Ôé ðñáãìáôéêÜ óõìâáßíåé óôç ÌÝóç ÁíáôïëÞ
του Γιüσκα Φßσερ, των Γερμανþν Πρασßνων, Υπ. Εξ. και αντικαγκελαρßου της Γερμανßας
ÊõñéáêÞ 6 Éïõëßïõ 2014
Απü τüτε που ο ΦρÜνσις ΦουκουγιÜμα υποστÞριξε, πριν απü 20 χρüνια, πως ο κüσμος μας Ýφτασε στο τÝλος της Ιστορßας, η ßδια η Ιστορßα Ýχει κÜνει την υφÞλιο να κρατÜει την ανÜσα της.
Η Üνοδος της Κßνας, οι τρομοκρατικÝς επιθÝσεις της 11ης Σεπτεμβρßου 2001, οι πüλεμοι στο ΙρÜκ και στο ΑφγανιστÜν, οι συγκροýσεις στα ΒαλκÜνια, η παγκüσμια οικονομικÞ κρßση του 2008, η ΑραβικÞ ¶νοιξη και ο εμφýλιος στη Συρßα, üλα αυτÜ διαψεýδουν το üραμα του ΦουκουγιÜμα για τον «αδιαμφισβÞτητο θρßαμβο της φιλελεýθερης δημοκρατßας». Στην πραγματικüτητα, η Ιστορßα Ýκανε τον κýκλο της μÝσα σε Ýνα διÜστημα 25 ετþν, απü την πτþση του κομμουνισμοý το 1989 ως τη νÝα σýγκρουση Ρωσßας και Δýσης.
Ομως εßναι στη ΜÝση ΑνατολÞ üπου η Ιστορßα γρÜφεται επß καθημερινÞς βÜσεως και Ýχει τις πιο δραματικÝς των συνεπειþν. Η παλιÜ ΜÝση ΑνατολÞ που δημιουργÞθηκε απü τα απομεινÜρια της ΟθωμανικÞς Αυτοκρατορßας μετÜ τον Α' Παγκüσμιο Πüλεμο καταρρÝει, γεγονüς που οφεßλεται σε μεγÜλο βαθμü στις ενÝργειες των ΗΠΑ στην περιοχÞ αυτÞ.
«Προπατορικü αμÜρτημα» η αμερικανικÞ εισβολÞ στο ΙρÜκ
Το «προπατορικü αμÜρτημα» των ΗΠΑ Þταν η στρατιωτικÞ επÝμβαση στο ΙρÜκ το 2003 υπü την καθοδÞγηση του προÝδρου Τζορτζ Γ. Μπους. Οι «νεοσυντηρητικοß» που βρßσκονταν τüτε στην εξουσßα αγνüησαν την ανÜγκη του να γεμßσει με κÜποιον τρüπο το κενü εξουσßας που δημιουργÞθηκε με την απομÜκρυνση του ΣαντÜμ ΧουσεÀν. Και η βιαστικÞ, πρüωρη αποχþρηση των αμερικανικþν στρατευμÜτων, που διÝταξε ο νυν πρüεδρος ΜπαρÜκ ΟμπÜμα, αποτÝλεσε μια δεýτερη αποτυχßα της ΟυÜσιγκτον. Η αποχþρηση των αμερικανικþν στρατευμÜτων περßπου συνÝπεσε με το ξÝσπασμα των εξεγÝρσεων της ΑραβικÞς Ανοιξης και του εμφυλßου στη Συρßα, ενþ η σχεδüν πεισματικÞ παθητικüτητα των ΗΠΑ να αναλÜβουν τον ρüλο της δýναμης τÞρησης της τÜξης στην περιοχÞ απειλεß πλÝον το ΙρÜκ με διÜλυση, μια διÜλυση που θα προκληθεß απü την ταχεßα αναρρßχηση του Ισλαμικοý ΚρÜτους στο ΙρÜκ και τη Συρßα (ISIS) που τþρα κατÝχει την δεýτερη μεγαλýτερη πüλη του ΙρÜκ, τη Μοσοýλη.
