ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ
Ένας τόσος δα ιός, μας δίδαξε ό,τι δεν μπορέσαμε να μάθουμε, σ’ όλη την-μέχρι σήμερα-μεταπολεμική διαδρομή μας.
Μας δίδαξε, ότι στα δύσκολα, κρίνονται οι-όποιας μορφής-εξουσίες και οι ηγέτες τους.
Μας δίδαξε, ότι τίποτα δεν είναι αυτονόητο. Ούτε καν το να συναντιέσαι και να αγκαλιάζεσαι με τα παιδιά και τα εγγόνια σου.
Μας δίδαξε, ότι πανανθρώπινοι στόχοι, τελικά υπάρχουν. Υπάρχουν και ότι, όσο δύσκολοι και αν είναι, κατακτιούνται. Κατακτιούνται, όταν γίνονται ορατοί, αντιληπτοί και κατανοητοί απ’ όλους. Δηλαδή όταν αναδεικνύονται έξυπνα και έγκαιρα πολιτικά και όταν προβάλλονται με όρους κοινωνίας της γνώσης, από τους ειδικούς.
Μας δίδαξε, τέλος, ότι οι ισορροπίες ζωής-κάθε μορφής και ακρίβειας-δεν εξαρτώνται μόνον, από τις επιλογές των ανθρώπων-οικονομικής, κατά βάση διάστασης και στόχων. Μερικές φορές ανατρέπονται, από απρόβλεπτους-κατά τα άλλα-παράγοντες. Παράγοντες, που στην καθημερινότητά μας παραβλέπουμε, ενώ τους γνωρίζουμε, αφού είναι πάντα παρόντες-μερικές φορές δυναμικά. Τέτοιοι παράγοντες είναι σαφώς, ο ίδιος ο Πλανήτης με τις ισορροπίες του, αλλά και γενικότερα η Φύση-μητέρα της ισορροπίας των πάντων.
Παρά τις έντονες-πολλές φορές- επισημάνσεις των ειδικών, η ανθρωπότητα-ίσως από τη φύση της-δε λειτουργεί προληπτικά απέναντι στις κόκκινες γραμμές του Πλανήτη και της Φύσης. Πάντα δοκιμάζει τις αντοχές τους, με αποτέλεσμα εκρήξεις. Εκρήξεις, που με την ισχύ τους επιβάλλουν ουσιαστικές αλλαγές στην συμπεριφορά και στον τρόπο ζωής των ανθρώπων.
Σημειώνεται ότι οι εκρήξεις αυτές, του Πλανήτη, ή της Φύσης γενικότερα αναδεικνύονται-κατά βάση-ως οι αφετηριακοί σταθμοί των ιστορικών εποχών της ανθρωπότητας.
Προσεγγίζοντας τα μηνύματα που μας έδωσε η εμφάνιση και η ανάπτυξη του covid 19, διαπιστώνουμε εύκολα τους στόχους του, από όσα μας ανέτρεψε. Τί αλήθεια, μας ανέτρεψε ο covid 19; Μας ανέτρεψε τον τρόπο ζωής μας. Έναν τρόπο ζωής των ανθρώπων, που ξεκίνησε στα βάθη των αιώνων, με την κοινωνικοποίησή τους και εδραιώθηκε διαχρονικά με τη συνεχή μεγέθυνση των συλλογικοτήτων τους. Μεγέθυνση, που φαίνεται πλέον να βρίσκεται στα όριά της, ή λίγο πριν απ’ αυτά.
Συνεπώς, το τελικό θύμα του covid 19 είναι ο κοινωνικός άνθρωπος και η ζώσα κοινωνική πραγματικότητά του. Ο covid 19, μας έδειξε καθαρά, ότι δε συμπαθεί την ελεύθερη κινητικότητα, τον συνωστισμό και την συνεύρεση πολλών ανθρώπων ταυτόχρονα, στον ίδιο χώρο.
Αντίθετα φαίνεται να μας ωθεί σκανδαλωδώς, προς την εικονική πραγματικότητα και σε δράσεις μας… εξ αποστάσεως· μας ωθεί, στην εργασία από το σπίτι, σε ηλεκτρονικές αγορές, στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση κλπ.
Θα συμφωνήσουμε ότι όλα αυτά είναι εντυπωσιακά, λειτουργικά και φθηνά. Θα συμφωνήσουμε, επίσης, ότι αργήσαμε να αξιοποιήσουμε τις νέες τεχνολογίες κατά τρόπο που θα καθιστούσε τη διαχείριση της ατομικής και κοινωνικής ζωής μας αποτελεσματικότερη και φθηνότερη. Πρέπει, όμως, να συμφωνήσει και ο covid 19 μαζί μας, ότι η διαχείριση της κοινωνικής και ατομικής ζωής μας δεν αποτελεί οικονομική εξίσωση και δεν μπορεί να γίνεται με όρους αγοράς.
