Στοιχειώδη «μαθήματα πολιτικής» με αφορμή τα εκατοντάδες σχόλιά σας για την κίνηση Βενιζέλου
Έχει πράγματι ανακοπεί η δυναμική της κίνησης Βενιζέλου, όπως ισχυρίζεστε πολλοί στα σχόλιά σας; Μπορούμε να αντλήσουμε 'μαθήματα πολιτικής' ενώ τα γεγονότα βρίσκονται σε εξέλιξη και η εκλογή παραμένει ανοιχτή; Πόσο αδικούν ή κολακεύουν τον Βαγγέλη οι παρατηρήσεις σας; Σ' αυτά τα ερωτήματά σας που επανέρχονται προσωπικά σε μένα με άπειρες μορφές θα επιχειρήσω να δώσω μερικές απαντήσεις. Η σιωπή μου θα ήταν πολιτικός οπορτουνισμός. Προσωπικά, ο Βαγγέλης μου είναι οικεία και αγαπητή φυσιογνωμία, δεν με φοβίζει καθόλου ο πληθωρισμός του - 'όλα τα σφάζω όλα τα μαχαιρώνω' - και βέβαια έχω κατασταλάξει στο ποια είναι τα αδιαμφισβήτητα προσόντα του και πως μπορεί αυτά να πραγματωθούν και πως μερικά ελαττώματά του είναι δυνατόν, υπό προϋποθέσεις, να μετουσιωθούν σε πλεονεκτήματα για το κίνημα του ΠΑΣΟΚ και ευρύτερα της κεντροαριστεράς. Εδώ και κάμποσα χρόνια ο Βενιζέλος έχει κατακτήσει με το σπαθί του μια ξεχωριστή θέση στο ΠΑΣΟΚ που θα μπορούσε να περιγραφεί με τον τίτλο 'Βαγγέλης, ο αναπόφευκτος'. Έτσι κι αλλιώς αποτελεί ένα κεφάλαιο για το κόμμα ανεξάρτητα από την έκβαση της 11ης Νοεμβρίου. Ξεκινώ λοιπόν με όρεξη τα σχόλιά μου αφού ο Βαγγέλης Βενιζέλος αποτελεί γοητευτικό στόχο για κάθε αναλυτή. Η ανοιχτή και φιλική συζήτηση μπορεί να συμβάλει σ' αυτό που είναι επείγον: η κάθαρσις με την αρχαιοελληνική έννοια, η οποία θα αποβάλει τις τοξίνες που έχουν συσσωρευτεί στο σώμα του κόμματος εδώ και χρόνια.
εν αρχή ην το timing
Πρώτο, το παν στην πολιτική είναι ο χρόνος, το timing. Την πρώτη μέρα μετά τις εκλογές υπενθύμισα στην TV συμβολικά την ιστορική φράση του Λένιν «στις 24 είναι πολύ - πολύ νωρίς, στις 26 πολύ - πολύ αργά». Ίσως ειπωθεί μια μέρα για την κίνηση Βενιζέλου ότι εκείνη τη μεγάλη, πονεμένη νύχτα, ήταν πολύ - πολύ νωρίς. Ένα εικοσιτετράωρο στην πολιτική μπορεί να είναι πολύ μεγάλος χρόνος. Τα δύο μπορεί να ισοδυναμούν με τα υπόλοιπα πενήντα τρία μέχρι την 11η Νοεμβρίου. Η εκτίμησή μου ήταν, εκείνη τη στιγμή, ότι στα δύο πρώτα εικοσιτετράωρα η κίνηση Βενιζέλου είχε χάσει, στο μεγαλύτερό του μέρος, τον κεντρικό κορμό του ιστορικού ρεύματος του ΠΑΣΟΚ. Προσέξτε όχι του κομματικού μηχανισμού όπως λέγεται αλλά του ιστορικού ρεύματος με τα ιδιαίτερα ιδεολογικά, ψυχολογικά, βιωματικά, φαντασιακά χαρακτηριστικά. Αυτό στη δική μου αξιολόγηση είναι καταλυτικό για την εξέλιξη του εγχειρήματος σε σχέση με την ακαθόριστη και μεταβαλλόμενη κοινή γνώμη που κατέγραφαν τα