Οντως, με την ISIS να ελÝγχει το μεγαλýτερο μÝρος της περιοχÞς βορειοδυτικÜ της ΒαγδÜτης, τα σýνορα ΙρÜκ - Συρßας σχεδüν καταργÞθηκαν! Επßσης, πολλÜ σýνορα γειτονικþν κρατþν ενδÝχεται να επανασχεδιαστοýν με τη βßα. Και Þδη μια τερÜστια ανθρωπιστικÞ καταστροφÞ εßναι σχεδüν σßγουρο πως θα επιδεινωθεß. Αν η ISIS καταφÝρει να εγκαθιδρýσει μια μüνιμη κρατικÞ οντüτητα σε μÝρη του ΙρÜκ και της Συρßας, τüτε θα επιταχυνüταν η διÜλυση üλης της ευρýτερης περιοχÞς, οι ΗΠΑ θα Ýχαναν την «παγκüσμια μÜχη τους εναντßον της τρομοκρατßας», ενþ θα απειλοýνταν σοβαρÜ η παγκüσμια ειρÞνη. ΑλλÜ ακüμη και χωρßς το τρομοκρατικü κρÜτος της ISIS, η κατÜσταση παραμÝνει εξαιρετικÜ ασταθÞς, επειδÞ ο εμφýλιος πüλεμος στη Συρßα αποδεικνýεται εξαιρετικÜ μεταδοτικüς. Στην πραγματικüτητα, ο üρος «εμφýλιος πüλεμος» εßναι λανθασμÝνος, καθþς τα γεγονüτα εκεß συνεπιφÝρουν μια μÜχη ανÜμεσα στη ΣαουδικÞ Αραβßα και στο ΙρÜν για την ευρýτερη περιφερειακÞ κυριαρχßα, μια μÜχη που πυροδοτεßται απü την προαιþνια κüντρα ανÜμεσα στη σουνιτικÞ πλειοψηφßα και στη σιιτικÞ μειοψηφßα του ΙσλÜμ.
ΚερδισμÝνοι απü τις συγκροýσεις οι Κοýρδοι του Βüρειου ΙρÜκ
Οι Κοýρδοι, με τη σειρÜ τους, αποτελοýν Ýναν ακüμη ασταθÞ παρÜγοντα που μας κληροδüτησε η ΟθωμανικÞ Αυτοκρατορßα. ΔιαμοιρασμÝνοι ανÜμεσα σε πολλÝς χþρες της ΜÝσης ΑνατολÞς - ΙρÜν, ΙρÜκ, Συρßα και Τουρκßα - οι Κοýρδοι μÜχονται για το δικü τους κρÜτος εδþ και ολüκληρες δεκαετßες. Ωστüσο, Ýχουν επιδεßξει μεγÜλη αυτοσυγκρÜτηση στον ΒορρÜ του ΙρÜκ μετÜ την πτþση του ΣαντÜμ, μÝνοντας ικανοποιημÝνοι με το να χτßσουν την δικÞ τους, πολιτικÜ και οικονομικÜ αυτüνομη οντüτητα - σε σημεßο που πλÝον εßναι ανεξÜρτητοι σε üλα πλην του ονüματος, ενþ διαθÝτουν και Ýναν εξαιρετικÜ ισχυρü κι Ýμπειρο στρατü, τους ΠεσμεργκÜ.
Η ανÜπτυξη της ISIS και η ανÜκτηση της Μοσοýλης φαßνεται πως Ýλυσε, με μια απλÞ κßνηση, üλες τις εδαφικÝς διαφορÝς ανÜμεσα στην κεντρικÞ κυβÝρνηση του ΙρÜκ και στην περιφερειακÞ κυβÝρνηση των Κοýρδων, ευνοþντας τους τελευταßους, ειδικÜ üσον αφορÜ στην πüλη του Κιρκοýκ. ΜετÜ την υποχþρηση του ιρακινοý στρατοý, οι ΠεσμεργκÜ αμÝσως κατÝλαβαν την πüλη, δßνοντας στους Κοýρδους αποθÝματα πετρελαßου και φυσικοý αερßου.
