Νίκος Τσούλιας*: Όταν άλλαξε το Εκπαιδευτικό Παράδειγμα στην Ελλάδα! (Α’ Μέρος)

3 Σεπτεμβρίου 1974 και οι διακυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ στην εκπαίδευση

Η 3η Σεπτεμβρίου 1974 και η 18η Οκτωβρίου 1981, ως δίδυμος πολιτικός αστερισμός, είναι σημαντικά ιστορικά γεγονότα που σημάδεψαν την πορεία της χώρας μας εδώ και μισό περίπου αιώνα.
Οι μεγάλες κοινωνικές και πολιτικές αλλαγές του ΠΑ.ΣΟ.Κ., που έφεραν “άνοιξη” στην ιστορία του τόπου μας, στήριξαν τις προοδευτικές μεταρρυθμίσεις στην παιδεία και στη συνέχεια αυτές οι μεταρρυθμίσεις προήγαγαν την γενικότερη πολιτιστική και οικονομική ανέλιξη της κοινωνίας μας.
Οι εμβληματικοί νόμοι 1566/1985 για την πρωτοβάθμια και την δευτεροβάθμια εκπαίδευση και 1268/1982 για την τριτοβάθμια μορφοποιούν σε θεσμικό επίπεδο μια πρωτόγνωρη δυναμική δημιουργικότητας και προόδου. Διαμόρφωσαν ένα πλαίσιο, στο οποίο κρυσταλλωνόταν κουλτούρα παιδαγωγικής σε όλα τα πεδία της ιστορίας: εθνικό, ιδεολογικό και κοσμοθεωρητικό, πολιτικό, κοινωνικό, μορφωτικό, αξιακό.
Η διαχρονικότητά τους οφειλόταν στην δυναμική μιας ιδεολογίας – της σοσιαλδημοκρατίας -, μιας συνακόλουθης παιδαγωγικής αντίληψης για “ανοιχτή παιδεία” – καταπώς προσδιόριζε mutatis mutandis ο Καρλ Πόπερ την “ανοιχτή κοινωνία”.
Η εκπαίδευση εκδημοκρατίστηκε και εκσυγχρονίστηκε με ολοκληρωμένο μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα. Το σχολείο απέκτησε ευρεία πολιτισμική λειτουργία. Η περιβαλλοντική εκπαίδευση, η θεατρική αγωγή, η τέχνη, η μουσική, οι πανελλαδικοί καλλιτεχνικοί αγώνες, η φιλαναγνωσία και η βιβλιοφιλία, το θέατρο, οι οργανωμένες σχολικές βιβλιοθήκες διαμόρφωσαν ένα διαπαιδαγωγικό και μορφωτικό σκηνικό πρωτόγνωρο για τα εκπαιδευτικά χρονικά, για την ιστορία της ελληνικής εκπαίδευσης.
Το ποσοστό των νέων που τελειώνουν την δευτεροβάθμια εκπαίδευση είναι από τα υψηλότερα στην Ευρώπη. Έγινε υπεριδιπλασιασμός των εισαγομένων στα πανεπιστήμια. Αναβαθμίστηκαν τα Τ.Ε.Ι. Η κατάργηση του εξουσιαστικού θεσμού της Έδρας στα Πανεπιστήμια απελευθέρωσε δημιουργικές δυνάμεις στην επιστήμη και στην έρευνα.
Έγινε ποιοτική αναβάθμιση στο περιεχόμενο και στη λειτουργία των σχολείων. Νέα αναλυτικά προγράμματα, νέα σχολικά βιβλία, δημιουργία εργαστηρίων, εξοπλισμός των ΤΕΛ., επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, θέσπιση οργάνων λαϊκής συμμετοχής, σύνδεση του σχολείου με την κοινωνία διαμόρφωσαν ένα νέο σκηνικό δημιουργικότητας και πρωτοβουλιών.