Το κενό που αισθανόμαστε όλοι μας σήμερα, σχετίζεται με μια συζήτηση. Με μια πρωτόλεια συζήτηση, όπως κάναμε και με την αντιμετώπιση του ιού, όπου τον κύριο λόγο θα έχουν οι ειδικοί, στο:.
- τι θα αφήσουμε στην προηγούμενη εποχή και τι θα πάρουμε μαζί μας, στη νέα·
- τι θα δώσουμε στην εικονική πραγματικότητα και τι θα κρατήσουμε σε επιβεβαίωση της ιστορικής, ανθρώπινης ταυτότητάς μας·
- πως θα επιλύσουμε το πρόβλημα του επιμερισμού της εργασίας, χωρίς ανέργους και χωρίς να χάσει τον δημιουργικό χαρακτήρα της·
- πως θα αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα της πληθυσμιακής μεγέθυνσης του Πλανήτη και
- πως θα επιμερίσουμε σε ισορροπία, τον πλούτο του και την υπεραξία που δημιούργησαν ή πρόκειται να προσθέσουν οι νέες τεχνολογίες.
Μια άλλη διάσταση των όσων ζήσαμε τις τελευταίες εκατό μέρες σχετίζεται με κάτι άλλο, πρωτόγνωρο και πολύ σημαντικό. Σχετίζεται με το ότι ο covid 19 κατόρθωσε-για πρώτη, ίσως φορά, στην ιστορία της ανθρωπότητας-να επιβάλει στις οργανωμένες κοινωνίες της παγκοσμιότητας, ενιαίους όρους και κανόνες πολιτικής, κοινωνικής, οικονομικής και πολιτισμικής συμπεριφοράς.
Στην πράξη η πραγματικότητα αυτή σημαίνει ότι ζήσαμε εικόνες του μέλλοντος. Ότι περάσαμε ήδη σε άλλη εποχή. Σε μια νέα εποχή-σίγουρα διαφορετική από την προηγούμενη, για την ανθρωπότητα-με σαφώς, νέες και ενιαίες πολιτικές, οικονομικές, κοινωνικές και πολιτισμικές ισορροπίες, παγκόσμιου επιπέδου αυτή τη φορά.
Το ερώτημα που προβάλλει, βέβαια στην οθόνη όλων μας είναι: Πρόκειται για θετική ή αρνητική εξέλιξη;
Η απάντηση στο συγκεκριμένο ερώτημα ούτε εύκολη είναι, ούτε μία. Εξαρτάται από τα συμφέροντα του καθένα μας και από το αν και πόσο θα θιγούν, ή θα ικανοποιηθούν.
Αντικειμενικά, όμως, πρέπει να ομολογήσουμε ότι κάθε νέα εποχή δίνει την ευκαιρία σε όλους μας να παλέψουμε και να προωθήσουμε τις θέσεις μας. Να παλέψουμε και να προωθήσουμε τις θέσεις μας, με τρόπους και σε πλαίσιο, που εμείς θα επιλέξουμε. Συνεπώς, από εμάς και από το πόσο έξυπνα και προσαρμοστικά θα λειτουργήσουμε, εξαρτάται η συμβολή μας στην κατάκτηση των ισορροπιών, όποιας μορφής και ακρίβειας, της νέας εποχής.
Αντικειμενικά, επίσης, πρέπει να παραδεχτούμε ότι οι αφετηριακές διεργασίες σε κάθε νέα εποχή, προσδιορίζουν ουσιαστικά την κατεύθυνση της νέας πορείας. Συνεπώς, όσο πιο έγκαιρα συνειδητοποιήσουμε την νέα συνθήκη και όσο πιο ενεργά και τεκμηριωμένα συμμετέχουμε σ’ αυτήν, τόσο περισσότερο αυξάνουμε τις πιθανότητες για ουσιαστική και δημιουργική συμμετοχή μας, στο σχεδιασμό του μέλλοντος και στην κατάκτηση της νέας ισορροπίας του.