γκάλοπ. Θα παρέμενε επίσης καταλυτικό για το μέλλον του ΠΑΣΟΚ ακόμα κι αν ο Βαγγέλης κέρδιζε τελικά την εκλογή. Στις 17/9 έλεγα χαρακτηριστικά σε μια σειρά εκπομπές ότι οι άνθρωποι είναι φτιαγμένοι με τα υλικά της αναμονής, κι αν ο Βαγγέλης είχε ασκηθεί στη 'διαλεκτική της αναμονής', τότε αντί για το ξακουστό 'Περιμένοντας τον Γκοντό' του Μπέκετ θα ζούσαμε ενδεχομένως το 'Περιμένοντας τον Χονδρό'. Υπενθύμισα επίσης και την αντίθετη συμβουλή, του Μακιαβέλι: η τύχη είναι γυναίκα που γουστάρει τους νέους, τους τολμηρούς, αυτούς που την αψηφούν, την περιφρονούν, την καβαλούν. Ναι, αλλά o φλωρεντινός συμβουλάτορας δεν θα σύστηνε αυτή τη στάση για μια 'χήρα' την πρώτη νύχτα του πένθους. Θα άφηνε να εξελιχθεί το πένθος σε δυσαρέσκεια και στη συνέχεια η δυσαρέσκεια σε αναζήτηση νέων καταστάσεων. Κι αν κερδίσει ο Βενιζέλος τότε θα πουν όλοι ότι η κίνησή του ήταν τολμηρή και δικαιωμένη; Ναι, αλλά το τραύμα της πρώτης νύχτας ίσως θα την μετέτρεπε σε πύρρειο νίκη.
το ΠΑΣΟΚ χρειάζεται κάτι παραπάνω από αλλαγή αρχηγού
Δεύτερο, το θεμελιώδες σφάλμα της κίνησης Βενιζέλου, με βαθιές ρίζες, είναι πως αγνόησε, ειδικά τις πρώτες καθοριστικές μέρες, ότι το ΠΑΣΟΚ χρειάζεται κάτι παραπάνω από μια αλλαγή αρχηγού. Το προϊόν είναι καλό, το μόνο που χρειάζεται είναι να αλλάξουμε τον πωλητή. Το κρασί είναι καλό, να αλλάξουμε το μπουκάλι. Υποτίμησε το βάθος της κρίσης του ΠΑΣΟΚ και του πολιτικού συστήματος γενικότερα που είναι ιδεολογική, προγραμματική, ηθική, οργανωτική, διαπροσωπική και βέβαια κρίση κοινωνικής εκπροσώπησης. Έπαιξε αποκλειστικά στο 'ικανός, ανίκανος' ενώ η κομματική βάση διαισθανόταν ότι το πρόβλημα του ΠΑΣΟΚ είναι βαθύτερο.
Τρίτο, αγνοήθηκε ότι το ΠΑΣΟΚ, παρά τα εκφυλιστικά φαινόμενα, παρά 'το μπλοκαρισμένο κόμμα αξιωματούχων' όπως αναφέρει ο Λαλιώτης, δεν είναι απλώς ένα 'κόμμα - εκλογικός μηχανισμός'. Παρά την κουλτούρα υπουργών δίχως υπουργεία, αξιωματούχων δίχως αξιώματα, το ΠΑΣΟΚ δεν έχει εξελιχθεί οριστικά σε 'κόμμα - παραγόντων', σε 'κόμμα βαρόνων'. Διατηρεί ισχυρές αναμνήσεις και επιθυμίες μαζικού αριστερού κόμματος δεμένου με την κοινωνία, με ιδεολογικά και ιστορικά φορτία. Συνεπώς ένα άλλο θεμελιώδες σφάλμα της κίνησης Βενιζέλου είναι ότι έπαιξε αποκλειστικά και μονοδιάστατα στο απομονωμένο ερώτημα «ποιος κερδίζει εκλογές;». Σε μια στιγμή μάλιστα που οι εκλογές δεν βρίσκονται στον ορίζοντα, παρά τα παρηγορητικά και θρυλούμενα. Αλλά και ο τελευταίος υποψιασμένος οπαδός της παράταξης καταλαβαίνει ότι κανείς ηγέτης ακόμα κι αν είναι ο πλέον χαρισματικός, ο νέος Ανδρέας, δεν κερδίζει εκλογές αν δεν εξασφαλίσει την ιδεολογική και ηθική υπεροχή που θα φέρει η ριζική ανασυγκρότηση και ανανέωση του κόμματος, αν δεν ενώνει τη βάση του, αν.