Κυριακή, 28 Οκτωβρίου 2012

Γιώργος Σιακαντάρης, αρθρογράφος, συγγραφέας

Οι έρευνες κοινής γνώμης καταγράφουν μια διαρκή άνοδο της απήχησης της Χρυσής Αυγής; Πώς στο εξηγείτε; Αρκεί η ερμηνεία της κρίσης ή υπάρχουν κι άλλοι παράγοντες;

Νομίζω πως μια απλή αναγωγή της ανόδου της Χρυσής Αυγής στην οικονομική κρίση μάλλον συσκοτίζει και αποδυναμώνει την ανάλυση των αιτίων της ανόδου, ενός κόμματος που καθόλου δεν έκρυβε μέχρι πριν από δύο χρόνια πως είναι νεοναζιστικό, αλλά και τώρα παρά τις προσπάθειες που καταβάλλει για να κρύψει τις πραγματικές ιδεολογικές της αξίες και αρχές, μάλλον δεν το καταφέρνει.

Νομίζω πως αν θέλουμε να ερμηνεύσουμε την άνοδο της Χρυσής Αυγής, πρέπει να αφήσουμε κατά μέρος τις υπεραπλουστεύσεις της σύνθετης πραγματικότητας.

Τι εννοείτε, όταν αναφέρεστε σε υπεραπλουστεύσεις;

Βασικά έχω στο μυαλό μου δύο πράγματα. Το ένα αφορά την ταύτιση των άκρων. Η αδυναμία να κατανοηθούν οι διαφορές των άκρων όσον αφορά τις ιδεολογικές τους αφετηρίες και καθόλου όσον αφορά τα μέσα και τη χρήση της ανομίας, οδηγεί τους πολίτες στην άποψη πως όλοι ίδιοι είναι. Άρα ας ψηφίσουμε αυτούς που μας φαίνονται πιο ηθικοί και αυτοί είναι οι χρυσαυγίτες. Δεν είναι τυχαίο που οι χρυσαυγίτες δεν υποστηρίζουν πως μπορεί να είναι πιο αποτελεσματικοί στη διαχείριση του κράτους, αλλά πιο ηθικοί.

Εδώ μόνο θα έκανα μια παραχώρηση στη θεωρία των όμοιων άκρων και θα έλεγα πως η ριζοσπαστική αριστερή ηθικολογία και ο ριζοσπαστικός εκθειασμός της βίας και της ανομίας δημιούργησε το υπέδαφος στο οποίο καλλιεργήθηκε η νομιμοποίηση της Χρυσής Αυγής. Σήμερα οι φωνές που ζητούν να τεθούν οι χρυσαυγίτες σε παρανομία, επειδή παραβιάζουν τους νόμους, δεν μπορούν να πείσουν, γιατί ήσαν αυτές οι ίδιες φωνές που ανακήρυσσαν την Κερατέα, τους δεν πληρώνω και την Ύδρα σε πράξεις αντίστασης κατά του διεφθαρμένου πολιτικού συστήματος.

Επιμένω όμως, πως παρά τις ευθύνες της ριζοσπαστικής Αριστεράς, η ταύτιση των άκρων οδηγεί στην περαιτέρω νομιμοποίηση του ναζισμού. Το δεύτερο αφορά την άποψη που βλέπει την αιτία ανόδου της Χρυσής Αυγής μόνο στην οικονομική κρίση. Είναι αλήθεια πως η οικονομική κατάσταση της χώρας, τα υψηλά ποσοστά ανεργίας, το κλίμα ανασφάλειας έχουν παραλύσει την όποια θετική διάθεση των πολιτών.

Και το πολιτικό σύστημα; Δεν έχει μερίδιο ευθύνης;

Υπάρχει μια ισχυρή απογοήτευση από το πολιτικό σύστημα και ένα αίσθημα εθνικής ταπείνωσης. Τα ίδια όμως φαινόμενα υπάρχουν και στις άλλες χώρες του Νότου, χωρίς τα ναζιστικά μορφώματα, τύπου Χρυσής Αυγής, να σημειώνουν αντίστοιχη άνοδο.

