Βασίλης Φουρτούνης, δάσκαλος

Με το σημερινό άρθρο μας θέλουμε να σας παρουσιάσουμε το νέο Φαραώ που κατά τη γνώμη μας έβαλε στο γύψο την αραβική άνοιξη στη Αίγυπτο. Αναφερόμαστε στον Αιγύπτιο πρόεδρο Μοχάμεντ Μόρσι.

Ο Μοχάμεντ Μόρσι έχει χαρακτηριστεί με τις λέξεις: ειρηνοποιός, σωτήρας, στιβαρός, Φαραώ. Σε αυτές τις τέσσερις αυτές λέξεις συνοψίζονται οι 100 ημέρες στην εξουσία του στη Αίγυπτο. Ένας πρόεδρος που βγήκε από τις σκιές της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, για να ηγηθεί της «γέννησης ενός νέου έθνους», όπως δήλωσε ο ίδιος στη συνέντευξη που παραχώρησε πρόσφατα στο περιοδικό «Time».

Τις 100 αυτές ημέρες είδε το άστρο του να ανατέλλει στο διεθνές στερέωμα, μετά την επιτυχημένη του μεσολάβηση για την επίλυση της κρίσης στη Γάζα. Για λίγο φάνηκε πως η Αίγυπτος θα μπορούσε και πάλι να ηγηθεί της περιοχής, όπως συνέβαινε επί Νάσερ τη δεκαετία του '50. Επιπλέον, ο Μόρσι είχε επιδείξει αναπάντεχη πολιτική σβελτάδα, επιτυγχάνοντας με τρόπο ταχυδακτυλουργικό σχεδόν να στείλει στην? εφεδρεία όλους τους υψηλόβαθμους στρατιωτικούς που αξίωναν να παραμείνουν στην πολιτική.

Κι ενώ γεννήθηκαν ελπίδες ότι ίσως τελικά κατάφερνε να υλοποιήσει ορισμένα από τα ζητούμενα της Αραβικής Άνοιξης, υπερέβη τα όρια. Αντί να εδραιώσει δημοκρατικούς θεσμούς, αποφάσισε να γραπωθεί ακόμα πιο σφικτά από την εξουσία, να γίνει ένας σύγχρονος Φαραώ, όπως τον κατηγορούν πλέον οι πολέμιοί του που γεμίζουν ξανά την πλατεία Ταχρίρ. Αυτό έγινε με το διάταγμά του της 22ας Νοεμβρίου, σύμφωνα με το οποίο οι δικαστές δεν μπορούν να προσβάλλουν τις αποφάσεις του. Δεν μπορούν επίσης να αμφισβητηθούν νομικά οι αποφάσεις του Συμβουλίου της Άνω Βουλής και της Συντακτικής Εθνοσυνέλευσης που δουλεύει πάνω στο νέο Σύνταγμα της χώρας.

Και στα δύο αυτά όργανα πλειοψηφούν το δεξιό ισλαμικό κόμμα του Μόρσι, το «Κόμμα Ελευθερίας και Δικαιοσύνης» (το πολιτικό σκέλος της Μουσουλμανικής Αδελφότητας) και το ακόμη πιο συντηρητικό ισλαμικό κόμμα των Σαλαφιστών (το κόμμα «Νουρ»).

Ο Μόρσι επιμένει ότι το διάταγμα είναι ένα προσωρινό μέτρο που έχει ως στόχο να εμποδίσει μεροληπτικούς δικαστές να υπονομεύσουν τη διαδικασία σύνταξης νέου Συντάγματος. Ωστόσο, η αντιπολίτευση και μεγάλο μέρος του λαού δεν πείθονται κι οσμίζονται δικτατορικές τάσεις κυρίως στο άρθρο του «προσωρινού» διατάγματος που δίνει στον Μόρσι την εξουσία να «λάβει όλα τα απαραίτητα μέτρα» προκειμένου να διαφυλάξει την εθνική ασφάλεια.

Η αλήθεια είναι ότι είναι ακόμα άγνωστο πώς θα διαμορφωθεί η προεδρία του Μόρσι, αν και πολλοί δυτικοί διπλωμάτες και δη Αμερικανοί θεωρούν πως η τωρινή κρίση είναι στην ουσία ένα τεστ που θα κρίνει αν ο πρόεδρος μπορεί ή δεν μπορεί να συνεργαστεί αρμονικά μ' όλα τα πολιτικά και θρησκευτικά κομμάτια που αποτελούν το ψηφιδωτό της Αιγύπτου.

Απρόσμενη άνοδος

Αυτό το άγνωστο, που όπως κάθε τι άγνωστο περικλείει και φόβο, πηγάζει κι από το γεγονός ότι ο Μόρσι ήταν μέχρι πρόσφατα άγνωστος ακόμα κι εντός της χώρας του και η άνοδος του στην εξουσία ήταν απρόσμενη όχι μόνο για τα αιγυπτιακά δεδομένα αλλά κι ολόκληρης της περιοχής, όπου οι ηγέτες προέρχονται είτε από τον στρατό είτε τις βασιλικές οικογένειες.

Γιος αγρότη, γεννήθηκε σ' ένα χωριό στα βόρεια του Καΐρου και κατάφερε, με πολλή μελέτη, να γλιτώσει τη μιζέρια. Σπούδασε μηχανικός στο Πανεπιστήμιο του Καΐρου και στη συνέχεια και για επτά χρόνια έζησε στις ΗΠΑ, στην Καλιφόρνια, κάνοντας το διδακτορικό του, ενώ εργάστηκε και ως βοηθός καθηγητή στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια. Δύο από τα πέντε παιδιά του έχουν γεννηθεί στις ΗΠΑ κι έχουν την αμερικανική υπηκοότητα και μάλιστα ο Μόρσι συνηθίζει να αστειεύεται λέγοντας πως ίσως μια μέρα διεκδικήσουν την προεδρία των Ηνωμένων Πολιτειών.

Όταν επέστρεψε στην Αίγυπτο, κι ενώ δίδασκε στο Πανεπιστήμιο, έγινε μέλος της Αδελφότητας και σταδιακά άρχισε να ανεβαίνει στην ιεραρχία, εξασφαλίζοντας τον «τίτλο» του «διαχειριστή», καθώς το «μυαλό» ήταν και είναι ο Χαϊράτ αλ Σάτερ, ο σκιώδης ηγέτης της Αδελφότητας, ο οποίος πιθανόν να ήταν και ο πρόεδρος της Αιγύπτου αν η εκλογική επιτροπή δεν είχε απορρίψει την υποψηφιότητά του. Ο Μόρσι εξελέγη βουλευτής το 2000 - υποτίθεται ως ανεξάρτητος, αφού η Αδελφότητα δεν μπορούσε τυπικά να «κατεβάσει» υποψηφίους κι υπηρέτησε έως το 2005.

Ωστόσο, παρέμεινε αφανής ακόμα και κατά τη διάρκεια της προεκλογικής του εκστρατείας: οι λόγοι του ήταν βαρετοί, δεν εμφανίστηκε στο μοναδικό ντιμπέιτ που έγινε κι ακόμα και τα διαφημιστικά του έμοιαζαν σαν να ήθελαν να τον κρύψουν παρά να τον συστήσουν στους Αιγυπτίους. Οπότε, πολλοί τότε μίλησαν για «ρεζέρβα» ή «παραπαίδι» του Σάτερ.

Η... ρεζέρβα όμως κατάφερε να τους αιφνιδιάσει όλους -εχθρούς και φίλους-, όταν περίπου δύο μήνες μετά την ορκωμοσία του, «αποκεφάλισε» σύσσωμη την ηγεσία των Ενόπλων Δυνάμεων της χώρας, μεταξύ των οποίων και τον στρατάρχη Μοχάμεντ Ταντάουι, αρχηγό του Γενικού Επιτελείου και υπουργό Άμυνας.

Την πρώτη ανατριχίλα στη Δύση την προκάλεσε όταν χρειάστηκε δύο ημέρες για να καταδικάσει την επίθεση εξαγριωμένου όχλου στην αμερικανική πρεσβεία στο Κάιρο εξαιτίας της περιβόητης πλέον ταινίας που σατίριζε τον Μωάμεθ, καθώς πολλοί πίστεψαν ότι δεν ήταν καλή ιδέα ένας Ισλαμιστής στο πολυπληθέστερο αραβικό κράτος να έχει πλήρη νομοθετική εξουσία. Τους φόβους αυτούς άμβλυνε η συγκρατημένη στάση που κράτησε στη διάρκεια της κρίσης στη Γάζα και τους αναζωπύρωσε επικίνδυνα το επίμαχο διάταγμα. Κι όπως λένε και πρώην (πλέον) οπαδοί του: «Ενωθήκαμε για να διώξουμε τον Μουμπάρακ, έτσι θα διώξουμε και τον Μόρσι αν δεν είναι προσεκτικός».