Επßσης, το γειτονικü ΙρÜν και η Τουρκßα, αλλÜ και οι ΗΠΑ, σýντομα θα χρειαστοýν τη βοÞθεια των ΠεσμεργκÜ απÝναντι στην ISIS. Οπüτε, εδþ ανοßγει Ýνα παρÜθυρο ευκαιρßας για τους Κοýρδους να καταφÝρουν να αποκτÞσουν την πλÞρη ανεξαρτησßα τους, παρ' üλο που οι καλÝς τους σχÝσεις τüσο με την Τουρκßα üσο και με το ΙρÜν για την εßσοδü τους στις παγκüσμιες αγορÝς θα μετριÜσει τις üποιες πολιτικÝς φιλοδοξßες τους. ΕισβÜλλοντας στο ΙρÜκ το 2003, οι ΗΠΑ Üνοιξαν την πüρτα στο ΙρÜν να γßνει ο κυρßαρχος παßκτης üλης της ευρýτερης περιοχÞς. Η εισβολÞ σηματοδüτησε και μια δραματικÞ αλλαγÞ στις συμμαχßες των ΗΠΑ στην περιοχÞ, οι συνÝπειες της οποßας - συμπεριλαμβανομÝνης και της διαπραγμÜτευσης με το ΙρÜν üσον αφορÜ το πυρηνικü του πρüγραμμα - θα αρχßσουν να γßνονται ξεκÜθαρες απü τþρα και στο εξÞς.
Ο ρüλος της Ιορδανßας, τα ΒαλκÜνια και η Ευρþπη
Αμφüτερες οι πλευρÝς αντιμÜχονται τους ßδιους τζιχαντιστÝς, οι οποßοι υποστηρßζονται απü τους υποτιθÝμενους συμμÜχους των ΗΠΑ, τα κρÜτη του Περσικοý Κüλπου τα οποßα καθοδηγοýνται απü σουνßτες. Παρ' üλο που οι ΗΠΑ και το σιιτικü ΙρÜν συνεχßζουν να αρνοýνται κÜθε επßσημο ενδεχüμενο συνεργασßας τους, οι τροχοß Ýχουν αρχßσει να κινοýνται και οι διμερεßς συνομιλßες Ýχουν αρχßσει να γßνονται ρουτßνα. Μια καßρια ερþτηση για το μÝλλον της περιοχÞς εßναι το κατÜ πüσον η Ιορδανßα, που παßζει ρüλο-κλειδß στην ισορροπßα της ΜÝσης ΑνατολÞς, θα επιβιþσει αλþβητη απü αυτÝς τις γεωπολιτικÝς ανακατατÜξεις.
Αν δεν τα καταφÝρει, τüτε θα μποροýσε να καταρρεýσει üλη η ισορροπßα δυνÜμεων στην «παραδοσιακÞ» μεσανατολικÞ μÜχη ανÜμεσα στο ΙσραÞλ και στους Παλαιστßνιους. Και οι συνÝπειες θα εßναι απρüβλεπτες και ανυπολüγιστες. Για την Ευρþπη, τα γεγονüτα στη ΜÝση ΑνατολÞ ενÝχουν δýο κινδýνους: την επιστροφÞ τζιχαντιστþν που απειλοýν να φÝρουν μαζß τους τον τρüμο, καθþς και μια διÜχυση των εξτρεμιστικþν τους ιδεþν στα ΒαλκÜνια. Συνεπþς, για τη δικÞ τους ασφÜλεια, τα κρÜτη-μÝλη της ΕυρωπαúκÞς Ενωσης θα πρÝπει να επιδεßξουν μεγαλýτερη προσοχÞ στην ΝοτιοανατολικÞ Ευρþπη σε σχÝση με üση επÝδειξαν στο παρελθüν.