Ôï ó÷Ýäéï ÌÝñêåë ãéá íÝï ÌÜáóôñé÷ô
του ¶γγελου Αθανασüπουλου, απü το ΒÞμα της ΚυριακÞς
ÊõñéáêÞ 28 Áðñéëßïõ 2013
Στην εκ βÜθρων ανασýνταξη του ευρωπαúκοý οικοδομÞματος προσανατολßζεται το Βερολßνο μüλις ολοκληρωθοýν οι εκλογÝς της 22ας Σεπτεμβρßου. Σýμφωνα με αποκλειστικÝς πληροφορßες του «ΒÞματος», το επιτελεßο της ¶νγκελα ΜÝρκελ και οι υπηρεσßες του υπουργεßου Οικονομικþν υπü τον Βüλφγκανγκ Σüιμπλε εργÜζονται πυρετωδþς για να δημιουργÞσουν τον καμβÜ πÜνω στον οποßο θα στηριχθοýν οι γερμανικÝς προτÜσεις με απþτερο σκοπü την αναδιÜρθρωση της αρχιτεκτονικÞς της ΟικονομικÞς και ΝομισματικÞς ¸νωσης (ΟΝΕ), οδηγþντας σε Ýνα νÝο ΜÜαστριχτ.
Η μυστικÞ συζÞτηση στο Βερολßνο για την αναδιÜρθρωση της αρχιτεκτονικÞς της ΟΝΕ διεξÜγεται τη στιγμÞ που Ýχει ανÜψει η διαμÜχη για την αναγκαιüτητα ανÜσχεσης του μοντÝλου της λιτüτητας που απü πολλÝς πλευρÝς κρßνεται πλÝον μη διαχειρßσιμο πολιτικÜ και απειλεß τον κοινωνικü ιστü σε αρκετÝς χþρες, απειλþντας να διεισδýσει ακüμη και στον πυρÞνα της ευρωζþνης.
Ο σχεδιασμüς, επιμÝνουν οι πληροφορßες, Ýχει τριετÞ ορßζοντα και αφορÜ üλα τα φλÝγοντα ζητÞματα, üπως π.χ. η τραπεζικÞ Ýνωση και ιδιαßτερα ο μελλοντικüς ρüλος της ΕυρωπαúκÞς ΚεντρικÞς ΤρÜπεζας (ΕΚΤ), καθþς και η αναγκαιüτητα Þ μη αλλαγÞς των Συνθηκþν (πιθανüτατα üχι ευρεßας) με σκοπü την εκχþρηση μÝρους της εθνικÞς κυριαρχßας σε υπερεθνικÜ üργανα. ΥπÜρχει ωστüσο Üλλο Ýνα στοιχεßο που καθιστÜ τον σχεδιασμü αυτüν Ýνα παßγνιο με Üγνωστη Ýκβαση. Και τοýτο δεν εßναι Üλλο απü την ανÜληψη σημαντικþν υποχρεþσεων απü τα ßδια τα κρÜτη-μÝλη.
Το ζÞτημα αυτü αναμÝνεται να δοκιμÜσει σφüδρα τις αντοχÝς του πολιτικοý συστÞματος κÜθε χþρας, Üρα και της ΕλλÜδας. Οι ßδιες πηγÝς υπογραμμßζουν μÜλιστα üτι οι ελληνικÝς πολιτικÝς δυνÜμεις θα πρÝπει να αρχßσουν να προετοιμÜζονται το ταχýτερο δυνατüν για τις τεκτονικÝς μεταβολÝς στη ζþνη του ευρþ αντß να αναλþνονται αποκλειστικÜ σε υψηλÝς προσδοκßες περß «κουρÝματος» του δημοσßου χρÝους απü τον Οκτþβριο και μετÜ. ¼πως επιπλÝον τονßζουν, δεν αποκλεßεται στο πλαßσιο της συζÞτησης να πÝσει στο τραπÝζι ακüμη και το σενÜριο διευκüλυνσης εξüδου μιας χþρας (π.χ. μÝσω της υιοθÝτησης ρÞτρας εξüδου) þστε το ευρýτερο οικοδüμημα να παραμεßνει σταθερü.