αν. Θα θυμάστε ότι πρώτος έθεσα το κριτήριο της 'εκλεξιμότητας' στην επιλογή της ηγεσίας αλλά ήταν μόνο το μισό από τα 'έξι' αλληλοεξαρτώμενα κεντρικά προβλήματα που έφερε στην ημερήσια διάταξη η ήττα. Το ενδεχόμενο πλεονέκτημα 'εκλεξιμότητας' δεν πρόκειται να πραγματωθεί αν δεν εκπληρωθούν ορισμένες τουλάχιστον ώριμες βαθιές αλλαγές στο κόμμα. Τόνιζα, χαρακτηριστικά, από την πρώτη μέρα ότι ακόμα και μια φοβερή επικοινωνιακή μηχανή όπως ο Βαγγέλης θα δει τις ρόδες της να γυρίζουν στον αέρα αν δεν αντιστοιχίζεται με κοινωνικές δυνάμεις, αν δεν πατά γερά στο ιστορικό ρεύμα του ΠΑΣΟΚ, αν δεν εμπνέει ηθικά και ιδεολογικά, αν.αν. Αντίθετα δεν θα πάει πολύ μακριά αν κυρίως εκφράζει τις φαντασιώσεις για γρήγορη επιστροφή στην εξουσία μιας 'νομενκλατούρας σε αναμονή'. Αντίθετα πιστεύω ότι μέσα απ' αυτήν την κίνηση σημαντικές δημιουργικές δυνάμεις του κόμματος και της νεολαίας διεκδικούν μια ποιοτική μεταβολή στον πολιτικό χώρο μας. Στο ΠΑΣΟΚ έχει διαμορφωθεί μια 'τυχερή γενιά' στελεχών που αναπτύχθηκε πολιτικά μέσα στην εξουσία, σε συνθήκες προχωρημένης κρατικοποίησης του κόμματος, έχει πέσει στην παγίδα της εύκολης και συνεχούς επιτυχίας και δυσκολεύεται να αναγνωρίσει τη διαφορετική φύση των προβλημάτων που αντιμετωπίζει στις νέες συνθήκες το κόμμα. Εννοείται βέβαια ότι αυτή η 'τυχερή γενιά' δεν βρίσκεται μόνο στην πλευρά Βενιζέλου αλλά ισοκατανέμεται σ' όλες τις πλευρές.
η άλφα - βήτα της πολιτικής και η συναισθηματική νοημοσύνη
Τέταρτο, επινοήθηκε η ανυπόστατη πολιτικά διάκριση μεταξύ λογικής και συναισθήματος , όπου η πρώτη χαρακτηρίζει τη στήριξη Βενιζέλου και το δεύτερο την επιλογή Παπανδρέου. Αλλά η άλφα - βήτα της πολιτικής διδάσκει ότι οι άνθρωποι επιλέγουν με την καρδιά και το μυαλό, ότι παίρνουν αποφάσεις πολιτικές, ειδικά εκλογικές, με ένα δυναμικό σύμπλεγμα κρίσεων, αισθημάτων, προσδοκιών, ελπίδων, φόβων, φαντασιώσεων, βιωμάτων. Δεν τοποθετούνται ως υπολογιστικές μηχανές, όχι μόνο στην πολιτική, αλλά ούτε στις αγορές και την οικονομία. Έχω πει και έχω γράψει εκατοντάδες φορές, ιδιαίτερα από το '90, ότι κανένας νέος ηγέτης, κανένα νέο πολιτικό εγχείρημα, κανένας εκσυγχρονισμός, ιδεολογικός ή προγραμματικός, δεν μπορεί να πετύχει αν δεν γειωθεί, δεν μεταβολιστεί, δεν μετουσιωθεί στο ιστορικό, φαντασιακό, συναισθηματικό, βιωματικό υπόβαθρο της ψυχής του λαού ή των οπαδών ενός