Νίκος Τσούλιας*:  Πόλεμοι στην Ευρώπη ξανά και ξανά;

«Στις 11 Νοεμβρίου 1918, οι Γερμανοί υπογράφουν σ’ ένα βαγόνι στον σιδηροδρομικό σταθμό της Κομπιένης τη συνθήκη ανακωχής που τους έδωσε ο Φος, ο Γάλλος στρατάρχης της νίκης. Στο Παρίσι, στο Λονδίνο, στη Νέα Υόρκη, στη Ρώμη και σε τόσες άλλες συμμαχικές πολιτείες ο κόσμος αγκαλιάζεται, χορεύει και φιλιέται στους δρόμους. Νενικήκαμεν! Ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, ή καλύτερα ο πόλεμος με το απατηλό σύνθημα «ο πόλεμος που θα σταθεί το τέλος των πολέμων», είχε τελειώσει.
Σ’ εφτά σχεδόν εκατομμύρια λογαριάζονται οι νεκροί μονάχα των Μεγάλων Δυνάμεων και σε έξι εκατομμύρια οι ανάπηροι. Σ’ όλο τον κόσμο, εβδομήντα εκατομμύρια άνθρωποι είχαν επιστρατευθεί. Κανείς εκείνη τη στιγμή δεν μπορούσε να φανταστεί πως η ειρήνη δεν θα ήταν άλλο τίποτα από μια σύντομη ανάπαυλα, που θα την ακολουθούσε μια μεγαλύτερη ακόμα ανθρωποθυσία, ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος» (Δ. Φωτιάδης, Σαγγάριος).
Και ενώ ο ακόμα πιο αιματηρός αυτός Β΄ πόλεμος έκλεισε με το παλλαϊκό σύνθημα «Ποτέ πια πόλεμος», πριν κλείσει μισός αιώνας ειρήνης στην Ευρώπη άναψαν πάλι οι φωτιές της πολεμικής μηχανής. Η Γιουγκοσλαβία διαλύεται με σκληρό πόλεμο με τη συνέργεια ευρωπαϊκών κρατών και θεσμών. Κι άλλη «Νέα Τάξη» με τη σφραγίδα της Δύσης αφήνει χιλιάδες νεκρούς και ανάπηρους στα Βαλκάνια.
Η βαρβαρότητα του μαζικού θανάτου έρχεται από την Ανατολή στη συνέχεια. Εισβολή της Ρωσίας στην Κριμαία και μετά στην Ουκρανία. Κι άλλη «Νέα Τάξη» και άλλοι νεκροί και τραυματίες. Η μακρά ειρήνη (long peace), ένας όρος που χρησιμοποιούν οι ιστορικοί για την περίοδο της παρακμής των υπερδυνάμεων και της μείωσης των πολέμων μεταξύ των κρατών, ύστερα από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, είναι μια φενακισμένη κατάσταση. Θα έχουμε «πολεμικό συνεχές» στην Ευρώπη με διαλείμματα ειρήνης ή το αντίθετο;
Η Ευρώπη των δημοκρατικών κρατών, των διαφωτισμών, του κοινωνικού κράτους, της υπερεθνικής δομής της Ε.Ε., των ανοιχτών κοινωνιών… ξερνοβολάει θάνατο σαν μην έχει ακόμα ανοιχτές τις πληγές και ζωντανές τις μνήμες από τους Παγκόσμιους Πολέμους. Υπάρχει ένα κρίσιμο ερώτημα. Είναι η πείνα που οδηγεί ένα από τα πιο προοδευτικά τμήματα του πλανήτη μας στους πολέμους για την μοιρασιά των φυσικών πόρων; Δεν φαίνεται από πουθενά κάτι τέτοιο.
Αν οι πόλεμοι της ηπείρου μας παλιότερα είχαν αποικιοκρατικό προσανατολισμό ή θρησκευτικό περιεχόμενο ή εθνικισμό, φασισμό και ναζισμό αργότερα, σήμερα πώς μπορούν να χαρακτηριστούν; Είναι ο αδηφάγος καπιταλισμός και ο καρκινικά επεκτατικός ιμπεριαλισμός που θρέφονται από λαούς και ανθρώπους;
Τελικά, η Ευρώπη θα είναι μόνιμα μήτρα που θα γεννάει ξανά και ξανά μηχανές μαζικού αφανισμού των ανθρώπων; Η ιστορική, πρωτόγνωρη στην πορεία κρατών, υπερεθνική δημιουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.) – πέραν του ευρώ και της κοινής οικονομικής ζώνης -, αν δεν μπορεί να διασφαλίσει στην ευρύτερη περιοχή της το πρώτιστο αγαθό της ειρήνης, ποιο είναι το ουσιαστικό περιεχόμενό της και ποια η βασική αποστολή της;
Υπάρχουν προβλήματα, τα οποία όσο μένουν «αναπάντητα» θα βρίσκουμε πάντα μπροστά μας τις επιπτώσεις τους. Η Ε.Ε. θα αποκτήσει πολιτική ενότητα και ταυτότητα; Η Ευρώπη μπορεί να εξασφαλίσει ειρήνη και σταθερότητα στην επικράτειά της; Η Ε.Ε. θα βρίσκεται στην αμυντική ομπρέλα των Η.Π.Α. εσαεί και θα βρίσκεται στις μυλόπετρες της διαπάλης ΗΠΑ και Ρωσίας σήμερα, ΗΠΑ και Κίνας αύριο;
Πώς μπορούν η ελευθερία του πνεύματός μας, η αγάπη μας για τη ζωή και οι κοινωνικοί αγώνες μας να σταματήσουν ό,τι προκαλεί πολέμους; Πώς μπορούμε να θέσουμε και να συνειδητοποιήσουμε μια απλή πραγματικότητα, που θέτει ο St. Pinker έργο του «Διαφωτισμός τώρα».
«Ξέρουμε ποια μέρη της ιστορίας ήταν και συνεχίζουν να είναι αληθινά και ποια αποδείχτηκαν λάθος… Και η ιστορία αυτή δεν ανήκει σε καμιά φυλή αλλά σε όλη την ανθρωπότητα – σε κάθε αισθανόμενο πλάσμα με τη δύναμη του ορθού λόγου και την επιθυμία να επιμείνει στην ύπαρξή του. Γιατί απαιτεί μόνο την πεποίθηση ότι η ζωή είναι καλύτερη από τον θάνατο, η υγεία είναι καλύτερη από την ασθένεια, η αφθονία είναι καλύτερη από την έλλειψη, η ελευθερία είναι καλύτερη από τον εξαναγκασμό, η ευτυχία είναι καλύτερη από τον πόνο και η γνώση είναι καλύτερη από τη δεισιδαιμονία και την άγνοια».

* Ο Νίκος Τσούλιας, πρώην πρόεδρος της Ομοσπονδίας Λειτουργών Μέσης Εκπαίδευσης (ΟΛΜΕ) και νυν Γραμματέας του Τομέα Παιδείας του Κινήματος Αλλαγής

Πατήστε εδώ και δείτε τα 189 προηγούμενα άρθρα του Νίκου Τσούλια