Αντικειμενικά, τέλος, πρέπει να συνειδητοποιήσουμε, άμεσα, ότι από τη μια μέρα στην άλλη περάσαμε-όλοι οι άνθρωποι του Πλανήτη μαζί-στην εποχή της γνώσης, ενώ πολλοί από εμάς δεν είχαμε καν συνειδητοποιήσει, ότι βιώναμε μέχρι χθες, την εποχή της πληροφορίας και της εικόνας.
ΓΙΑ ΜΙΑ ΝΕΑ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ
Είναι σαφές, ότι το παγκόσμιο σύστημα διακυβέρνησης, κατά την εποχή της πληροφορίας και της εικόνας έχασε και πάλι την ισορροπία του, όπως τότε, στο τέλος του ψυχρού πολέμου. Εδώ, ακριβώς, βρισκόμαστε πριν τον covid 19. Σε μια φάση, δηλαδή, ανισορροπίας. Μια φάση παγκόσμιας ανισορροπίας, που διαμορφώθηκε αποκλειστικά με καπιταλιστικούς όρους και με κύριο συνεκτικό ιστό, τον καταναλωτισμό.
Ο καταναλωτισμός, όμως, έχει κι αυτός τα όριά του. Τις αντοχές του, στις αντιθέσεις που δημιουργεί, ως στάση ζωής, μεταξύ των ανθρώπων, όποιας πολιτισμικής, φυλετικής, οικονομικής ή και εθνικής ταυτότητας.
Αυτές, ακριβώς, οι αντοχές του καταναλωτισμού δοκιμάστηκαν, επίσης, στις εκατό τελευταίες μέρες του covid 19. Δοκιμάστηκαν έμπρακτα και υπάρχει αποτέλεσμα. Ένα αποτέλεσμα που μας λέει ότι μπορούμε να ζήσουμε με τους ανθρώπους μας, χωρίς καταναλωτικές πιέσεις. Κάτι που σημαίνει, ότι αμφισβητείται πλέον, η προοπτική επανόδου μας στην προηγούμενη καταναλωτική πραγματικότητα, ως είχε. Και κατ’ επέκταση, σε συνδυασμό με την μεγάλη αλλαγή των ηλεκτρονικών αγορών, ότι αμφισβητείται, επίσης, το να ξαναδούμε την αγορά αγαθών, όπως τη ζούσαμε.
Συνεπώς, το μόνο σαφές σήμερα, είναι η πολύπλευρη αβεβαιότητα, για το κοντινό μας αύριο. Μια αβεβαιότητα που αφορά στους ανθρώπους της παραγωγής και της εργασίας, στους ανθρώπους των υπηρεσιών και βέβαια στο βάθος, των συνταξιούχων.
Την συγκεκριμένη αβεβαιότητα ενισχύουν διάφορα παράδοξα, που μας κληρονομεί η προηγούμενη εποχή.
Ένα από τα παράδοξα αυτά αποτελεί μια ασάφεια. Η ασάφεια σε σχέση με το τι πλέον, πρεσβεύει και ποιος, για τον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής και την οικονομία.
Μέχρι πριν λίγα μόλις χρόνια, γνωρίζαμε με ονοματεπώνυμο τους εμπνευστές και θιασώτες του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής και της λεγόμενης ελεύθερης αγοράς. Σήμερα πλέον, όχι.
Το παράδοξο στην εν λόγω εξέλιξη είναι ότι η επικυριαρχία του καπιταλιστικού τρόπου ζωής, παραγωγής και ανάπτυξης, δεν ευνόησε τους εμπνευστές και θιασώτες της ιδεολογίας αυτής. Ευνόησε, τελικά, όσους βρίσκονταν για δεκαετίες ολόκληρες στον αντίποδα της καπιταλιστικής ιδεολογίας.
Φαντάζει, βέβαια, σουρεαλιστικό, το να βλέπεις τον Πρόεδρο των ΗΠΑ να παίρνει προστατευτικά οικονομικά μέτρα για τη χώρα του και τον Πρόεδρο της Κίνας να μιλά, για οικονομικές ελευθερίες.
Η ανισορροπία, όμως, της σημερινής παγκοσμιότητας, δεν περιορίζεται μόνο, στο καθαρά οικονομικό πεδίο. Διαπιστώνεται, όλο και πιο έντονα, στο γεωπολιτικό τοπίο. Η ανάπτυξη σε περιφερειακό επίπεδο αναθεωρητικών πολιτικών είναι πλέον ορατή. Η περίπτωση της Συρίας, των σχετικών σχέσεων που αναπτύχθηκαν, μεταξύ Τουρκίας και Ρωσίας, καθώς και των δράσεων της Τουρκίας στην Λιβύη, στην Κύπρο και στο Αιγαίο μας δείχνουν προσπάθειες γεωπολιτικής ρευστοποίησης στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, αδιανόητες για την εποχή του ψυχρού πολέμου, αλλά και στη συνέχεια. Μια δεύτερη-πιο προσεκτική-ανάγνωση της συγκεκριμένης πραγματικότητας προσθέτει στην εικόνα της περιοχής αρνητικές εξελίξεις μεγάλης κλίμακας, σε σχέση με τις μεταναστευτικές και ενεργειακές ροές, προς την Ευρώπη.