κόμματος. Δηλαδή, πρέπει να αγγίξεις και να ανασχηματίσεις αυτό το υπόβαθρο, διαφορετικά μένεις ξεκρέμαστος ή ημιτελής στο εγχείρημά σου. Αυτός άλλωστε ήταν ένας από τους σοβαρούς περιορισμούς του εκσυγχρονισμού της περιόδου Σημίτη στην ανασύνθεση του κόμματος. Πριν από την πολιτική ή θεσμική μεταρρύθμιση χρειάζεται η ηθικο - διανοητική και συναισθηματική 'μεταρρύθμιση' του συλλογικού κοινού νου. Το μέλος και ο φίλος του ΠΑΣΟΚ θέλει όχι μόνο να 'γνωρίζεις' αλλά και να 'αισθάνεσαι', να μοιράζεσαι, να νοιάζεσαι, να συμπάσχεις, να βιώνεις την ήττα σαν να ήταν προσωπικά δική σου κι όχι μόνο του άλλου. Η αίσθηση της 'κοινής μοίρας' και της συμπόνοιας είναι θεμελιακή σ' ένα κομματικό σχηματισμό με τα χαρακτηριστικά του ΠΑΣΟΚ. Βασική συνιστώσα της πολιτικής ευφυΐας είναι η συναισθηματική ευφυΐα κι όχι μόνο η ικανότητα ανάλυσης, επικοινωνίας, επιλογής, ευλυγισίας κ.α. Ο κόσμος που μας βλέπει στην TV μπορεί ασύνειδα να διακρίνει αν ο τόνος της φωνής μας, το βλέμμα μας, η ψυχική μας διάθεση ταιριάζουν ή όχι με τα λόγια μας. Το κριτήριο της 'εκλεξιμότητας' σε συνθήκες πραγματικής εκλογικής μάχης κι όχι εικονικής, των γκάλοπ, δεν επιβεβαιώνεται αν δεν κατακτήσει ο ηγέτης ένα υψηλότερο βαθμό συναισθηματικής νοημοσύνης. Ένας ηγέτης της Αριστεράς πρέπει να κάνει τη μαθητεία του στον πόνο. Ανάλογα σφάλματα ελλιπούς συναισθηματικής νοημοσύνης διέπραξαν συχνά οι συγγραφείς των ομιλιών του Προέδρου το κρίσιμο εκλογικά 2007, ειδικά μ' ένα μονότονο καταγγελτικό λόγο ασύμβατο με το χαρακτήρα του Γιώργου Παπανδρέου.
αλλαγή ή άρωμα παλινόρθωσης;
Πέμπτο, η κίνηση Βενιζέλου είναι ο κύριος αποδέκτης της εύλογης και ετερόκλητης δυσαρέσκειας προς τον Γιώργο Παπανδρέου, αλλά ταυτόχρονα μπορεί αυτή να έχει ένα μη προβλέψιμο διπλό κόστος και τελικά να βγαίνει μείον. Το κόστος από την ανασφάλεια που προκαλεί πάντα η ενδεχόμενη αλλαγή ηγεσίας, και μάλιστα με την ιδιαιτερότητα Βενιζέλου, συν το κόστος από ένα 'άρωμα παλινόρθωσης' που είχε τις πρώτες κρίσιμες μέρες η κίνησή του. Φάνηκε έτσι σαν ομπρέλα για κάθε πικραμένο ιδιαίτερα με την παρέλαση μια σειράς «αμφιλεγόμενων» προσώπων, όπως ο ίδιος ο Βαγγέλης τα χαρακτήρισε. Το μήνυμα Βενιζέλου - «εγώ κερδίζω εκλογές», «επιστροφή με μένα στην εξουσία» - στη συνείδηση μεγάλου μέρους της κομματικής βάσης αυθόρμητα αλλοιώθηκε και ακούστηκε κυνικά 'με μένα μόνο θα συνεχιστεί το πάρτυ'. Αυτή η κυνική παρερμηνεία είναι καταστροφική για τις προοπτικές του ΠΑΣΟΚ μέσα στη γενικευμένη αντιπολιτική ατμόσφαιρα που επικρατεί στην ελληνική κοινωνία. Την πρώτη