοητεία του.

Πόσο όμορφα νιώθουμε όταν στοχαζόμαστε είτε στα μικρά προβλήματα της καθημερινότητας είτε στα υπαρξιακά ζητήματα είτε στις γλυκιές εκδηλώσεις της φύσης και της ζωής είτε στα προσωπικά μας όνειρα είτε στης νοσταλγίας τα διαχρονικά μονοπάτια είτε στους γενικούς προβληματισμούς του ανθρώπου (περί του Χρόνου, περί του Είναι και του Όντος, περί της Ζωής…) είτε στη συνεχή θαυματολογία της επιστήμης και της τεχνολογίας είτε στα απέραντα χωράφια της Μεταφυσικής είτε στα πιο ταπεινά γεγονότα…

Ακόμα και τη συμπεριφορά μιας κοινότητας μυρμηγκιών να χαζέψεις για λίγο, νιώθεις ότι ο στοχασμός σου ανοίγει τόσα ξεχωριστά ξέφωτα, που αναρωτιέσαι αν είναι δικά σου ή των στιγμών που βιώνεις ή κάποιο αμάλγαμά τους που δεν ξέρεις τι είναι δικό σου και τι όχι. Και αν γεύεσαι την ομορφιά ενός πορτακαλόχρωμου ηλιοβασιλέματος ή ενός ροδόχροου γλυκοχαράματος, τότε χάνεσαι στην συνάντηση του με την ομορφιά της φύσης και του εαυτού σου – και είναι ο στοχασμός σου οδηγός και δημιουργός…

Αντί να ασχολούμαστε περί της αυτονομίας ή όχι του στοχασμού, καλό είναι να μελετήσουμε με ποια άλλα στοιχεία του πνεύματός μας και της ψυχής μας …κάνει παρέα, με τι εμβαθύνει και με τι δημιουργεί. Ο Γιώργος Γραμματικάκης στο εμβληματικό βιβλίο του, «Η αυτοβιογραφία του φωτός», τον συνταιριάζει με τον σεβασμό και τον θαυμασμό.

Ναι, είναι μια καλή θεώρηση. Είναι όμως μαζί τους και άλλα Αστέρια του ίδιου Γαλαξία: το Απορείν, το Ερευνάν, η δίψα για Γνώση και πάνω απ’ όλα ο βαθύτερος πυρήνας του Εαυτού μας, που είναι τόσο παραμελημένος…

* Ο Νίκος Τσούλιας, πρώην πρόεδρος της Ομοσπονδίας Λειτουργών Μέσης Εκπαίδευσης (ΟΛΜΕ) και νυν Γραμματέας του Τομέα Παιδείας του ΠΑΣΟΚ – Κίνημα Αλλαγής

Πατήστε εδώ και δείτε τα 301 προηγούμενα άρθρα του Νίκου Τσούλια