Νίκος Τσούλιας*: Οι νέες προκλήσεις για την εκπαίδευση του Απόδημου Ελληνισμού [Μέρος Α’]

Έχει γίνει κεντρικό πολιτικό ζήτημα η διαδικασία πολιτικής και εκλογικής συμμετοχής των απόδημων Ελλήνων με έντονη κομματική αντιπαράθεση και με διάθεση πλούσιου προβληματισμού. Δυστυχώς δεν είναι εξίσου ισχυρή η διάθεση για το πως θα ενισχυθούν οι σχέσεις της ελληνικής πολιτείας με τον απόδημο ελληνισμό – σχέσεις που είναι καίριας σημασίας για την πατρίδα μας.
Αυτή η ελλειμματική εικόνα μεταξύ “μητρόπολης” και “περιφέρειας” εμφανίζεται πολύ εύκολα στο θεσμό της εκπαίδευσης. Είναι γνωστό ότι η διασπορά των εθνοτήτων σε παγκόσμια κλίμακα αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό της σύγχρονης ιστορίας της ανθρωπότητας και μπορούμε να ισχυριστούμε ότι αποτέλεσε και το πρώτο έμψυχο πεδίο διεθνοποίησης, καθολικής διασύνδεσης, εκτεταμένης διαμεσολάβησης μεταξύ λαών, κρατών και ανθρώπων και συμβαδίζει με το γενικότερο φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης.
Υπάρχουν κάποιες βασικές συνθήκες, τις οποίες οφείλουμε να λάβουμε υπόψη μας για τον σχεδιασμό της εκπαιδευτικής πολιτικής στον απόδημο ελληνισμό.

1. Είναι κοινός τόπος ότι δεν μπορεί να υπάρξει ενιαίο πρόγραμμα για κάθε χώρα, αφού υπάρχουν έντονες κοινωνικές και πολιτισμικές ιδιαιτερότητες από κράτος σε κράτος.
2. Η Ελληνική διασπορά ως ένας διεθνοποιημένος και διασυνδεδεμένος χώρος φέρει όλα τα πολιτισμικά (εν πολλοίς πωρώδη και αλληλλοσυνδεόμενα με άλλους πολιτισμούς) και τεχνολογικά (τεχνόσφαιρα, διαδίκτυο) χαρακτηριστικά αυτής της περιόδου.
3. Η έντονη διεθνοποίηση σε όλα τα πεδία του πολιτισμού θέτει άλλες προκλήσεις από αυτές που θα τις χαρακτηρίζαμε ως παραδοσιακές δηλαδή εκείνες που ίσχυαν με την έντονη παρουσία των εθνών – κρατών.
4. Η κατίσχυση πλέον της Αγγλικής γλώσσας ως lingua franca φέρνει στο προσκήνιο την εκμάθηση δεύτερης ξένης αλλά και τρίτης γλώσσας ως ένα πρόσθετο προσόν.

Επομένως, εδώ οφείλουμε να διαμορφώσουμε τη δική μας πρόταση εθνικής στρατηγικής.
Ο σχεδιασμός της εκπαιδευτικής πολιτικής των απόδημων σε ένα παγκοσμιοποιημένο πλαίσιο θα πρέπει να στηρίζεται σε δύο πεδία:

• στην εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας και
• στη διάδοση του ελληνικού πολιτισμού, αρχαιοελληνικού και σύγχρονου. Προς τούτο, η ίδια η δυναμική του πολιτισμού μας είναι το κρίσιμο στοιχείο. Εδώ πρέπει να αναπτυχθεί μια πρόταση της μορφής ότι η γνωριμία με τον ελληνικό πολιτισμό δεν είναι μια επιλογή σεβασμού σε ένα μουσειακό είδος αλλά μια επιλογή κουλτούρας, για να κατανοούμε καλύτερα την πραγματικότητα και για να διαμορφώνουμε ένα δημιουργικό μέλλον, μια ουμανιστική παγκόσμια κοινότητα πολλαπλών πολιτισμών, εθνοτήτων, λαών και κρατών.

Προς αυτή την κατεύθυνση απαιτείται η επίλυση βασικών αδυναμιών. Η ήδη περιορισμένη δυναμική της ελληνικής γλώσσας, η έλλειψη ενός εθνικού σχεδιασμού, η κυβερνητική αδυναμία, η απουσία συστηματικών παρεμβάσεων στους διάφορους διεθνείς θεσμούς (κυβερνήσεις, Υπουργεία Παιδείας, πανεπιστήμια, βιβλιοθήκες, μορφωτικά και πολιτιστικά κέντρα, μουσεία), έλλειψη χρηματοδότησης, οργανωτικές αδυναμίες είναι σημάδια που γυμνώνουν τον εύκολο σε αυτή την περίπτωση βερμπαλισμό και εθνικισμό.
Όλα αυτά τα στοιχεία φυσικά δεν αναιρούν την ανάγκη για τη διαμόρφωση ενός οράματος για την προαγωγή της ελληνικής γλώσσας. Αντίθετα, κάνουν την έννοια της ευθύνης πιο απτή, πιο επιτακτική. Προς τούτο, δίνουμε έμφαση στην αντίστοιχη ευρωπαϊκή πολιτική, στην προτεραιότητά της για εκμάθηση των λιγότερο ομιλούμενων γλωσσών.
Διαμορφώνουμε portfolio προσαρμοσμένο για κάθε χώρα, για άσκηση εφαρμοσμένης πολιτικής, όπου υπάρχει ελληνικό στοιχείο ή σχετικό ενδιαφέρον. Δημιουργούμε σχετικά άρθρα για τον ελληνικό πολιτισμό στα κοινωνικά μέσα δικτύωσης. Προχωράμε σε μεταφράσεις των κλασικών έργων και της σύγχρονης ποίησης και λογοτεχνίας μας στα κοινωνικά μέσα δικτύωσης και στον ψηφιόκοσμο γενικότερα.
(Θα συνεχίσω με το δεύτερο μέρος)

* Ο Νίκος Τσούλιας, πρώην πρόεδρος της Ομοσπονδίας Λειτουργών Μέσης Εκπαίδευσης (ΟΛΜΕ) και νυν Γραμματέας του Τομέα Παιδείας του Κινήματος Αλλαγής

Πατήστε εδώ και δείτε τα 143 προηγούμενα άρθρα του Νίκου Τσούλια