¶νθρωποι που εßναι σε θÝση να γνωρßζουν τι διαμεßβεται στους διαδρüμους εξουσßας της γερμανικÞς πρωτεýουσας αναφÝρουν üτι η Üποψη της γερμανικÞς ηγεσßας διαπερνÜ üλους τους βασικοýς πυλþνες του πολιτικοý φÜσματος. Δεν περιορßζεται μüνο στη ΔεξιÜ (ΧριστιανοδημοκρÜτες και ΧριστιανοκοινωνιστÝς), αλλÜ επεκτεßνεται και στους ΣοσιαλδημοκρÜτες. Δεν πρÝπει Üλλωστε να λησμονεßται üτι το SPD Ýχει υποστηρßξει üλες τις βασικÝς επιλογÝς της κυβÝρνησης ΜÝρκελ κατÜ τη διÜρκεια της κρßσης.
¼ταν η Bundesbank μπαßνει στον χορü...
Η βασικÞ αρχÞ της γερμανικÞς σκÝψης εßναι üτι η ευρωζþνη και γενικüτερα η ΕυρωπαúκÞ ¸νωση (ΕΕ) πρÝπει να διαθÝτει σαφεßς και μüνιμους μηχανισμοýς που θα διασφαλßζουν τη δημοσιονομικÞ πειθαρχßα, την εφαρμογÞ των μεταρρυθμßσεων που εßναι απαραßτητες για την ανταγωνιστικüτητα και την ανταμοιβÞ των «καλþν μαθητþν».
Η γνωμοδüτηση της Bundesbank που διÝρρευσε στην Ýγκυρη γερμανικÞ εφημερßδα «Handelsblatt» και με την οποßα ασκεß σφοδρÞ κριτικÞ στο πρüγραμμα αγορÜς ομολüγων (ΟΜΤ) που αποφÜσισε η ΕΚΤ το 2012 κατüπιν πρωτοβουλßας του ΜÜριο ΝτρÜγκι, þστε να ελεγχθοýν τα spreads των ομολüγων σε χþρες üπως η Ιταλßα και η Ισπανßα, αποκαλýπτει τον τρüπο σκÝψης της γερμανικÞς πλευρÜς. Ο πρüεδρος της γερμανικÞς κεντρικÞς τρÜπεζας Γενς ΒÜιντμαν Þταν ο μüνος που εßχε τüτε ψηφßσει εναντßον του μÝτρου αυτοý.
Το κεßμενο, Ýκτασης 29 σελßδων, γρÜφτηκε κατüπιν εντολÞς του Συνταγματικοý Δικαστηρßου της Καρλσροýης, το οποßο στις 11 Ιουνßου θα εξετÜσει προσφυγÞ κατÜ της σýστασης του Ευρωπαúκοý Μηχανισμοý Σταθερüτητας (ESM). Τρßα εßναι τα σημεßα που Ýχουν ενδιαφÝρον. Το πρþτο εßναι üτι η δικαιολογßα για το πρüγραμμα ΟΜΤ στηρßχθηκε σε «υποκειμενικÜ στοιχεßα» σχετικÜ με το αν το ýψος των επιτοκßων που ορßζει η ΕΚΤ περνÜ με τον σωστü τρüπο στην πραγματικÞ οικονομßα. Η Bundesbank μÜλιστα σημειþνει üτι ακüμη και αν ο μηχανισμüς αυτüς δυσλειτουργεß, «ανακýπτει το ερþτημα αν και γιατß πρÝπει να διορθωθεß μια τÝτοια εξÝλιξη». Και üχι μüνο αυτü, αλλÜ εκφρÜζεται η Üποψη üτι ο ρüλος της ΕΚΤ δεν εßναι να εγγυÜται τη μη αναστρεψιμüτητα του ενιαßου νομßσματος.