μέρα κιόλας μετά τις εκλογές επανέλαβα στον Βαγγέλη τη μόνιμη έκκλησή μου προς τον Γιώργο τα τελευταία τριάμισι χρόνια: «Πρόσεξε το κάδρο!». Και συμπλήρωνα με τις συμβουλές του Μακιαβέλι στο νέο ηγέτη: «Ξέχνα τις παλιές εξαρτήσεις, προχώρα ελεύθερος, 'μόνος' στη δημιουργία μιας νέας κατάστασης». Όχι στην αναβίωση της παλιάς. «Ριζική ανανέωση ή ανακύκλωση παλαιών φθαρμένων υλικών;» είναι το πραγματικό δίλημμα στο ΠΑΣΟΚ. Κανένας όμως ηγέτης στο ΠΑΣΟΚ ακόμα κι αν θα είχε ισοδύναμα χαρίσματα με τον Ανδρέα δεν μπορεί να πάει μακριά αν εκπροσωπεί το ίδιο ή παραλλαγμένο status quo, την ίδια 'παλαιά τάξη πραγμάτων' στο κόμμα. Αυτό τελικά πλήρωσε κι ο Γιώργος. Αυτή η 'παλαιά τάξη πραγμάτων' ηττήθηκε στρατηγικά στις 16 Σεπτεμβρίου κι όχι μόνο ο Πρόεδρός του ΠΑΣΟΚ.
η 'μετατόπιση παραδείγματος' στην σοσιαλιστική αριστερά
Έκτο, αγνοήθηκε ότι κανείς νέος ηγέτης δεν μπορεί να είναι πειστικός φορέας ενός ανανεωτικού σχεδίου αν δεν στηριχτεί σ' ένα βαθύ και δημιουργικό αναθεωρητισμό της πρόσφατης κυβερνητικής και κομματικής εμπειρίας. Οι συμμαχίες όμως που επελέγησαν στην κίνηση Βενιζέλου ή επιβλήθηκαν από τα πράγματα ακυρώνουν αυτόν τον αναθεωρητισμό ή έστω περιορίζουν την εμβέλειά του. Υποτιμήθηκε η ανάγκη επανίδρυσης του ΠΑΣΟΚ, δηλαδή μιας ριζικής ανασυγκρότησης - ιδεολογικής, προγραμματικής, κινηματικής, ηθικής, αισθητικής και οργανωτικής. Λίγο πολύ θα επαναλαμβάνονταν στο κόμμα το σενάριο του 2004 με άλλο αρχηγό έστω πιο επικοινωνιακό. Υποτιμήθηκε η ανάγκη ριζικής μετατόπισης του 'σοσιαλδημοκρατικού παραδείγματος' στην Ευρώπη και τον κόσμο στις συνθήκες του Νέου Καπιταλισμού, της παγκοσμιοποίησης, της ανάδυσης νέων πόλων δυναμικής ανάπτυξης κυρίως στην Ασία, των νέων ανισοτήτων, της οικολογικής απειλής, της δημογραφικής γήρανσης, της νέας αδικίας στις σχέσεις των φύλων και των γενεών, της αυτόνομης εμφάνισης του προσωπικού στις κοινωνικές σχέσεις και της νέας ισορροπίας ατομικού - συλλογικού. Την σκίασε η απλοποίηση ότι το μόνο σε τελευταία ανάλυση πρόβλημα είναι ο αρχηγός. Η ταυτόχρονη κρίση στα περισσότερα ευρωπαϊκά σοσιαλιστικά κόμματα δείχνει τον δομικό της χαρακτήρα που αγγίζει τα θεμελιώδη χαρακτηριστικά της σοσιαλδημοκρατικής ταυτότητας και απαιτεί μια νέα βαθύτερη αναθεώρηση του σχεδίου της Αριστεράς, της στρατηγικής και τακτικής της. Η 'μετατόπιση παραδείγματος' είναι πολύ μεγαλύτερο πρόβλημα για το ΠΑΣΟΚ στο οποίο έκλεισε οριστικά ένας πολιτικός κύκλος και ταυτόχρονα έχει υποστεί τις παραμορφώσεις της κρατικοποίησής του και της τάσης του προς κόμμα - καρτέλ.
