Το πρόγραμμα Ντράγκι που θα στήσει τείχος προστασίας για τις χώρες που κινδυνεύουν

Παρασκευή 7 Σεπτεμβρίου 2012

Του Βασίλη Φουρτούνη, δάσκαλου Αναπληρωματικού αιρετού ΑΠΥΣΠΕ Αττικής

Και το όνομα αυτού Outright Monetary Transactions (Άμεσες Νομισματικές Συναλλαγές). Ο Μάριο Ντράγκι παρουσίασε χθες το πολυαναμενόμενο σχέδιο παρέμβασης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας στην αγορά ομολόγων προκαλώντας ευρεία γκάμα αντιδράσεων. Οι αγορές είχαν πολύ καιρό να ζήσουν μια τέτοια ημέρα ευφορίας. Το ευρώ τσίμπησε έναντι του δολαρίου, τα ευρωπαϊκά χρηματιστήρια απογειώθηκαν, ενώ οι οικονομικοί αναλυτές αναγνώριζαν ότι ο Σούπερ Μάριο στάθηκε στο ύψος των περιστάσεων.

Το Βερολίνο, από την άλλη πλευρά, έχει ζήσει και καλύτερες ημέρες. Η Μαδρίτη, πάλι, υποδέχθηκε το σχέδιο κάπως μουδιασμένα εξαιτίας των αυστηρών όρων που θα συνοδεύουν την παρέμβαση της ΕΚΤ. Η Ρώμη, τέλος, ελπίζει ότι η αναμενόμενη προσφυγή της Μαδρίτης θα απαλλάξει την ίδια από την ανάλογη και πιθανότατα δυσβάσταχτη υποχρέωση. Και η Αθήνα; Έχει λόγους να βλέπει το ποτήρι μισογεμάτο. Κάπου στο μέλλον, η ΕΚΤ θα μπορούσε να αγοράσει και ελληνικά ομόλογα εάν η ελληνική οικονομία έχει μπει στον δρόμο της εξυγίανσης.

Απεριόριστη αγορά ομολόγων των χωρών που αντιμετωπίζουν πίεση στο κόστος δανεισμού τους, υπό τον όρο ωστόσο να ενταχθούν σε ένα είδος Μνημονίου, με πιθανή συμμετοχή και του ΔΝΤ στον καθορισμό αυτών των υποχρεώσεων, περιλαμβάνει το πρόγραμμα που ανακοίνωσε ο επικεφαλής της ΕΚΤ Μάριο Ντράγκι για την εκτόνωση της κρίσης στην ευρωζώνη. Το πρόγραμμα θα διακόπτεται εφόσον η χώρα δεν συμμορφώνεται με τους όρους που το συνοδεύουν.

Στη συνέντευξη Τύπου, που ακολούθησε την απόφαση της κεντρικής τράπεζας να διατηρήσει αμετάβλητα στο 0,75% τα επιτόκια του ευρώ, ο κ. Ντράγκι παρουσίασε τις λεπτομέρειες του σχεδίου για αγορά ομολόγων χωρών της ευρωζώνης στη δευτερογενή αγορά (Outright Monetary Transactions ή Άμεσες Νομισματικές Συναλλαγές), το οποίο συνοψίζεται σε εννέα βασικά σημεία:

1. Τριετή ομόλογα

Το πρόγραμμα θα επικεντρωθεί κυρίως σε βραχυπρόθεσμους τίτλους, έως τριετούς ωρίμασης. Αυτό σημαίνει αγορές τόσο τίτλων έως τριετούς διάρκειας όσο και δεκαετών ομολόγων που έχουν τρία ακόμη χρόνια ως τη λήξη τους.