Ο συνδυασμός της ανισορροπίας που επικρατούσε στον κόσμο πριν τον covid 19, με εκείνην που ο ίδιος μας έφερε, δημιουργεί σαφώς, ένα εκρηκτικό μείγμα. Ένα μείγμα που πρέπει να διαχειριστούμε εμφανώς επίπονα, αλλά δημιουργικά, με στόχο την επίτευξη της νέας παγκόσμιας ισορροπίας, όσο γίνεται συντομότερα.
Είναι σαφές ότι ο πρώτος ρόλος, στην οικοδόμηση της νέας παγκόσμιας ισορροπίας, χρεώνεται από τα πράγματα, στην Ευρώπη. Όχι γιατί αποτελεί δύναμη, που μπορεί να επιβάλει το πλαίσιο και τους κανόνες λειτουργίας του κόσμου της νέας εποχής. Ούτε, βέβαια, γιατί έχει αυτήν τη στιγμή τις δυνατότητες να το κάνει. Ο πρώτος ρόλος χρεώνεται στην Ευρώπη, επειδή αποτελεί σήμερα, τη μόνη παγκόσμια δύναμη που θα μπορούσε να είναι κοινά αποδεκτή για κάτι τέτοιο, αφού οι ΗΠΑ, με την επιλογή τους «Πρώτα (διάβαζε αποκλειστικά) η Αμερική», αρνούνται στην πράξη να αναλάβουν τις σχετικές ευθύνες τους.
Στην προηγούμενη κατεύθυνση το κεκτημένο της Ευρώπης από τη μέχρι τώρα λειτουργία των οργάνων της ΕΕ, είναι πολύτιμο.
Η Ευρώπη βέβαια, έχει τα δικά της προβλήματα και δεν φαίνεται να είναι έτοιμη στο να αναλάβει μια τέτοιου είδους ευθύνη. Το σίγουρο, όμως, είναι ότι μπορεί. Μπορεί, στο βαθμό που λειτουργήσει άμεσα, έξω από τις χρονοβόρες διαδικασίες της, με τρόπο και πρόσωπα που έχουν ήδη δοκιμαστεί.
Η ΔΙΠΛΗ ΕΥΘΥΝΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ
Συνεπώς, η Ευρώπη έχει σήμερα μια διπλή ευθύνη. Την ευθύνη της δικής της επιβίωσης, ως πολιτικής, οικονομικής και πολιτισμικής συσπείρωσης και την ευθύνη της διαμόρφωσης μιας νέας και βιώσιμης ισορροπίας, στην νέα εποχή της ανθρωπότητας, που ήδη περάσαμε.
Η ευθύνη της δικής της επιβίωσης μας είναι γνωστή. Συζητήσαμε το περιεχόμενό της και το καταγράψαμε από την εποχή του εγχειρήματος για την υιοθέτηση του συντάγματος. Εκείνο που έλειψε τότε, ήταν η βούληση. Μια βούληση που μπορεί και πρέπει σήμερα να αναθεωρηθεί, τουλάχιστον σε δύο πεδία, που αποτελούν προτεραιότητες.
Το πρώτο πεδίο σχετίζεται με τους ρυθμούς και τις ταχύτητες πολιτικής λειτουργίας του συστήματος της Ένωσης. Πρέπει να βρεθεί άμεσα τρόπος, ταύτισης των χρονικών ορίων που παίρνονται οι αποφάσεις μας, με εκείνες των άλλων μεγάλων δυνάμεων του Πλανήτη και ειδικότερα των ΗΠΑ. Αν και η σχετική επιχειρηματολογία είναι αυτονόητη, θα την ενισχύσω με την προβολή του υπαρκτού πλέον κινδύνου, να ακολουθούμε τις αποφάσεις, όχι μόνον των μεγάλων δυνάμεων, αλλά και μεσαίου μεγέθους δυνάμεων του Πλανήτη, με επεξεργασμένη στρατηγική και συγκεκριμένους στόχους.