Πιστεύω πως υπάρχουν συγκεκριμένες πολιτισμικές εξηγήσεις της ανόδου του ελληνικού ναζισμού. Εδώ δεν μπορώ αναλυτικά να αναφερθώ σ' αυτές, απλώς μόνο θα τις περιγράψω. Το έχω κάνει πιο αναλυτικά στο βιβλίο μου «Οι Μεγάλες Απουσίες. Η ελληνική δημοκρατία σε άμυνα» από τις εκδόσεις Πόλις. Αυτές οι ερμηνείες αφορούν μια μακρά διαδικασία που πραγματοποιήθηκε στη Δύση και αφορούσε τη μετάδοση πολιτισμικών προτύπων από τις ανώτερες τάξεις στις μεσαίες και στις κατώτερες. Διαδικασία που αναφέρεται σε συγκεκριμένη πολιτισμική συμπεριφορά έναντι των άλλων, η οποία κατευθύνεται από έναν εσωτερικό καταναγκασμό (ατομική ηθική δέσμευση τήρησης των νόμων) και όχι από κάποιο εξωτερικό καταναγκασμό (κράτος). Σ' αυτό το πλαίσιο του ηθικού εσωτερικού καταναγκασμού, οι όποιες ταξικές συγκρούσεις μπορούσαν να λυθούν καλύτερα μέσω της εκλογικής δημοκρατικής νομιμοποίησης απ' ό,τι με κάποια εμφύλια σύγκρουση. Αυτές οι διαδικασίες βαθμιαία οδήγησαν στις δύο πιο μεγάλες κατακτήσεις του δυτικού κόσμου, στο κράτος πρόνοιας και στο κοινωνικό συμβόλαιο μεταξύ του κεφαλαίου και της εργασίας, όπως αυτό εκφράζονταν από τις συλλογικές συμβάσεις και τις εργασιακές σχέσεις. Η πολιτισμική αποτυχία να μετατρέψουμε τον εξωτερικό καταναγκασμό σ' εσωτερικό αποτελεί την κύρια αιτία της ανόδου του νεοελληνικού ναζισμού.

Ποια είναι κατά τη γνώμη σας τα επιμέρους πολιτισμικά στοιχεία αυτής της αποτυχίας;

Μεταξύ πολλών άλλων, τα κύρια είναι:

• η επικράτηση στην κοινωνία του ιδεολογήματος της ανομίας ως άρνηση του συστήματος των ισχυρών.
• η ακραία εγωιστική συμπεριφορά, κρυπτόμενη πίσω από κοινοτιστικές ιδεολογίες και η διάχυτη αγένεια στις διαπροσωπικές σχέσεις.
• η επικράτηση της ηθικολογίας εντός του πολιτικού συστήματος, αντί του αιτήματος της κοινωνικής αποτελεσματικότητας

Προσοχή, για να το κλείσω εδώ, δεν υποστηρίζω πως η άνοδος του νεοελληνικού ναζισμού δεν έχει οικονομικές αιτίες, πως δεν οφείλεται και στην κατάρρευση του πολιτικού συστήματος, αλλά το ότι σε αντίθεση με τη Γερμανία που αυτές οι αιτίες ήταν καθοριστικές, στην Ελλάδα η βαθύτερη αιτία είναι η διαχρονική υποβάθμιση της πολιτισμικής ευπρέπειας. Με άλλα λόγια θα έλεγα πως τα οικονομικά και τα ελλείμματα της δημοκρατίας ανέβασαν στην επιφάνεια και τα ιστορικώς παραγμένα πολιτισμικά ελλείμματα, τα οποία και πολιτικοποιήθηκαν. Δυστυχώς.

Πάντως ένα πράγμα πρέπει να αναγνωρίσουμε στους χρυσαυγίτες. Ξέρουν πολύ καλά την ιστορία των προγόνων τους και την ακολουθούν κατά γράμμα. Μήπως πρέπει και η ελληνική δημοκρατία να μελετήσει αυτή την ιστορία και να κάνει το αντίθετο από αυτό που έκανε η γερμανική δημοκρατία; Να εφαρμόσει δηλαδή στην περίπτωση των Ελλήνων ναζιστών τους νόμους.

Μια απλή αναγωγή της ανόδου της Χρυσής Αυγής στην οικονομική κρίση μάλλον συσκοτίζει την ανάλυση των αιτίων της ανόδου της.