Σκεπτόμαστε και ανησυχούμε ξανά και ξανά το πως θα μπορούμε να βγαίνουμε ελεύθερα έξω από το σπίτι μας, το πως θα πηγαίνουμε στην εργασία μας, το πως θα κάνουμε βόλτες ή θα πηγαίνουμε εκδρομές και θα κάνουμε τουρισμό – και πολύ καλά κάνουμε.
Αλλά κρίσιμα ερωτήματα είναι κι άλλα. Θα έχουμε εργασία μετά την πανδημία, με την οικονομική ύφεση και με την εξάπλωση της τηλεργασίας; Θα έχουμε το ίδιο οικονομικό στάτους: μισθούς, συντάξεις, ασφάλιση κλπ; Θα υπάρχουν συλλογικές συμβάσεις εργασίας; Θα υπάρχουν ακέραια τα συνδικαλιστικά δικαιώματα;
Τα μηνύματα για το εργασιακό και το συνδικαλιστικό τοπίο δεν είναι καθόλου ενθαρρυντικά. Αντίθετα, μαύρες σκιές και γκρίζες εικόνες το αποικίζουν. Η περικοπή μισθών είναι στην πρώτη γραμμή της συζήτησης – το ίδιο και η ανασφάλιστη και αδήλωτη εργασία. Υπολανθάνει μάλιστα μια αντίληψη ότι αυτή η εξέλιξη είναι και αναγκαία! «Να κάνεις τον σταυρό σου, να έχεις μια κάποια απασχόληση», είναι η άρρητη αλλά πανίσχυρη …οδηγία προς κάθε πολίτη.
Κάπου εδώ εισέρχεται και η αμφισβήτηση των συνδικαλιστικών οργανώσεων – οργανωμένη και συστηματική. Ο φόβος της ανεργίας και της οικονομικής ανέχειας χρησιμοποιείται ως κέλυφος για ιδιώτευση. Η ιδιωτικοποίηση των πάντων – δημόσιων αγαθών, πολιτιστικών μνημείων, φυσικών πόρων, στοιχείων του κοινωνικού κράτους – μετασχηματίζεται και σε ιδιωτικοποίηση της συλλογικότητας και την κοινωνικότητας των εργαζόμενων.
Αλλά αν η επίθεση των δυνάμεων του κεφαλαίου έχει λάβει ολοκληρωτικό χαρακτήρα, η αντιμετώπισή της δεν μπορεί να γίνει κατά μόνας. Σε αυτή την περίπτωση η μάχη θα έχει κριθεί, πριν ακόμα δοθεί. Κρίσιμος παράγοντας είναι η δυναμική των κοινωνικών κινημάτων και ο πυρήνας αυτής της δυναμικής είναι η ει δυνατόν καθολική συσπείρωση των εργαζομένων σε αυτά. Αν μέχρι σήμερα, η υπόθεση του συνδικαλίζεσθαι ήταν αναγκαία, σήμερα γίνεται επιτακτική, υπαρξιακή!
Θεωρώ ότι το μέλλον της εργασίας και το όλο περιβάλλον της (πολιτικό, ιδεολογικό, κοινωνικό) θα εξαρτηθούν από τη σχέση που θα αναπτυχθεί μεταξύ εργαζόμενων και συλλογικών οργανώσεων. Υπάρχει μια διάχυτη αντίληψη, ότι τώρα ο καθένας πρέπει να κοιτάξει τον εαυτό του, που συνοδεύεται με την σύστοιχή της αντίληψη, ότι η απέναντι πλευρά είναι ακατανίκητη. Καλλιεργείται δηλαδή με τον πιο οργανωμένο τρόπο η υποκουλτούρα της ηττοπάθειας στους εργαζόμενους και στους πολίτες. Διαμορφώνεται ένα εργασιακό περιβάλλον που παραπέμπει στην πρώιμη βιομηχανική περίοδο, πριν ακόμα δημιουργηθούν τα εργατικά σωματεία. Η πρόταση είναι το εξής δίπολο: εργοδότης και εργαζόμενος. Δεν χρειάζεται η διαμεσολάβηση κάποιας συλλογικής δράσης. Παρατίθεται και το σχετικό επιχείρημα. Τώρα η τηλεργασία, η εργασία από το σπίτι είναι η μοντέρνα εκδοχή, η πρόταση του μέλλοντος για τους πολίτες.
Ο καπιταλισμός έχει γίνει πιο παρασιτικός όσο ποτέ άλλοτε. Έχει συσσωρεύσει τα πλούτη σε λίγα χέρια, χωρίς καμιά δημιουργικότητα. Αλλά υπάρχουν απλές αλήθειες, που δεν μπορούν να παρακαμφθούν. Ας δούμε δύο απ’ αυτές.
- Το κεφάλαιο από μόνο του δεν έχει καμιά παραγωγική δυνατότητα! Απαιτεί την εργασία, την κοινωνία, τους υλικούς πόρους.
- Οι ανισότητες έχουν διευρυνθεί σε μέγιστο βαθμό. Καμιά κοινωνία δεν θα δεχτεί να βρεθεί σε συνθήκες μεσαίωνα. Το καπάκι στο νερό, που ζεσταίνεται όλο και πιο πολύ, μπορεί να πεταχτεί εύκολα. Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι ακόμα και οι σχετικές εκθέσεις του ΟΟΣΑ αναφέρονται σε ευρείες κοινωνικές αναταραχές στην περίπτωση που δεν αντιμετωπιστεί η μεγάλης έκτασης περιθωριοποίηση των ανθρώπων.
Η οικονομική κρίση κατέδειξε ότι δεν υπάρχει προσωπική σωτηρία όσον αφορά τον κόσμο των εργαζόμενων. Προφανώς κάθε πολίτης θα αγωνίζεται για να βρει την καλύτερη δυνατή εργασία. Αλλά προϋπόθεση για αυτή την προσπάθειά του είναι η συλλογική του δράση, η ενεργητική του λειτουργία στα κοινωνικά κινήματα. Άλλωστε, ποια μπορεί να είναι η έννοια του κοινωνικού όντος, αν δεν έχουμε δραστήρια κοινωνικότητα μέσα από την ισχυροποίηση επαγγελματικών σχέσεων και οργανωτικών δεσμών με τους κοινωνικούς θεσμούς;
* Ο Νίκος Τσούλιας, πρώην πρόεδρος της Ομοσπονδίας Λειτουργών Μέσης Εκπαίδευσης (ΟΛΜΕ) και νυν Γραμματέας του Τομέα Παιδείας του Κινήματος Αλλαγής
Πατήστε εδώ και δείτε τα 136 προηγούμενα άρθρα του Νίκου Τσούλια
