Δεν έχει κανένα νόημα αυτή η συζήτηση… Αν ο Οδυσσέας είναι ιστορικό ή μυθικό πρόσωπο. Το όλο σύμπαν του υπερβαίνει οποιαδήποτε τέτοια αναφορά. Ο λόγος είναι απλός. Η μορφή του είναι αρχετυπική για όλο τον Δυτικό πολιτισμό.
Ό,τι έχει γραφεί ή έχει γίνει πηγή έμπνευσης για την μουσική και τη ζωγραφική με αποκορύφωμα και διαχρονικό πυρήνα το Ομηρικό έπος διαμορφώνουν συνολικά έναν γαλαξία φωτεινό, διαχρονικό, διαρκώς ανανεούμενοˑ έναν γαλαξία που αποτελεί ισχυρή πραγματικότητα. Και όχι μόνο αυτό. Η όλη πραγματικότητα διαστέλλεται διαρκώς και αενάως μέσα από την τέχνη, την φαντασία, τους συμβολισμούς.
Η ίδια η Οδύσσεια έγινε οδύσσεια για να καταδείξει την περιπέτεια της ύπαρξής μας, τις δυσκολίες της ζωής, τον αγώνα του ανθρώπου, το ξεπέρασμα των εμποδίων, την εύρεση ξέφωτων, την οριστική δικαίωση, την τελική «κάθαρση» με την πιο όμορφη απόληξη: την εκπλήρωση του νόστου, την γλυκιά γεύση της νοσταλγίας που κατακτά το είδωλό της.
Ο Οδυσσέας γίνεται αρχέτυπο για το πνεύμα του. Η πτώση της Τροίας δεν θα έλθει από τη ρώμη του Αχιλλέα αλλά από την επινοητικότητα του Οδυσσέα. Καταδεικνύεται με τον πιο εμφαντικό τρόπο το απελευθερωτικό πέρασμα του ανθρώπου «από το ξίφος στο πνεύμα». Προαναγγέλλεται ο αρχαιοελληνικός Διαφωτισμός. Ο Δούρειος Ίππος θα γίνει σύμβολο του ξεγελάσματος και της απάτης αλλά και της ευφυίας και της επινόησης.
Ο Οδυσσέας θα γνωρίσει τον έρωτα στις κορυφώσεις του. Θα βρει νέες και όμορφες γυναίκες. Θα του υποσχεθούν την αθανασία. Όμως, η επιθυμία για την Πηνελόπη θα είναι ο μόνιμος πόθος του. Ίσως γιατί η Πηνελόπη περιμένει χρόνους και καιρούς, αν και είναι πολιορκημένη από τους μνηστήρες. Δεν είναι Κλυταιμνήστρα. Η αποκάλυψη του Οδυσσέα στο συζυγικό κρεβάτι – το φτιαγμένο στον κορμό της ελιάς – προοικονομεί την εκπλήρωση των στομωμένων, πολύχρονων ερωτικών πόθων της Πηνελόπης.
Η επιστροφή του ήρωά μας στο πατρικό σπιτικό αποτελεί την κορύφωση της ζωής τουˑ το νόημά της! Όλοι οι άνθρωποι θέλουν να επιστρέφουν οίκαδε, όταν η ζωή τους είναι γεμάτη δοκιμασίες και δυσκολίες, απογοητεύσεις και ματαιώσεις, αναζητήσεις και έρευνες, επιτυχίες και κατακτήσεις. Η αγάπη για την οικογένεια, για την εστία, για το πατρικό σπίτι, για τους καιρούς των παιδικών χρόνων βρίσκει τότε το απόλυτο μεγαλείο τηςˑ όταν οι άνθρωποι έχουν λείψει για καιρούς πολλούς, όταν έχουν θεριέψει οι πόθοι για το πρώτο τους «φανέρωμα – περπάτημα» στη γη και στη ζωή!
Τι σημασία έχει αν υπήρξε ο Οδυσσέας ή και ο Όμηρος για όσους / όσες αρέσκονται σε μια τέτοια χωρίς νόημα συζήτηση; Υπήρξαν και υπάρχουν η Οδύσσεια, η Τροία, η Ιθάκη, το αδιαίρετο εν πολλοίς σχήμα του Μύθου – Λόγου. Υπήρξαν και υπάρχουν όλα αυτά τα νήματα, προσωπικά και συλλογικά, πολιτιστικά και συμβολικά, που υφαίνονται ξανά και ξανά στο πέρασμα των καιρών.
Υπάρχει ακόμα η ανάγκη κάθε ανθρώπου να αφηγηθεί. Να εξιστορήσει τη ζωή του όχι μόνο με γεγονότα αλλά και με μυθοπλασίες. Και χάνει κάθε άνθρωπος τη δυνατότητα να ξεχωρίζει αυτό που συνέβη με αυτό που δεν συνέβη, αλλά ήταν πιο ισχυρό – ακόμα και από το πραγματικό –, γιατί ήταν διαρκώς στο συναίσθημά του και στους πόθους, στη φαντασία του και στην ονειροπλασία του.
Όλοι έχουμε ένα κομμάτι του Οδυσσέα. Όλοι θέλουμε τη ζωή μας γεμάτη με ταξιδέματα και αγώνες σε απέραντες …θάλασσες των όλο και πιο μεγάλων προκλήσεων του μέλλοντος. Ξέρουμε ότι υπάρχουν Λαιστρυγόνες και Κύκλωπες, Σειρήνες και Κίρκη και Καλυψώ αλλά και Ναυσικά…
Αλλά νιώθουμε την ομορφιά και τη γοητεία της νοσταλγίας – αυτού του μοναδικού μίγματος πόνου και γλύκας συνάμα. Έχουμε συνεχώς στη σκέψη μας τα βήματα και το μονοπάτι της επιστροφής. Βλέπουμε διαρκώς «τον καπνό από το τζάκι», την αισθητική της εικόνας του πατρικού σπιτιού. Νιώθουμε το γαλήνεμα στην προσμονή μιας αγκαλιάς που μας περιμένει…
* Νίκος Τσούλιας, έχει τελειώσει το Βιολογικό Τμήμα του ΕΚΠΑ, είναι Διδάκτωρ της Φιλοσοφικής Σχολής του ΕΚΠΑ στην «Ειδική Αγωγή», πρώην πρόεδρος για 4 θητείες (1996 – 2003) της Ομοσπονδίας Λειτουργών Μέσης Εκπαίδευσης (ΟΛΜΕ) και νυν Γραμματέας του Τομέα Παιδείας του ΠΑΣΟΚ – Κίνημα Αλλαγής
Πατήστε εδώ και δείτε τα 245 προηγούμενα άρθρα του Νίκου Τσούλια
