Νίκος Τσούλιας*: Καλλιεργείται η αγάπη για την πατρίδα;

Ναι, έχει νόημα και αξία η καλλιέργεια της αγάπης για την πατρίδα είτε γιατί είναι ατροφική και αφομοιώνεται από μια κίβδηλη αντίληψη κοσμοπολιτισμού είτε γιατί είναι απότοκος τερατογένεσης και οδηγεί στον εθνικισμό και στον ρατσισμό.
Αλλά η καλλιέργεια της αγάπης για την πατρίδα θέτει ένα αρχικό πλαίσιο, πριν προσεγγίσουμε την ουσία της. Αγάπη προς την πατρίδα σημαίνει πριν απ’ όλα την παραδοχή μιας απλής αλήθειας, ότι η δική μας πατριωτική ταυτότητα είναι ετερότητα για τους άλλους και η, στα δικά μας μάτια, ετερότητα των άλλων είναι γι’ αυτούς ταυτότητα. Δηλαδή οφείλουμε να σκεφτούμε ορθολογικά και να αποδεχτούμε ότι η ταυτότητα έχει ίδια αξία με την ετερότητα, γιατί είναι όψεις αδιαχώριστες της ίδιας έννοιας, της ίδιας πραγματικότητας.
Αγαπώ την πατρίδα μας σημαίνει, πριν από καθετί, ότι σέβομαι την αγάπη των άλλων για τη δική τους πατρίδα – ακριβώς γιατί η αγάπη αυτή έχει το ίδιο περιεχόμενο με τη δική μου αγάπη για τη δική μου πατρίδα.
Ισχυρίζομαι ότι η αγάπη προς την πατρίδα, όπως γενικότερα η αγάπη – ως το ευγενέστερο συναίσθημα του ανθρώπου, ως το ίδιο το περιεχόμενο μιας αυθεντικής αυτοπραγμάτωσής μας και ως το απόλυτο νόημα της ζωής μας – πρέπει να καλλιεργείται, από τις μικρές ηλικίες μέχρι το βιολογικό μας τέλος. Η αγάπη δεν πέφτει από τον ουρανό. Δεν είναι φυσική συνέπεια του γενετικού μας περιεχομένου. Δεν προκύπτει αυτόματα από την κοινωνική μας ένταξη.
Η οικογένεια από νωρίς οφείλει να μιλάει για το πόσο σημαντικά στοιχεία για τη ζωή μας είναι η αγάπη προς την εστία, το χωριό, την πόλη, την ιδιαίτερη πατρίδα, την Ελλάδα και προπάντων πόση αξία έχει η αγάπη προς τον άνθρωπο – σε κάθε άνθρωπο, ιδιαίτερα στον κατατρεγμένο και στον περιθωριοποιημένο. Μια είναι η αγάπη, ενιαία και αδιαίρετη. Ή είναι αγάπη για καθετί ιερό / για την εξευγενισμένη φύση του ανθρώπου ή απλώς δεν υπάρχει.
Ο εθνικισμός είναι ο απόλυτος εχθρός του πατριωτισμού. Η χώρα μας γνώρισε μεγάλες ταπεινώσεις από τις αντιλήψεις και τις πολιτικές των εθνικιστών, από την Μικρασιατική Καταστροφή μέχρι την Κυπριακή Τραγωδία. Αλλά και συλλογικά αφηγήματά μας, όπως εκείνα του Μαρμαρωμένου Βασιλιά ή της Κόκκινης Μηλιάς, έχουν μέσα τους εθνικισμό, που όχι μόνο δεν τρέφουν τον πατριωτισμό αλλά τον στομώνουν σε χαμένους παραδείσους. Υπάρχει και κάτι άλλο εξίσου βασικό. Οι εθνικισμοί σε οποιαδήποτε χώρα συγκλίνουν μεταξύ τους – αν και υποτίθεται ότι θα έπρεπε να αντιτίθενται μεταξύ τους – γεννώντας το φασισμό. Και έτσι είδαμε στην πατρίδα μας εθνικιστές να συμπλέουν με τους ναζιστές ή και να γίνονται δωσίλογοι και προδότες.
Είναι εντελώς διαφορετικό στοιχείο η διατήρηση της ιστορικής μνήμης και ο ιερός, ο απόλυτος σεβασμός των μεγάλων στιγμών του λαού μας και του έθνους μας, στιγμών είτε φωτεινών είτε σκοτεινών, αλλά και η παιδαγωγική τους αξία για τη διαμόρφωση του μέλλοντός μας και εντελώς αντίθετο στοιχείο η προγονοπληξία, ο αναθεωρητισμός ή οι αντιλήψεις ενός περίεργου μεταφυσικού / ανορθολογικού χαρακτήρα.
Η αγάπη για την πατρίδα ή είναι αγάπη υπαρκτή και ολοζώντανη, που εκφράζεται με τις πράξεις μας (από τον σεβασμό των νόμων μέχρι…), ή είναι κίβδηλη και υπηρετεί άλλους στόχους και πάντως όχι πατριωτικούς. Αλλά, και το πιο σημαντικό κατά τη γνώμη μου, πρέπει να καλλιεργείται από την οικογένεια, το σχολείο, την κοινωνία, την πολιτική με ορθολογικό τρόπο, με σεβασμό στις πανανθρώπινες αξίες.

* Ο Νίκος Τσούλιας, πρώην πρόεδρος της Ομοσπονδίας Λειτουργών Μέσης Εκπαίδευσης (ΟΛΜΕ) και νυν Γραμματέας του Τομέα Παιδείας του Κινήματος Αλλαγής

Πατήστε εδώ και δείτε τα 170 προηγούμενα άρθρα του Νίκου Τσούλια