Δευτέρα 12 Νοεμβρίου 2012

Του Πέτρου Παπασαραντόπουλου, εκδότη - δημοσιογράφου

Η δαιμονοποίηση του Μνημονίου, που θεωρήθηκε υπεύθυνο για όλα τα δεινά της Ελλάδας, σε συνδυασμό με την αποδοχή της πολιτικής βίας, έθρεψε την άνοδο της Χρυσής Αυγής

Πρόκειται για ένα πρωτοφανές φαινόμενο. Ένα φιλοναζιστικό κόμμα, η Χρυσή Αυγή, απέκτησε από το πουθενά σημαντική κοινοβουλευτική εκπροσώπηση στην Ελλάδα της κρίσης και μετεκλογικά αυξάνει συνεχώς την επιρροή του.

Η εύκολη εξήγηση είναι ότι η βασική αιτία είναι η οικονομική κρίση. Πρόκειται για ένα δημοσιογραφικό στερεότυπο, που αναπαράγεται αβασάνιστα. Τότε όμως πώς εξηγείται ότι χώρες σε κρίση (Ισπανία, Πορτογαλία) έχουν ανύπαρκτη ακροδεξιά, ενώ χώρες με ισχυρή οικονομία (Ολλανδία, Γαλλία) έχουν ακροδεξιά κόμματα με αξιοσημείωτες επιδόσεις; Πολλοί μελετητές του φαινομένου έχουν επισημάνει ότι στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, σε περιόδους κρίσης, η ακροδεξιά δεν ενισχύεται πολιτικά. Εάν αυτό ισχύει, πώς εξηγείται το «ελληνικό παράδοξο»;

Η απάντηση είναι ότι η ακροδεξιά πολιτική επιτυχία στη χώρα μας εδράζεται σε σύνθετες κοινωνικές διεργασίες. Η κρίση στην Ελλάδα δεν είναι απλώς οικονομική. Είναι μια πολύπλευρη κρίση, οικονομική, πολιτική, κοινωνική και ανθρωπολογική, με την οικονομική διάσταση να είναι απλώς η κορυφή του παγόβουνου. Στο πλαίσιο αυτής της ολόπλευρης κρίσης δημιουργείται κοινωνική ζήτηση για ακροδεξιές πολιτικές. Πολιτική δυσαρέσκεια, έντονο μεταναστευτικό πρόβλημα, ξενοφοβία, αναδυόμενος ρατσισμός, ανασφάλεια, ανομία, «χαμένοι» της κρίσης.

Ιδίως τα προβλήματα που έχουν προκύψει από την ανεξέλεγκτη μετανάστευση, στην Αθήνα και σε άλλες μεγάλες πόλεις, δίνουν ένα σημαντικό πλεονέκτημα στην ακροδεξιά.

Η πλευρά της ζήτησης (demand-side) της λαϊκιστικής ριζοσπαστικής δεξιάς πολιτικής συγκροτεί τον αναγκαίο βιότοπο, το εύφορο έδαφος για τη δημιουργία του τέλειου πλαισίου ανάπτυξης για τα κόμματα αυτά. Είναι η αναγκαία αλλά όχι και ικανή συνθήκη για την υπερψήφιση ακροδεξιών κομμάτων.

Εδώ έρχεται η πολιτική προσφορά (supply-side) να ανταποκριθεί στη ζήτηση. Δύο παράμετροι της προσφοράς ήταν κρίσιμες για την εκλογική επιτυχία της Χρυσής Αυγής. Η πρώτη ήταν η πόλωση της ελληνικής πολιτικής ζωής την τελευταία διετία γύρω από το δίλημμα μνημόνιο/αντιμνημόνιο. Η λέξη Μνημόνιο έγινε συνώνυμο του απόλυτου κακού.

Η υποστήριξη του «Μνημονίου» έγινε συνώνυμη της εθνικής προδοσίας. Το Μνημόνιο στο συλλογικό υποσυνείδητο ενοχοποιήθηκε για όλα τα δεινά της Ελλάδας. Ήταν μια φαντασιακή απόδραση από την πραγματικότητα που επέτρεψε στην πλειοψηφία της ελληνικής κοινωνίας να επιρρίψει τις ευθύνες της κρίσης στους «εχθρούς», αρνούμενη τη στοιχειώδη αυτογνωσία, κρύβοντας το κεφάλι της στο έδαφος όπως η στρουθοκάμηλος.

Η δεύτερη παράμετρος, με έντονα πολιτισμικά χαρακτηριστικά, ήταν μια νέα «πολιτική κουλτούρα», που εμφανίστηκε στην Ελλάδα της κρίσης.

Πρόκειται για την κοινωνική αποδοχή και νομιμοποίηση της κουλτούρας της βίας. Φαινόμενο που ανάγεται στις παθολογίες της μεταπολιτευτικής πολιτικοποίησης και που απέκτησε πλειοψηφικά χαρακτηριστικά στην Ελλάδα της κρίσης.

Έτσι διαμορφώθηκαν νοοτροπίες και συμπεριφορές βαθύτατα αντιδημοκρατικές, με κορύφωση τις κρεμάλες στην πλατεία Συντάγματος στις κινητοποιήσεις των «Αγανακτισμένων» το καλοκαίρι του 2011. Δύο χρόνια πριν η κουλτούρα της βίας εμφιλοχωρούσε σε αριθμητικά ασήμαντες ομάδες ακροδεξιών και ακροαριστερών γκρουπούσκουλων.

Στην Ελλάδα της κρίσης, η πολιτική βία είναι κοινωνικά αλλά και πολιτικά αποδεκτή συμπεριφορά.

Η κρίση στην Ελλάδα είναι πολιτική, κοινωνική, ανθρωπολογική, με την οικονομική διάσταση να είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου.