Áðïìïíþíåôáé ç Ôïõñêßá êáé áðü ôçí Åõñþðç êáé áðü ôç ÌÝóç ÁíáôïëÞ
Βασßλης Φουρτοýνης, δÜσκαλος
ÔåôÜñôç 2 Ïêôùâñßïõ 2013
Για πολλÜ χρüνια, το κυρßαρχο ερþτημα σε ü,τι αφορÜ την Τουρκßα Þταν κατÜ πüσον η χþρα αυτÞ θα αποκτÞσει Ýναν πιο ηγετικü ρüλο στη ΜÝση ΑνατολÞ Þ θα συνεχßσει τον δρüμο της προσÝγγισης με την Ευρþπη. Τον τελευταßο καιρü αρχßζει να διαγρÜφεται μια απÜντηση: τßποτα απü τα δýο. Οι σχÝσεις της Τουρκßας και με τις δýο περιοχÝς εßναι επισφαλεßς.
¼πως επισημαßνει ο ΝτÜνιελ Ντüμπεú στους ΦαúνÜνσιαλ ΤÜιμς, Ýχουν αλλÜξει πολλÜ απü τüτε που ο Ταγßπ ΕρντογÜν πÝρασε για τελευταßα φορÜ τις πýλες των ΗνωμÝνων Εθνþν, το 2011, Ýνα μÞνα μετÜ την αποθÝωσÞ του απü τα πλÞθη στην Αßγυπτο, την Τυνησßα και τη Λιβýη, τις χþρες της αραβικÞς Üνοιξης.
Την εποχÞ εκεßνη, η Τουρκßα υποστÞριζε üτι η βελτßωση των εμπορικþν της σχÝσεων με τη ΜÝση ΑνατολÞ θα τη βοηθοýσε να μειþσει την εξÜρτησÞ της απü την Ευρþπη. Το πρþτο επτÜμηνο αυτοý του χρüνου, üμως, οι εξαγωγÝς της προς τη ΜÝση ΑνατολÞ και τον Καýκασο μειþθηκαν κατÜ 13% σε σχÝση με τον προηγοýμενο χρüνο.
Τον περασμÝνο Αýγουστο, τα ΕνωμÝνα ΑραβικÜ ΕμιρÜτα ανακοßνωσαν üτι θα καθυστερÞσουν μια επÝνδυση 12 δισεκατομμυρßων δολαρßων σε Ýνα εργοστÜσιο Üνθρακα της Τουρκßας. Η ¶γκυρα Þλπιζε üτι με την επÝνδυση αυτÞ θα μεßωνε τις εισαγωγÝς ενÝργειας που της κοστßζουν 60 δισεκατομμýρια δολÜρια τον χρüνο. Ο υπουργüς ΕνÝργειας ΤανÝρ Γιλντßζ εξÝφρασε την ελπßδα η απüφαση των ΕΑΕ να μην οφεßλεται σε πολιτικοýς λüγους.
Το πιθανüτερο üμως εßναι να συμβαßνει ακριβþς αυτü. Η ΜÝση ΑνατολÞ Ýχει γßνει Ýνας χþρος γεμÜτος προβλÞματα για την Τουρκßα του ΕρντογÜν. Η Συρßα Ýχει πλÝον εχθρικÝς σχÝσεις μαζß της. Το ßδιο ισχýει για το ΙρÜκ και το ΙρÜν. Στον Λßβανο απÞχθησαν πρüσφατα δýο πιλüτοι των Τουρκικþν Αερογραμμþν.
ΑλλÜ και με την Αßγυπτο Ýχει ανοßξει Ýνα δεýτερο μÝτωπο μετÜ το πρüσφατο πραξικüπημα. Η Τουρκßα υποστÞριζε τους Αδελφοýς ΜουσουλμÜνους και εßχε αποφασßσει να ενισχýσει την κυβÝρνηση του ΜοχÜμεντ Μüρσι με 2 δισεκατομμýρια δολÜρια. Ο Μüρσι üμως ανετρÜπη. Και ο διÜδοχüς του, ο στρατηγüς ΑμπντÝλ ΦÜταχ αλ-Σßσι, ενισχýεται τþρα απü τη ΣαουδικÞ Αραβßα και τα ΕμιρÜτα. Η νÝα κυβÝρνηση της Αιγýπτου Ýχει καταστÞσει επιπλÝον σαφÝς üτι δεν θÝλει τουρκικÜ σßριαλ στα κανÜλια της χþρας. Και οι τοýρκοι εξαγωγεßς Ýχουν üλο και περισσüτερα προβλÞματα.
