Όταν βλέπουμε ένα παιδί να είναι σκυμμένο και ονειροπαρμένο σε βιβλίο παραμυθιού, όταν ξεφυλλίζει και περιδιαβαίνει τις εικόνες του και βάζει τη δική του φαντασία να εξιστορεί των εικόνων τα μηνύματα αγνοώντας τα λόγια του συγγραφέα, τότε είμαστε πιο βέβαιοι για το μέλλον του.
Όταν το παιδί πρωτοβιώνει τον κόσμο, κατανοεί την πραγματικότητα κυρίως μέσα από φαντασιακές προσλήψεις της ίδιας της πραγματικότητας. Φτιάχνει κόσμους μεταφυσικούς, χωρίς να ασχολείται με υπαρξιακά προβλήματα. Ταξιδεύει με τα όνειρά του, που υπερχειλίζουν τις “υποδοχές” των αισθήσεών του – και τα βιβλία χαρίζουν ασύνορους τόπους γι’ αυτό.
Και πάλι τα βιβλία θα είναι μπροστά του, όταν ρίχνει τους πρώτους σπόρους ορθολογισμού με τη θεσμική γνώση του σχολείου αλλά και με την άτυπη γνώση της προσχολικής ηλικίας, που το ετοιμάζει για το μεγάλο, το γοητευτικό ταξίδι.
Όταν το παιδί αρχίζει να δημιουργεί λέξεις και έννοιες, σκέψεις και προτάσεις και να τις αντιστοιχεί με το περιβάλλον του, όταν η καλλιέργεια των αριθμών και των μετρήσεων το εισάγει στον κόσμο του “συγκεκριμένου” με την ολοένα και πιο έντονη σχολική ζωή του, και έτσι περνάει στο κατώφλι του όμορφου κόσμου της λογικής μειώνοντας σιγά- σιγά τις άκρες της φαντασίας του αλλά χωρίς να ποτέ να την μηδενίσει (αντίθετα δίνοντάς της νέες μορφές), και όταν αργότερα “επιστρέφει” από το “συγκεκριμένο” στο “αφηρημένο” μέσα από τα απέραντα πεδία των σημασιολογήσεων και των ερμηνειών, και πάλι κάποια βιβλία θα είναι μπροστά του για να τον καθοδηγήσουν. Γιατί στα βιβλία είναι η κατασταλαγμένη εμπειρία και σοφία του ανθρώπου και απ’ εδώ ξεκινάει το ταξίδι του πνεύματος.
Όταν το παιδί ενοικεί το ρόλο του αναγνώστη, πολλά πράγματα συμβαίνουν – κάποια απ’ αυτά δεν θα τα αντιληφθεί αλλά θα το επηρεάσουν αδιόρατα και θα τα βρει μπροστά στη ζωή του ως ηθική, ως αισθητική και ως συναισθηματική καλλιέργεια του εαυτού του. Στην παιδική ηλικία ανοίγει και διευρύνεται εντυπωσιακά ο πνευματικός ορίζοντας του ανθρώπου καθορίζοντας σε μεγάλο βαθμό την όλη πνευματική πορεία του.
Αν το παιδί μάθει από νωρίς τα μυστικά του διαβάσματος, αν χώνεται μέσα στις σελίδες του βιβλίου αφαιρώντας τον έξω κόσμο, αν νιώθει την ομορφιά και την απόλαυση των νοημάτων, αν χαίρεται και απολαμβάνει την απλόχερη – και το πιο σημαντικό – τη στέρεα θεσμική γνώση (που τα σχολικά βιβλία υπηρετούν με συστηματικό τρόπο), τη γνώση σταθερής αξίας, που είναι “διαμάντι παντοτινό”, τότε είναι βέβαιοι οι όλο και πιο ευρείς και διαρκώς ανοιχτοί ορίζοντες της ζωής του. Έχει θεμελιώσει μια αγωνιστική και δημιουργική αντίληψη για τη ζωή! Έχει πίστη στον εαυτό του.
Υ.Γ.
Γραμμένο για την Παγκόσμια Ημέρα του Παιδικού Βιβλίου, 2 Απριλίου 2021.
Αφιερωμένο στις / στους νηπιαγωγούς και στις δασκάλες και στους δασκάλους, στους / στις “εκπαιδευτικούς του Παιδικού Βιβλίου”.
* Ο Νίκος Τσούλιας, πρώην πρόεδρος της Ομοσπονδίας Λειτουργών Μέσης Εκπαίδευσης (ΟΛΜΕ) και νυν Γραμματέας του Τομέα Παιδείας του Κινήματος Αλλαγής
Πατήστε εδώ και δείτε τα 125 προηγούμενα άρθρα του Νίκου Τσούλια