¶λλωστε, αν η ΕΚΤ υποχρεωθεß κÜποια στιγμÞ να παρÝμβει στην αγορÜ ομολüγων, αυτü θα εßναι Ýνδειξη χαμηλÞς πιστοληπτικÞς ικανüτητας ενüς κρÜτους, θα επιβαρýνει τον ισολογισμü της ευρωτρÜπεζας και θα μεταφÝρει τα βÜρη στους φορολογουμÝνους Üλλων χωρþν. Σε αυτü το πλαßσιο, η γερμανικÞ κεντρικÞ τρÜπεζα ασκεß κριτικÞ για τη χρÞση των κονδυλßων του μηχανισμοý ¸κτακτης ΒοÞθειας Ρευστüτητας (ELA) απü τις ελληνικÝς τρÜπεζες για την αγορÜ εντüκων γραμματßων, διüτι αυτü συνιστÜ ουσιαστικÜ νομισματικÞ χρηματοδüτηση που απαγορεýεται απü τις κοινοτικÝς ΣυνθÞκες.
ΚατÜ μßα σýμπτωση, η διαρροÞ της γνωμοδüτησης συνÝπεσε με μια πρωτοφανÞ παρÝμβαση της κυρßας ΜÝρκελ σε θÝματα που Üπτονται της ανεξαρτησßας της ΕΚΤ, üπως ο ορισμüς των επιτοκßων. Μιλþντας στη ΔρÝσδη την ΠÝμπτη και ενþ üλοι αναμÝνουν πως ο κ. ΝτρÜγκι θα ανακοινþσει την προσεχÞ εβδομÜδα μεßωση του ευρωεπιτοκßου κατÜ 0,25%, η γερμανßδα καγκελÜριος παραδÝχθηκε: «Η ΕΚΤ βρßσκεται σε δýσκολη θÝση. Για τη Γερμανßα θα Ýπρεπε να αυξÞσει ελαφρþς τα επιτüκια σÞμερα, για Üλλες χþρες üμως θα Ýπρεπε να κÜνει περισσüτερα με σκοπü περισσüτερη ρευστüτητα, ιδιαßτερα σε ü,τι αφορÜ την πρüσβαση των επιχειρÞσεων σε χρηματοδüτηση». Το ταμποý εßχε βÝβαια σπÜσει νωρßτερα ο κ. Σüιμπλε, λÝγοντας σε πρüσφατη συνÝντευξη üτι η ΕΚΤ πρÝπει να μειþσει τη ρευστüτητα στο σýστημα.
Κομισιüν και ΔΝΤ κατÜ της λιτüτητας
Τι εßχε στο μυαλü του ο ΖοζÝ ΜανουÝλ Μπαρüζο üταν Ýριξε τη «βüμβα» üτι η πολιτικÞ της λιτüτητας στην ευρωζþνη Ýχει φθÜσει στα üριÜ της; ΟρισμÝνοι λÝνε παρασκηνιακþς üτι επιδιþκει να κερδßσει πüντους για να διεκδικÞσει μια τρßτη θητεßα ως πρüεδρος της ΕυρωπαúκÞς ΕπιτροπÞς. ΑφÞνοντας üμως στην Üκρη τη... συνωμοσιολογßα, Ýνα πρÜγμα εßναι σßγουρο. Η σýγκρουση μεταξý των οπαδþν της λιτüτητας και εκεßνων της ανÜπτυξης «α λα ΚÝινς» μüλις τþρα πραγματικÜ αρχßζει.
Οι παρεμβÜσεις των ΜÝρκελ και Σüιμπλε, ακüμη και η διαρροÞ της Ýκθεσης της Bundesbank, μοιÜζουν να ακολουθοýν Ýνα μοτßβο. Αυτü αφορÜ το να φρενÜρει κατ' αρχÞν η συζÞτηση που Ýχει ανÜψει για διακοπÞ της πολιτικÞς λιτüτητας που σÞμερα κυριαρχεß στην ευρωζþνη. Οι φωνÝς για χαλÜρωση του ασφυκτικÜ στενοý «κοστουμιοý λιτüτητας» ενισχýονται, αλλÜ η γερμανßδα καγκελÜριος επιδιþκει να κερδßσει χρüνο ως τις εκλογÝς του Σεπτεμβρßου στη χþρα της, þστε στη συνÝχεια, απερßσπαστη, να ξεδιπλþσει το σχÝδιü της.
Τη θρυαλλßδα Ýχει τοποθετÞσει για τα καλÜ στην καρδιÜ της ευρωζþνης το ΔιεθνÝς Νομισματικü Ταμεßο (ΔΝΤ), üπως φαßνεται απü τις συνεχιζüμενες δηλþσεις κορυφαßων στελεχþν του, με προεξÜρχουσα την Κριστßν ΛαγκÜρντ, ακολουθοýμενη απü το υπ' αριθμüν 2 του διεθνοýς οργανισμοý, τον Αμερικανü ΝτÝιβιντ Λßπτον.