22 ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΕΣ ΟΜΑΔΕΣ - Ο κοινός εχθρός τούς ένωσε και πάλι

Το 2011 η πλατεία Ταχρίρ γέμιζε πολίτες από κάθε πίστη, τάξη και πολιτική πεποίθηση κι όλοι αυτοί ενωμένοι, και με τους Αδελφούς Μουσουλμάνους να ακολουθούν ουσιαστικά το ρεύμα κι όχι να το δημιουργούν, κατάφεραν αυτό που έμοιαζε ακατόρθωτο: να διώξουν τον Χόσνι Μουμπάρακ.

Έναν χρόνο μετά, η πλατεία γέμισε ξανά: 22 τουλάχιστον διαφορετικές ομάδες (όπως τις υπολογίζει το Al Jazeera) βρίσκονται στην πλατεία, αυτήν τη φορά ενάντια στον Μόρσι αλλά και μεταξύ τους. Διαδηλωτές χτυπούσαν διαδηλωτές, η μία πλευρά φώναζε πως «θέλουμε την Ταχρίρ καθαρή» και η άλλη πως δεν θα εμπλακεί σε «καμία συζήτηση» με τον Μόρσι μέχρι να αναιρέσει το αμφιλεγόμενο διάταγμα που του δίνει υπερεξουσίες.

Τα διαφορετικά συμφέροντα, οι διαφορετικές θρησκείες -χριστιανοί, μουσουλμάνοι και πιο φανατικοί όπως οι σαλαφιστές-, διαφορετικές γενιές -οι νέοι που διψούν για ελευθερία και εκσυγχρονισμό και οι παλιότεροι που θέλουν τάξη κι ασφάλεια-, τα οποία δεν κατόρθωσαν να κατεβάσουν ενιαίο μέτωπο στις προεδρικές εκλογές, αφήνοντας το γήπεδο στην Αδελφότητα, ενώνονται και πάλι, αυτήν τη φορά με κοινό στοιχείο την έντονη αντιπάθεια που προκαλεί η Μουσουλμανική Αδελφότητα σε μεγάλα τμήματα του πληθυσμού.

Οι αντιπάθειες αυτές, αντίθετα με όσα πιστεύουν οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι, δεν οφείλονται μόνο στην καμπάνια παραπληροφόρησης. Με αξιοθαύμαστη οργάνωση και με αφοσιωμένα μέλη στη διάθεσή τους, τα οποία επανειλημμένως φυλακίστηκαν, οι Αδελφοί ενίοτε θεωρούνται, ακόμα και από πιστούς μουσουλμάνους, ως κυνικοί που εμπλέκονται στην πολιτική για να προωθήσουν τα συμφέροντα της οργάνωσης παρά της πατρίδας τους.

Σκληρή κριτική

Οι σαλαφιστές, για παράδειγμα, τους ασκούν σκληρή κριτική, κατηγορώντας τους ότι «θέλουν να φιμώσουν όσους μισούν, με πρόσχημα τη θρησκεία». Επιπλέον, οι συμβιβασμοί τους με το Ανώτατο Συμβούλιο των Ενόπλων Δυνάμεων καθ' όλη τη διάρκεια του 2011 προκάλεσαν πολλές δυσαρέσκειες, με αποκορύφωμα την απόφασή τους να κατεβάσουν υποψήφιο στις προεδρικές εκλογές, παρά τις παλιότερες δεσμεύσεις τους περί του αντιθέτου. Και δηλώσεις του Μόρσι ότι οι δεκάδες χιλιάδες διαδηλωτές είναι felool (απομεινάρια, δηλαδή, του παλιού καθεστώτος) απλώς αναζωπυρώνουν τα πάθη.