Το Ενιαίο Πολυκλαδικό Λύκειο, η κατάργηση του επιθεωρητισμού και η θέσπιση των Σχολικών Συμβούλων, η ανάδειξη των Συλλόγων Διδασκόντων και η συλλογική λειτουργία των εκπαιδευτικών, η ανωτατοποίηση των Παιδαγωγικών Ακαδημιών και η επιστημονική αναβάθμιση των δασκάλων, το Ολοήμερο σχολείο, η προσχολική αγωγή, η προαγωγή της ευρωπαϊκής διάστασης της εκπαίδευσης, η ισότιμη ανάπτυξη της ειδικής αγωγής ως μέρους του εκπαιδευτικού συστήματος, η διαπολιτισμική εκπαίδευση, η εισαγωγή νέων τεχνολογιών, η ενίσχυση της ξένης γλωσσομάθειας, η αντισταθμιστική εκπαίδευση και η ενισχυτική διδασκαλία, η ίδρυση Μεταλυκειακών Προπαρασκευαστικών Κέντρων είναι μερικά μόνο φωτεινά πεδία μιας ολοκληρωμένης δημοκρατικής εκπαίδευσης.
Τα νέα γνωστικά αντικείμενα και η πολιτιστική διάσταση του σχολείου και το γενικότερο “εκπαιδευτικό – θεσμικό τοπίο” αλλάζουν οριστικά και αμετάκλητα το “παραδοσιακό – συντηρητικό σχολείο”.
Οι εκπαιδευτικοί διευρύνουν καθοριστικά την παιδαγωγική αυτονομία τους και την παιδαγωγική ελευθερία τους. Ενισχύουν και την εκτός σχολείου προσφορά τους. Με τους μαθητές παίρνουν πρωτοβουλίες με ευρύ μορφωτικό περιεχόμενο. Δεν υπάρχει σχολείο, στο οποίο να μην υπάρχει κάποια πολιτιστική δραστηριότητα. Ενισχύεται το μισθολογικό καθεστώς των εκπαιδευτικών. Το εργασιακό στάτους των έχει θετικό περιεχόμενο. Γίνεται μείωση του διδακτικού ωραρίου ανάλογα με τα χρόνια προϋπηρεσίας. Γίνεται ειδική ρύθμιση στη συνταξιοδότηση, για να ανανεωθεί ο εν πολλοίς γηρασμένος εκπαιδευτικός πληθυσμός.
Νομοθετείται η μοριοδότηση των διορισμών και των υπηρεσιακών μεταβολών, ακόμα και των αποσπάσεων και καθιερώνονται τα μοριοδούμενα κριτήρια για την επιλογή των στελεχών της εκπαίδευσης. Θεσμοθετούνται δύο αιρετοί των εκπαιδευτικών στα Υπηρεσιακά Συμβούλια. Με την μαζικοποίηση της εκπαίδευσης αλλά και με την πολιτιστική ανάπτυξη του σχολείου πραγματοποιούνται δεκάδες χιλιάδες διορισμοί εκπαιδευτικών. Με την εφαρμογή του Ολοήμερου Σχολείου διορίζονται όλοι οι αδιόριστοι δάσκαλοι. Μόνο για την περίοδο 1993 – 2003 οι διορισμένοι καθηγητές αυξάνονται από περίπου 60.000 σε 90.000!
Παράλληλα, ανθίζουν το εκπαιδευτικό κίνημα και η συλλογική δράση. Το ευρύτερο δημοκρατικό πολιτικό κλίμα τροφοδοτεί την κινητικότητα στο οργανωμένο και ιστορικά αγωνιστικό ρεύμα των εκπαιδευτικών και στις τρεις βαθμίδες της εκπαίδευσης. Εκπαιδευτικά, επιστημονικά και μορφωτικά συνέδρια, γενικές συνελεύσεις, συγκροτημένες προτάσεις για το περιεχόμενο του σχολείου και τον ρόλο του εκπαιδευτικού, κινητοποιήσεις, κοινές εκδηλώσεις της ΔΟΕ, της ΟΛΜΕ, της ΟΙΕΛΕ, της ΠΟΣΔΕΠ, της ΑΣΓΜΕ, της Ομοσπονδίας των καθηγητών των Τ.Ε.Ι., διεθνείς συνεργασίες εκφράζουν τη θέληση και την αποφασιστικότητα των εκπαιδευτικών για Δημόσια και Δωρεάν Παιδεία, για μόρφωση των νέων.
Η εκπαίδευση αλλάζει. Το σχολείο αλλάζει. Ο εκπαιδευτικός αλλάζει. Το Εκπαιδευτικό Παράδειγμα αλλάζει στην Ελλάδα!
Υ.Γ.: Συνεχίζεται με το δεύτερο μέρος.

* Ο Νίκος Τσούλιας, πρώην πρόεδρος της Ομοσπονδίας Λειτουργών Μέσης Εκπαίδευσης (ΟΛΜΕ) και νυν Γραμματέας του Τομέα Παιδείας του Κινήματος Αλλαγής

Πατήστε εδώ και δείτε τα 145 προηγούμενα άρθρα του Νίκου Τσούλια