Αν και η πολιτικÞ της περικοπÞς των δημοσιονομικþν ελλειμμÜτων και των σαρωτικþν μεταρρυθμßσεων εßναι «θεμελιωδþς σωστÞ, πιστεýω üτι Ýχει φθÜσει στα üριÜ της απü πολλÝς πτυχÝς» δÞλωσε πριν απü λßγες ημÝρες ο κ. Μπαρüζο. «Μια πολιτικÞ, για να εßναι επιτυχημÝνη, δεν πρÝπει μüνο να εßναι κατÜλληλα σχεδιασμÝνη. ΧρειÜζεται και μια ελÜχιστη πολιτικÞ και κοινωνικÞ υποστÞριξη» πρüσθεσε.
Τα λüγια του κ. Μπαρüζο, τα οποßα σýμφωνα με πηγÝς προσκεßμενες στον πρüεδρο της ΕυρωπαúκÞς ΕπιτροπÞς δεν Þταν τυχαßα, ενüχλησαν το Βερολßνο. Δεν Þταν üμως τα μüνα, καθþς σε ανÜλογες δηλþσεις προÝβη και ο επßτροπος για ΟικονομικÝς και ΝομισματικÝς ΥποθÝσεις Ολι Ρεν, τον οποßο η Γερμανßα Ýχει... «στην μποýκα» λüγω του ρüλου που θεωρεßται üτι διαδραμÜτισε στην περßπτωση της Κýπρου. Και αν η ΕυρωπαúκÞ ΕπιτροπÞ κρßνεται διαχειρßσιμη, δεν συμβαßνει το ßδιο με το ΔΝΤ. Η Κριστßν ΛαγκÜρντ, ο επικεφαλÞς οικονομολüγος του Ταμεßου ΟλιβιÝ ΜπλανσÜρ (και οι δýο εßναι ΓÜλλοι) και φυσικÜ ο κ. Λßπτον εξαπÝλυσαν βÝλη εναντßον της λιτüτητας.
Σε συνÝδριο στο Λονδßνο μÜλιστα ο Αμερικανüς Λßπτον δεν μÜσησε τα λüγια του: «ΥπÜρχει ο κßνδυνος η Ευρþπη να πÝσει σε στασιμüτητα, γεγονüς το οποßο θα μποροýσε να Ýχει πολý σοβαρÝς επιπλοκÝς για νοικοκυριÜ, επιχειρÞσεις, τρÜπεζες και Üλλους σημαντικοýς θεσμοýς. Για να αποφευχθεß με αποφασιστικüτητα μια επικßνδυνη πτþση, οι πολιτικοß πρÝπει να δρÜσουν τþρα για να ενισχýσουν τις προοπτικÝς ανÜπτυξης».
ΕισÝπραξε üμως την «πληρωμÝνη απÜντηση» του Γεργκ Ασμουσεν, σημαßνοντος μÝλους του Εκτελεστικοý Συμβουλßου της ΕΚΤ. Ο Üλλοτε στενüς συνεργÜτης του Βüλφγκανγκ Σüιμπλε ξεκαθÜρισε: «Η καθυστÝρηση της δημοσιονομικÞς σταθεροποßησης δεν εßναι ο εýκολος δρüμος. Αν υπÞρχε τÝτοιος δρüμος, θα τον εßχαμε ακολουθÞσει. Η καθυστÝρηση σημαßνει υψηλüτερα επßπεδα χρÝους».