Στο μεταξύ, η αντιπολίτευση συσπειρώθηκε μετά το διάταγμα σε συνασπισμό με το όνομα Εθνικό Μέτωπο Σωτηρίας. Ο συνασπισμός αποτελείται από αριστερούς, φιλελεύθερους και σοσιαλιστικούς πολιτικούς σχηματισμούς με ηγετικές φυσιογνωμίες τον Μοχάμεντ αλ Μπαραντέι, τον Αμρ Μούσα, πρώην υπουργό Εξωτερικών του Μουμπάρακ και πρώην γραμματέα του Αραβικού Συνδέσμου, και τον Χαμντίν Σαμπάχι, υποψήφιο της Αριστεράς στις προεδρικές εκλογές.

Η προσπάθεια, ωστόσο, να παρουσιάσει η αντιπολίτευση ενιαίο μέτωπο δεν θα είναι εύκολη καθώς αποτελείται από ετερόκλητες συμμαχίες και καθώς ο Μόρσι έχει κάθε λόγο να εστιάζει τις προσπάθειές του να την κρατά διχασμένη.

Απ' ό,τι φαίνεται, πάντως, ο ασκός του Αιόλου που άνοιξε ο Μόρσι με το διάταγμα δεν θα κλείσει εύκολα, καθώς το διάγγελμά του την Πέμπτη δεν κατεύνασε την οργή.

Εξάλλου, ο πρόεδρος δεν προσέφερε και πολλά, αφού αρνήθηκε την ακύρωση του δημοψηφίσματος για το νέο Σύνταγμα -που καταρτίστηκε παρά την παραίτηση πολλών μελών της Συντακτικής Εθνοσυνέλευσης και το οποίο έχει προγραμματιστεί για τα μέσα Δεκεμβρίου-, ενώ δήλωσε ότι δεν επιμένει να κρατήσει τις αποφάσεις του εκτός δικαστικού ελέγχου.

ΑΠΟ ΜΙΚΡΟΣ ΣΤΑ ΒΑΣΑΝΑ - Ο χωρικός που θέλει να βάλει τάξη στην οικονομία

Ο 60χρονος μηχανικός, αναλαμβάνοντας τα ηνία της χώρας, έπρεπε όχι μόνο να αποδείξει ότι δεν είναι ντουμπλέρ του αλ Σάτερ, αλλά και να βάλει την αιγυπτιακή οικονομία ξανά σε τροχιά. Το τελευταίο το επιχειρεί με δάνειο 4,8 δισ. δολ. από το ΔΝΤ. Επίσης πρέπει να βρει λύσεις για τη μείωση της ανεργίας, τα επίπεδα της οποίας ανεβαίνουν συνεχώς, όπως και οι τιμές των τροφίμων, αλλά και να βελτιώσει το παραπαίον σύστημα Υγείας, όπως κι αυτό των υποδομών.

Οι φίλοι του θεωρούν πως είναι άριστος διαχειριστής και πως θα τα καταφέρει και όπως επισημαίνει ο Μουνίρ Αλί, που βοήθησε τον Μόρσι στην προεκλογική του εκστρατεία, ο πρόεδρος δεν κοιμάται περισσότερες από 4 ώρες την ημέρα, «ώστε να τα προλαβαίνει όλα».

Μαθημένος στις δυσκολίες από τα παιδικά του κιόλας χρόνια -ο πατέρας του καλλιεργούσε βαμβάκι και ρύζι-, συνελήφθη αρκετές φορές από το παλιό καθεστώς.

Μία από αυτές ήταν το 2006, οπότε κι έμεινε στη φυλακή επτά μήνες, και μία το 2011, στις διαδηλώσεις στην Ταχρίρ. Είναι βαθιά θρησκευόμενος και κάθε Παρασκευή ταξιδεύει σε διάφορα σημεία της χώρας, προκειμένου να συμμετέχει στην προσευχή.

Μέσα στην Αδελφότητα, δε, θεωρείται από τους πιο συντηρητικούς, ενώ δεν έχει κρύψει πως το 2007 ψήφισε υπέρ ενός σχεδίου, σύμφωνα με το οποίο οι γυναίκες και οι χριστιανοί δεν θα μπορούσαν να διεκδικήσουν την προεδρία.

Το ίδιο συντηρητική είναι και η σύζυγός του, η 50χρονη Νάγκλα Αλι Μαχμούντ. Φοράει μαντίλα, παντρεύτηκε στα 17 της και πρωταρχικός της στόχος, όπως δηλώνει, είναι να «εξακολουθεί να ασκεί τα καθήκοντά της ως συζύγου».