«Όσο οι διαφορές ανάμεσα σε παρατάξεις περιορίζονται σε επιλογές διαχείρισης, τόσο ευκολότερο θα γίνεται – σε συνδυασμό με την ιδιοτέλεια κάποιων – να πραγματοποιούνται πολιτικές μεταγραφές».
Αυτό το σχόλιο του φίλου και συναδέλφου Γιώργου με αφορμή μια πολιτική μετακίνηση δημόσιου προσώπου, μου έδωσε το έναυσμα για την γραφή αυτού του άρθρου. Συμφωνώ, λοιπόν, με το σχόλιο, αλλά θεωρώ ότι δεν πρόκειται για μονοσήμαντη συνάρτηση του τύπου y = f(χ). Πρόκειται, κατά τη γνώμη μου, για ένα πολυπαραγοντικό σύστημα μέσα σε ένα σύμπαν μια συγκεκριμένης ιστορικότητας και κουλτούρας, ηθικής και αισθητικής.
Υπάρχουν πολλές μεταβλητές που επηρεάζουν αυτή την εξέλιξη. Παραθέτω μερικές. Η έλλειψη αξιοπρέπειας, η δίψα για χρήμα και εξουσία χωρίς αρχές, το παρακμιακό κλίμα των καιρών μας, η έλλειψη ισχυρής ορθολογικής κουλτούρας στην κοινωνία, η διάχυτη δημαγωγία και ο απέραντος λαϊκισμός (εδώ και ο Μητσοτάκης μνημονεύει θετικά τον Ελ. Βενιζέλο και τον Α. Παπανδρέου – που τόσο πολύ κυνήγησε η παράταξή του, για να οικειοποιηθεί την ακτινοβολία τους), η άμβλυνση συνειδήσεων σε ευρέα λαϊκά στρώματα (κάποτε η αποστασία ήταν η μεγαλύτερη πολιτική μομφή, τώρα μάλλον επιδοκιμασία), η ανυπαρξία αυτοσεβασμού κλπ κλπ
Αν και οι διαφορές μεταξύ των πολιτικών κομμάτων είναι πράγματι μικρές ή και ανύπαρκτες, τότε αυτή η εικόνα ταιριάζει με την πολύ συνηθισμένη και ισοπεδωτική αντίληψη ότι «όλοι οι πολιτικοί το ίδιο είναι» με προφανές το απαξιωτικό περιεχόμενο. Δεύτερο σημείο αναφοράς είναι ότι σε μία τέτοια περίπτωση δεν μπορεί να λειτουργήσει η δημοκρατία και ο κοινοβουλευτισμός. Γιατί απαιτούν διάλογο και πολιτική αντιπαράθεση, γιατί τα προβλήματα, οι ανάγκες και οι προκλήσεις θέτουν πολλές «γωνίες» πρόσληψής τους και ερμηνείας τους. Γιατί μόνο μέσα από την αντιπαράθεση και τον ουσιαστικό διάλογο μπορεί να αναπνεύσει και να δημιουργηθεί δημοκρατικό κλίμα και να ανανεώνεται και να εξελίσσεται το πολιτικό σύστημα μιας χώρας.
Επίσης αν η πολιτική είναι μία σούπα και τα χώματα είναι σε ένα μίξερ όπου όλα είναι ανακατεμένα, αδιαμόρφωτα και ενιαία, τότε αναδύονται οι γνωστές θεωρίες του τέλους της πολιτικής, των ιδεολογιών και της ιστορίας και αναπόφευκτα προκύπτει είτε η απόλυτη κυριαρχία των δυνάμεων της αγοράς χωρίς το διαμεσολαβητικό ρόλο της πολιτικής είτε το γνωστό ρεύμα του φασισμού. Σε αυτή την περίπτωση, με τα κόμματα χωρίς ζωντανό οργανισμό, οι πολιτικοί γίνονται πιο εύκολα υποχείρια της οικονομικής και της ολιγαρχικής εξουσίας, δεν έχουν καμία αυτονομία και απλά υπηρετούν τα μεγάλα συμφέροντα και μαζί με αυτά τα δικά τους προσωπικά συμφέροντα.
Θα ρωτήσει κάποιος. Δεν μπορεί να αλλάξει πολιτική ταυτότητα ένας πολιτικός; Προφανώς μπορεί! Αλλά δεν μπορεί να συνδέεται η μετακίνησή του με τις σειρήνες της εξουσίας και του χρήματος. Για παράδειγμα, αν υπάρχει ένα ρεύμα υπέρ του κόμματος Α, τότε φεύγουν από τα άλλα κόμματα και πηγαίνουν προς το κόμμα Α όχι γιατί έχουν αλλάξει πολιτικές απόψεις, αλλά γιατί έτσι μπορούν να εξελιχθούν και να επωφεληθούν.
Κανένας δεν πήγε στο ΣΥΡΙΖΑ (τότε ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟ) όταν ήταν 3%. Όταν όμως – πουλώντας δημαγωγία και λαϊκισμό και εκμεταλλευόμενος την κρίση – εξελισσόταν εκλογικά, τότε έτρεξαν πολλοί. (Και τώρα που αποδομείται σιγά-σιγά έχουν αρχίσει να φυλλοροούν). Το ίδιο συμβαίνει σήμερα με τη Νέα Δημοκρατία.
Πώς μπορεί να εξηγηθεί, όταν ένας πολιτικός είναι υποψήφιος αρχηγός για το κόμμα Α, να μην εκλέγεται και μετά από ένα μήνα να πηγαίνει στο κόμμα Β; Πώς ένα μήνα πριν ήθελε να εκφράσει από την κορυφαία θέση το κόμμα Α και έναν μήνα αργότερα βρέθηκε στην αντίπερα όχθη χυδαιολογώντας μάλιστα κατά της προηγούμενης κομματικής του ταυτότητας; Πρόκειται για πλήρη ευτελισμό της πολιτικής, για αθλιότητα.
Υπάρχει και κάτι άλλο. Αν ένας πολιτικός νιώθει την ανάγκη να αλλάξει κομματική θεωρία, γιατί πρέπει σώνει και καλά να βρεθεί στην πρώτη γραμμή της πολιτικής; Γιατί δεν μένει ως ένα απλό μέλος του καινούργιου κόμματός του, αν είναι η αλλαγή του θέμα συνείδησης;
Υπάρχει μια πολύ καλή θεώρηση για την πολιτική, που έχει τις ρίζες της στην αρχαία Αθήνα. Ο πολιτικός λόγος, ως κατ’ εξοχήν δημόσιος λόγος, οφείλει να είναι παιδαγωγικός λόγος! Σήμερα ο πολιτικός λόγος με αιτία τις μετακινήσεις προσωπικού συμφέροντος ή τους λαϊκισμούς και τις δημαγωγίες, έχει διαποτιστεί με απόλυτο αντι-παιδαγωγικό περιεχόμενο. Και αυτό είναι η μεγαλύτερη ζημιά για τη Δημοκρατία και για την ίδια την Πολιτική!
* Ο Νίκος Τσούλιας, πρώην πρόεδρος της Ομοσπονδίας Λειτουργών Μέσης Εκπαίδευσης (ΟΛΜΕ) και νυν Γραμματέας του Τομέα Παιδείας του Κινήματος Αλλαγής
Πατήστε εδώ και δείτε τα 272 προηγούμενα άρθρα του Νίκου Τσούλια