ΑλλαγÝς
«Συμβüλαια ανταμοιβÞς» για τις δημοσιονομικÜ ενÜρετες χþρες
Το Βερολßνο εßναι αποφασισμÝνο να προχωρÞσει στο σχÝδιü του και üπως φÜνηκε και στην περßπτωση της Κýπρου δεν υποχωρεß üταν Ýχει εδραßες πεποιθÞσεις. Σýμφωνα με πληροφορßες του «ΒÞματος» τüσο απü τις ΒρυξÝλλες üσο και απü το Βερολßνο, η γερμανικÞ πλευρÜ κλßνει ολοÝνα και περισσüτερο προς την αναγκαιüτητα αλλαγÞς Συνθηκþν μικρÞς κλßμακας. ΠαρÜλληλα üμως υπÜρχει Ýκδηλη ανησυχßα σε γερμανικοýς κýκλους για το τι μÝλλει γενÝσθαι με τη Γαλλßα, η οποßα Þδη χαρακτηρßζεται «ο μεγÜλος ασθενÞς της Ευρþπης».
Η Ανγκελα ΜÝρκελ φαßνεται üτι επιθυμεß μια αλλαγÞ Συνθηκþν με συγκεκριμÝνο περιεχüμενο. Για τον σκοπü αυτüν Ýχει ξεκινÞσει επαφÝς και με ηγÝτες χωρþν εκτüς ευρωζþνης, üπως οι πρωθυπουργοß της Βρετανßας και της Πολωνßας, ΝτÝιβιντ ΚÜμερον και Ντüναλντ Τουσκ αντιστοßχως. Αυτü δεν θα αφορÜ τüσο πολý την περαιτÝρω ενßσχυση της δημοσιονομικÞς πειθαρχßας üσο την Üμεση προþθηση μεταρρυθμßσεων για την ενßσχυση της ευρωπαúκÞς ανταγωνιστικüτητας. Για να γßνει αυτü, φαßνεται üτι προωθεßται η ιδÝα της υπογραφÞς συμβολαßων (contracts) μεταξý της ΕπιτροπÞς και üλων των κρατþν-μελþν. Η κεντρικÞ ιδÝα στο σημεßο αυτü εßναι üτι οι «καλοß μαθητÝς» θα ανταμεßβονται üταν επιτυγχÜνουν τους στüχους. Στο σημεßο αυτü μÜλιστα οι Γερμανοß εμφανßζονται διατεθειμÝνοι να βÜλουν λßγο πιο βαθιÜ «το χÝρι στην τσÝπη».
Πþς θα γßνει αυτü; Στην τελευταßα ÝκθεσÞ του για το μÝλλον της ΟΝΕ, ο πρüεδρος του Ευρωπαúκοý Συμβουλßου ΧÝρμαν βαν ΡομπÜι συμπεριÝλαβε την ιδÝα μιας «δημοσιονομικÞς δυνατüτητας» (fiscal capacity) που θα μποροýσε να εßναι το θεμÝλιο ενüς μελλοντικοý προûπολογισμοý της ευρωζþνης. ΑρχικÜ η Γερμανßα δεν εßχε διÜθεση να προσφÝρει περισσüτερα απü 10-20 δισ. ευρþ, τþρα üμως εξετÜζει το ενδεχüμενο να αυξÞσει το ποσü αυτü σε 40-50 δισ. ευρþ.
Ο ισχυρüτερος πονοκÝφαλος ωστüσο εßναι η Γαλλßα. Ο ΦρανσουÜ ΟλÜντ Ýχει να αντιμετωπßσει üχι μüνο σοβαρÜ οικονομικÜ προβλÞματα αλλÜ και πολιτικÜ (η δημοτικüτητÜ του εßναι η χαμηλüτερη για πρüεδρο της ΠÝμπτης Δημοκρατßας). Το Βερολßνο φαßνεται να καταλαβαßνει üτι δεν μπορεß μüνο του να προωθÞσει μια ανασýνταξη της αρχιτεκτονικÞς της ευρωζþνης. Δεν θÝλει να εμφανιστεß απομονωμÝνο, αλλÜ οýτε να αγνοÞσει το Παρßσι ακολουθþντας πολιτικÝς που θα δημιουργοýσαν περαιτÝρω προβλÞματα στον κ. ΟλÜντ, üπως π.χ. μια ευρεßα αλλαγÞ Συνθηκþν. Εßναι μÜλιστα χαρακτηριστικü üτι η γερμανικÞ κυβÝρνηση, με δηλþσεις κορυφαßων στελεχþν της, τÜχθηκε υπÝρ του να δοθεß στη Γαλλßα περισσüτερος χρüνος για να μειþσει το ÝλλειμμÜ της κÜτω απü το 3%.