η ολέθρια υποτίμηση του 'αντιπάλου'
Έβδομο, επαναλήφθηκε ακόμα μια φορά ένα λάθος που είναι ολέθριο στην πολιτική: η υποτίμηση του 'αντιπάλου'. Τώρα αντί για το 'κύριος Tίποτα' είχαμε το 'ανίκανος', 'ανεπαρκής'. Με τον ίδιο τρόπο στο ΠΑΣΟΚ με ασύλληπτη αυταρέσκεια και αλαζονεία υποτιμούσαν τον Καραμανλή. Επειδή μάλιστα πρόσφατα κατηγορήθηκε ο Παπανδρέου για 'σταλινισμό', πράγμα που προκαλεί μάλλον ειρωνικά χαμόγελα και του προσθέτει γενναιόδωρα υπερβολική δύναμη θέλησης και αποφασιστικότητα, θα ήθελα να κάνω μια επίσης ανιστόρητη αναλογία. Ο χαρισματικός και αλαζόνας Τρότσκι όχι μόνο έχασε από τον υποτιθέμενο μέτριο, οργανωτικό Στάλιν, αλλά σκηνοθέτησε ο ίδιος την αποτυχία του. Αυτό το φαινόμενο, δηλαδή ένας ηγέτης να σκηνοθετεί την αποτυχία του, το έχω αναλύσει στο 'Ζητούνται Αλχημιστές' και το υπενθύμισα στο ανοιχτό μου γράμμα στις 17/9 και στους δύο πρωταγωνιστές, τον Γιώργο και τον Βαγγέλη. Καμιά φορά μάλιστα πίσω από μια παθολογική βεβαιότητα και αυτοπεποίθηση μπορεί να βρίσκεται μια καλά κρυμμένη αμφιβολία εαυτού ή και ενοχή από την ενδεχόμενη επιτυχία. Παραγνωρίστηκε ότι ένα οικείο πρόσωπο μπορεί να γίνει πιο αγαπητό όταν αποκτά μια ουλή, ένα τραύμα, όταν το σημαδεύει μια ήττα ή όταν η 'οικογένεια' βιώνει την απαξίωση ενός παιδιού της σαν δική της προσβολή και ταπείνωση και τείνει αυτόματα να το υποστηρίξει έναντι τρίτων. Υποτιμήθηκε το γεγονός ότι ένας ηγέτης που θεωρείται ήπιος μπορεί να πάρει ανάποδες στροφές όταν είναι κολλημένος στον τοίχο, να δείξει ένα απρόβλεπτο πείσμα και δεν είναι απίθανο ακόμη και να αποδειχθεί, όπως είχα προβλέψει πριν δύο χρόνια, killer με αγγελικό πρόσωπο. Ειδικά όταν πρόκειται για έναν Παπανδρέου πρέπει να υπολογίζεις το θρυλικό, βιωματικό και φαντασιακό δεσμό του με τον κορμό και την ψυχή της προοδευτικής παράταξης. Είναι ολέθρια ψευδαίσθηση και ύβρις ότι μπορεί κάποιος παράγοντας, όσο ισχυρός και να είναι, να πιστέψει ότι θα τον σύρει ως νεκρό Έκτορα πίσω από το άρμα του και να τον υποχρεώσει σε ταπεινωτική παραίτηση, έστω κι αν βαρύνεται με σοβαρά λάθη και ανεπάρκειες. Γενικότερα, υπάρχει μια αμφισημία στη στάση της κοινής γνώμης προς τους γόνους ιστορικών οικογενειών όπως στην περίπτωση Παπανδρέου: από τη μια κάνει άδικες συγκρίσεις με τον μεγάλο πρόγονο, τον υποτιμά (βλέπε 'Γιωργάκης'), τον αντιμετωπίζει σαν ενοχοποιημένο σωσία και συχνά έχει τη διάθεση να του ξηλώσει τα γαλόνια και από την άλλη έντρομη, μετανιωμένη, γεμάτη ενοχές η ίδια κοινή γνώμη σπεύδει να τον αγκαλιάσει, να τον υπερασπιστεί με πάθος έναντι τρίτων ή ακόμα σ' άλλες περιπτώσεις να τον εξιδανικεύσει και να τον μυθοποιήσει όπως συνέβη κάποτε με τον Ανδρέα.