Το δεύτερο πεδίο σχετίζεται με μια σύγχυση. Μια σύγχυση, που δημιουργήθηκε κατά την φάση της αρχικής αντιμετώπισης του ιού. Με απλά λόγια, εκείνο που αναδείχθηκε στη δύσκολη αρχική φάση της κυκλοφορίας του covid 19 στην Ευρώπη, είναι ότι δεν υπήρχε Ευρώπη. Ήταν ό,τι χειρότερο μπορούσε να μας συμβεί σε μια φάση που επιζητούσαμε καταξίωση των νέων οργάνων της Ένωσης.
Ίδια ή παρόμοια εικόνα στη φάση που διανύουμε τώρα, δηλαδή στη φάση της ανασυγκρότησης από τις ζημιές που μας προξένησαν οι προηγούμενες εκατό μέρες, θα λειτουργούσε απόλυτα διαλυτικά. Γι’ αυτό και επείγει μια ολοκληρωμένη και ισορροπημένη πολιτική επανεκκίνησης. Μια πολιτική που σαφώς θα αποδεχθούν όλοι και κάποιοι απ’ αυτούς θα πληρώσουν.
Στο προηγούμενο πλαίσιο η επανεκκίνηση της Ευρώπης στην μετά- covid 19 εποχή, μπορεί να λειτουργήσει και λυτρωτικά. Λυτρωτικά από τα βαρίδια που κουβαλάμε όλοι μας σ’ αυτήν την τόσο σημαντική, μοναδική και μεγάλη προσπάθεια της συγκρότησης και ανάπτυξης της συσπείρωσής μας. Βαρίδια, από τα οποία, τα σημαντικότερα είναι, οι ερινύες του παρελθόντος μας και η αντίληψή μας ότι στην πολυεθνική μας συσπείρωση, η διεθνική αλληλεγγύη είναι πράξη αντεθνική.
Η άλλη μεγάλη σύγχρονη ευθύνη της Ευρώπης, σχετίζεται με το ρόλο της στη διαμόρφωση των νέων παγκόσμιων ισορροπιών στην νέα εποχή, που μας επέβαλε ο covid 19.
Θα περιγράψω επιγραμματικά τον ρόλο αυτόν, παραλείποντας όσα επί μέρους στοιχεία του θεωρώ ότι απαιτούν μια ιδιαίτερα σοβαρή και εμπιστευτική επεξεργασία.
Θεωρώ, καταρχήν, ότι η Ευρώπη κουβαλά έναν πλούτο, που δεν διαθέτει καμιά άλλη συσπείρωση, οπουδήποτε αλλού, στον Πλανήτη. Πρόκειται για τον πλούτο των εμπειριών της στη διαπραγμάτευση, ως διαδικασίας επίλυσης διαφορών και προβλημάτων.
Όλες αυτές οι εμπειρίες διαπραγμάτευσης, από την Ευρώπη της αρχαίας Ελλάδας, έως την Ευρώπη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έχουν οδηγήσει τους ανθρώπους της στο να ταυτίζονται με τις έννοιες του διαλόγου και των συμβιβασμών.
Στην πράξη η νέα εποχή της ανθρωπότητας χρειάζεται ακριβώς αυτό. Έναν τρόπο, δηλαδή, που θα οδηγήσει στο πως θα επιλυθούν τα προβλήματα που θα συναντήσουμε όλοι μπροστά μας.
Παράλληλα, λοιπόν, με την προσπάθεια να επιλύσει τα δικά της προβλήματα επιβίωσης στην νέα εποχή, η Ευρώπη έχει ακόμη μία, σημαντικότερη ίσως ευθύνη. Την ευθύνη της ανάληψης πρωτοβουλιών, μέσα και ίσως έξω, από τους διεθνείς οργανισμούς, για μια παγκόσμιου επιπέδου ρύθμιση ισορροπίας. Ισορροπίας, σε σχέση με την προοπτική της ανθρωπότητας, τις αντοχές του Πλανήτη, την ποιότητα ζωής, το εγώ και το εμείς των ανθρώπων, του μέλλοντος.
Όπλα της, ό,τι πιο προωθημένο διαθέτει σήμερα, η ανθρωπότητα. ΤΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΚΕΚΤΗΜΕΝΑ ΤΗΣ.
* Ο Χριστόφορος Κορυφίδης διετέλεσε μέλος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής, από το 1994-2006. Επίσης διετέλεσε πρόεδρος Γενικού Συμβουλίου ΑΔΕΔΥ και πρόεδρος της Διδασκαλικής Ομοσπονδίας Ελλάδος (ΔΟΕ)