Η απüφαση των ΕμιρÜτων να καθυστερÞσουν την επÝνδυση των 12 δισεκατομμυρßων δολαρßων δεν θα Ýπρεπε Ýτσι να προκαλÝσει Ýκπληξη στην Τουρκßα.
Οι σχÝσεις με την Ευρþπη εßναι επßσης δýσκολες, αν και üχι κακÝς. ¼ταν η ΑγγÝλα ΜÝρκελ επÝκρινε την καταστολÞ εναντßον των διαδηλωτþν τον περασμÝνο Ιοýνιο, ο υπουργüς Ευρωπαúκþν ΥποθÝσεων της Τουρκßας ΕγκεμÝν Μπαγκßς δÞλωσε üτι η πολιτικÞ επιβßωση της καγκελαρßου δεν θα πρÝπει να θεωρεßται δεδομÝνη. ΜετÜ τη θριαμβευτικÞ επανεκλογÞ της ΜÝρκελ, ο Μπαγκßς μÜλλον θα πρÝπει να αναθεωρÞσει τις εκτιμÞσεις του.
Ο ßδιος Üνθρωπος προÝβλεψε πρüσφατα üτι οι «προκαταλÞψεις» της Ευρþπης θα εμποδßσουν την Ýνταξη της χþρας του στην ¸νωση. ¶λλοι τοýρκοι αξιωματοýχοι απÝδωσαν σε αυτÝς ακριβþς τις «προκαταλÞψεις» την απüφαση να ανατεθεß η οργÜνωση των Ολυμπιακþν Αγþνων του 2020 στο Τüκυο.
Η εξÝλιξη των σχÝσεων της Τουρκßας τüσο με τη ΜÝση ΑνατολÞ üσο και με την Ευρþπη δεν αποτελεß αποκλειστικÞ ευθýνη του ΕρντογÜν. Οι λüγοι που το τοπßο Ýχει αλλÜξει τüσο πολý τα τελευταßα χρüνια και στις δýο περιοχÝς βρßσκονται αλλοý. Πολλοß εßναι εκεßνοι, üμως, που θεωροýν üτι τα προβλÞματα της Τουρκßας οξýνονται λüγω του τρüπου με τον οποßο ο πρωθυπουργüς της συμπεριφÝρεται τüσο απÝναντι στους συμμÜχους του üσο και απÝναντι σ' εκεßνους που θεωρεß εχθροýς του.
Σε αυτü το πλαßσιο εντÜσσεται και η απüφαση του τοýρκου πρωθυπουργοý να ανακοινþσει αυτÞ την εβδομÜδα Ýνα πακÝτο μεταρρυθμßσεων με στüχο την επÝκταση των δικαιωμÜτων των μειονοτÞτων και την εκτüνωση των εντÜσεων τüσο με την ΕΕ üσο και στο εσωτερικü της χþρας. Ο επüμενος στüχος της Τουρκßας εßναι να εξασφαλßσει μια Ýδρα στο Συμβοýλιο Ασφαλεßας των ΗνωμÝνων Εθνþν απü το 2015.
¼μως τα περιφερειακÜ της προβλÞματα εξακολουθοýν να εßναι μεγÜλα.
Η Τουρκßα φιλοξενεß μισü εκατομμýριο σýρους πρüσφυγες και ο πüλεμος μαßνεται στα σýνορÜ της.
Ο ΕρντογÜν αισθÜνεται χωρßς αμφιβολßα προδομÝνος απü την απüφαση της ΟυÜσινγκτον να μην εξαπολýσει επßθεση εναντßον του καθεστþτος ¶σαντ.