Νίκος Τσούλιας*: Να γίνουμε εραστές της Γνώσης και της Παιδείας

Φοβερός ο κόσμος που κρύβουμε μέσα μας. Εκπληκτική η δύναμη της σκέψης του ανθρώπου. Έχει αλλάξει τα πάντα πάνω στη Γη! Βρισκόμαστε στο Ανθρωπόκαινο της γεωλογικής ιστορίας του πλανήτη μας.
Μαθαίνουμε για την απαρχή των πάντων. Βλέπουμε το μακρινό παρελθόν του Σύμπαντος, που έχει συμβεί εδώ και 14 δισεκατομμύρια χρόνια – και είναι να απορείς πως μπορεί αυτό να συμβαίνει. Διαμορφώνουμε όλο και πιο αποτελεσματικά το μέλλον μας. Ετοιμαζόμαστε για την Οδύσσεια του Διαστήματος.
Όμως την ίδια στιγμή γινόμαστε ακόρεστοι καταναλωτές των φυσικών και οριακών πόρων του πλανήτη μας και τον επιβαρύνουμε οικολογικά βιώνοντας ήδη την βαριά σκιά της κλιματικής αλλαγής. Αλλά υπάρχει και ένα άλλο κρίσιμο ζήτημα. Δύσκολα βρίσκουμε τις δυνατότητές μας και, το πιο δύσκολο, δεν τις καλλιεργούμε. Κι έτσι όλο αυτό το δυναμικό μένει ανέκφραστο.
Δεν έχουμε κουλτούρα γνώσης και έρευνας, προβληματισμού και στοχασμού. Παραμένουμε πνευματικά αδρανείς και εφησυχασμένοι. Οι γνώσεις μας από τη μια πλευρά αποκτούν κρούστα δογματισμού και προκατάληψης και από την άλλη διαβρώνονται από την συνεχή προσφυγή μας στην πληροφορία. Οι γνώσεις που ερμηνεύουν την πραγματικότητα, που ανατέμνουν διεισδυτικά τις εξελίξεις, η κριτική σκέψη που μπορεί να αξιολογεί τις βαθιές διεργασίες της κοινωνίας και της οικονομίας, και που μόνο αυτή μπορεί να μας τοποθετεί ως ενεργά και δημιουργικά υποκείμενα της ζωής μας, είναι σε έλλειμμα.
Και το πιο σημαντικό. Δεν το αντιλαμβανόμαστε. Κινούμαστε ως καταναλωτές των γεγονότων και των όσων κουβαλάει η εν πολλοίς άχρηστη πληροφοριόσφαιρα. Πληροφορούμαστε τα πάντα για το τίποτα. Μένουμε στην επιφάνεια των συμβαινόντων και μάλιστα με τον πιο αποσπασματικό τρόπο. Γι’ αυτό και χειραγωγούμαστε τόσο εύκολα από τα κάθε λογής συστήματα εξουσίας και από τους δογματισμούς.
Η θεσμική εκπαίδευσή μας και η συλλογική αλλά και η προσωπική παιδεία μας δεν ανοίγουν τους διαρκώς όλο και νέους ορίζοντες της τέχνης και του πολιτισμού. Η σχολική εκπαίδευση και οι εγκύκλιες γνώσεις δεν γίνονται κίνητρο και πεδίο της πνευματικής μας καλλιέργειας. Θεωρούμε τη σχολική γνώση ως υπόθεση της παιδικής και της εφηβικής ηλικίας μας και δύσκολα τη συνάπτουμε με τις αναζητήσεις της ώριμης ηλικίας μας.
Φυσικά όλοι μας έχουμε εξειδικευμένες γνώσεις στον επαγγελματικό καταμερισμό της εργασίας αλλά δεν δρούμε και δεν επικοινωνούμε μόνο μέσω αυτής της σχέσης. Είμαστε επαγγελματίες αλλά δεν είναι αυτό το πιο σημαντικό. Όλοι είμαστε πολίτες και οφείλουμε να συμμετέχουμε στη δημόσια ζωή έχοντας τεκμηριωμένες απόψεις. Όλοι είμαστε άνθρωποι και έχουμε τις ίδιες, κοινές βαθιές ανησυχίες για την ύπαρξή μας, για τη φύση του ανθρώπου, για το νόημα της ζωής.
Πολύ ορθά ο Ουμπέρτο Έκο σημειώνει στην Ιστορία της Φιλοσοφίας κάτι πολύ σημαντικό για τον σπουδαιότερο φιλόσοφο του Δυτικού Κόσμου. «Μπορούμε να υποθέσουμε ότι ο Αριστοτέλης με τη διδασκαλία της φιλοσοφίας στη σχολή του, το Λύκειο, και με τα γραπτά του, αποβλέπει όχι μόνο στη διάπλαση άλλων επαγγελματιών – φιλοσόφων, αλλά και στη διάπλαση  πεπαιδευμένων ανθρώπων».
Ως αναζητητές της Ομορφιάς και της Αλήθειας, έχουμε ως κύρια αποστολή την προαγωγή ενός βασικού τετρα-υπόστατου ορίζοντα: της Γνώσης και της Παιδείας, της Τέχνης και της Αγάπης. Με αυτά δίνουμε νόημα στη ζωή μας και αυτοπραγματωνόμαστε.
Όλα τα άλλα είναι απαραίτητα μεν για την εξασφάλιση του βιοπορισμού μας και για την κατάκτηση υλικών αγαθών αλλά περιφερειακά ζητήματα όσον αφορά την ολόπλευρη ανάπτυξη της προσωπικότητάς μας και τον συνεχή εκδημοκρατισμό πολιτείας και κοινωνίας.

* Ο Νίκος Τσούλιας, πρώην πρόεδρος της Ομοσπονδίας Λειτουργών Μέσης Εκπαίδευσης (ΟΛΜΕ) και νυν Γραμματέας του Τομέα Παιδείας του Κινήματος Αλλαγής

Πατήστε εδώ και δείτε τα 208 προηγούμενα άρθρα του Νίκου Τσούλια