. και τα λάθη τακτικής
Υπογράμμισα μερικά θεμελιώδη σφάλματα αλλά υπάρχουν και άλλα μικρότερα λάθη τακτικής τα οποία δυσκόλεψαν σχετικά την κίνηση Βενιζέλου ανεξάρτητα από την έκβαση της 11ης του Νοέμβρη όπως:
Υπάρχουν και άλλα σφάλματα που δεν είναι φρόνιμο να συζητηθούν δημόσια αλλά πρέπει όλες οι πλευρές στο ΠΑΣΟΚ να προβληματιστούν γόνιμα πάνω σ' αυτά, να αυτοδιορθωθούν, να ξεπεράσουν εξαρτήσεις και κακές συνήθειες και να εξασφαλίσουν μακροπρόθεσμα την πολιτική αυτονομία του κινήματος δίχως αλληλοκαταγγελίες. Ο πρώτος αναμάρτητος τον λίθον βαλέτω!
δύο πλεονεκτούν έναντι όλων μας
Πήρα το θάρρος να απαντήσω σε μια σειρά προκλητικά σας σχόλια για τον Βαγγέλη με την ίδια τόλμη πιστεύω που τον υποστήριξα δημόσια απέναντι σε απαράδεκτες κατηγορίες που δέχθηκε όπως 'δεξιός', 'αχυράνθρωπος των συμφερόντων', 'ματαιόδοξος', 'βουλιμικός', 'νάρκισσος' κ.α. Έφτασα μάλιστα να τονίσω ότι ακόμα κι αν σ' ένα χαρισματικό πολιτικό υπάρχει ματαιοδοξία μπορεί αυτή, κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις, να γίνει φορέας έκφρασης ανερχόμενων κοινωνικών και πολιτικών δυνάμεων που παρέμεναν υπόγειες και μυστικές. Υπενθύμισα μάλιστα την φράση του Ναπολέοντα «η ματαιοδοξία έκανε την επανάσταση, η ελευθερία ήταν το πρόσχημα». Στην ίδια κατηγορία για βουλιμία ισχυρίστηκα ότι ακόμα κι αν υπήρχε θα μπορούσε, υπό προϋποθέσεις, να μετουσιωθεί σ' ένα 'άγριο', δημιουργικό ένστικτο που έχει ατονήσει σ' ένα κορεσμένο και κουρασμένο πολιτικό προσωπικό. Στο θέμα 'ναρκισσισμός και ηγεσία' επίσης έχω απαντήσει αναλυτικά στο 'Ζητούνται Αλχημιστές'.
Η τέχνη σ' έναν πραγματικό ηγέτη είναι να μετατρέπει τα ελαττώματα σε πλεονεκτήματα, τις κρίσεις σε ευκαιρίες, τα προβλήματα σε νέες δυνατότητες, τις αποτυχίες σε επιτυχίες. Αυτό εύχομαι και στον Βαγγέλη Βενιζέλο που τον θεωρώ κεφάλαιο για το ΠΑΣΟΚ και έχει την αγάπη μου, την εκτίμησή μου για τα προσόντα του, τη ζήλεια μου για την ακατανίκητη ενεργητικότητά του και βέβαια την κριτική συμπαράστασή μου, είτε 'κερδίσει' στις 11 του Νοέμβρη, είτε πολύ περισσότερο αν 'χάσει'. Σ' αυτήν την κρίση του κόμματος, που πρέπει να εργαστούμε όλοι για να γίνει παραγωγική, δύο ηγετικά πρόσωπα αποδείχθηκε ότι πλεονεκτούν έναντι όλων μας σε τόλμη και ανάληψη εύλογων κινδύνων: ο Γιώργος Παπανδρέου και ο Βαγγέλης Βενιζέλος. Τους χρειαζόμαστε και τους δύο αφού στις 11 του Νοέμβρη ο 'νικητής' δεν θα τα πάρει 'όλα' εκτός αν θέλει η 'νίκη' του να είναι πύρρειος και αυτοκαταστροφική.
Εννοείται ότι με το ίδιο αυτόνομο, κριτικό και συντροφικό πνεύμα θα αναλύσω τις κινήσεις της πλευράς Παπανδρέου όπως άλλωστε έκανα αυτά τα τριάμισι χρόνια.