2. Αυστηροί όροι

Το κρίσιμο ωστόσο σημείο αφορά τους αυστηρούς όρους (condionality) που συνοδεύουν το πρόγραμμα, δηλαδή την ένταξη της ωφελούμενης χώρας σε κάποιο πρόγραμμα στήριξης (EFSF ή ΕSM). Τέτοια προγράμματα, όπως ανέφερε χθες ο κ. Ντράγκι, μπορεί να είναι είτε πλήρους μακροοικονομικής προσαρμογής είτε να έχουν τη μορφή «προληπτικών προγραμμάτων». Οι όροι υπαγωγής σε ένα τέτοιο πρόγραμμα θα εξετάζονται κατά περίπτωση και ανάλογα με τα δημοσιονομικά της χώρας που θα αιτείται. Εννοώντας ότι προφανώς και δεν θα είναι ίδιοι για όλους (π.χ. άλλοι για την Ισπανία, άλλοι για την Ιταλία).

3. Εποπτεία από ΔΝΤ

Το δεύτερο κρίσιμο στοιχείο είναι ότι, όπως είπε, θα επιδιωχθεί και η συμμετοχή του ΔΝΤ «στην εποπτεία και στον καθορισμό των όρων αυτών». Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε, «αν το ΔΝΤ, που είναι ένας ανεξάρτητος οργανισμός, θα ήθελε να συμμετάσχει στα προγράμματα χρηματοδότησης, είναι περισσότερο από καλοδεχομενο».

4. Ρήτρα αναστολής

Σε περίπτωση που η χώρα, τους τίτλους της οποίας αγοράζει η ΕΚΤ, δεν συμμορφώνεται με τους όρους που συνοδεύουν το πρόγραμμα διάσωσης (είτε αυτό είναι πλήρους μακροοικονομικής προσαρμογής είτε προληπτικό), τότε η αγορά θα διακόπτεται. Το ίδιο φυσικά θα συμβαίνει εφόσον ο στόχος του προγράμματος θα έχει επιτευχθεί.

5. Οι ευνοημένοι

Εκτός από χώρες που θα θελήσουν στο μέλλον να ενταχθούν σε μηχανισμό διάσωσης, το πρόγραμμα της ΕΚΤ θα αφορά και όσες βρίσκονται σε καθεστώς Μνημονίου, υπό την προϋπόθεση όμως ότι θα έχουν αποκτήσει πρόσβαση στις αγορές.

6. Χωρίς όριο

Δεν τίθεται όριο για τα κεφάλαια που θα διαθέσει η ΕΚΤ για τις αγορές τίτλων. Επίσης οι συνέπειες από το σχέδιο Ντράγκι θα είναι «ουδέτερες» ως προς την παροχή ρευστότητας στην αγορά. Διότι οι αγορές ομολόγων από την ΕΚΤ, σύμφωνα με τον κεντρικό τραπεζίτη, θα είναι «αποστειρωμένες», δηλαδή τα κεφάλαια που θα διοχετευτούν θα εξισορροπούνται με άλλες πωλήσεις ενεργητικού από την κεντρική τράπεζα, ώστε το αποτέλεσμα να είναι ουδέτερο. Το σημείο αυτό απαντά στις ανησυχίες της Μπούντεσμπανκ και όσων χαρακτηρίζουν το σχέδιο ως «εκτύπωση» χρήματος. Επιπλέον, όπως αναμενόταν, ουδεμία αναφορά έγινε σε τυχόν επιβολή πλαφόν στα σπρεντ.

7. Ισότητα με ιδιώτες

Η ΕΚΤ αποδέχεται καθεστώς «ισότητας» με τους ιδιώτες πιστωτές. Εγκαταλείπει δηλαδή το καθεστώς του προνομιακού δανειστή στην αποπληρωμή των υποχρεώσεων (seniority status), κάτι που σημαίνει ότι δεν θα επιμένει στο να πληρώνεται κατά προτεραιότητα. H κίνηση έχει στόχο να λειτουργήσει καθησυχαστικά για τους ιδιώτες επενδυτές.

8. Ποιος αποφασίζει

Υπεύθυνο για την αξιολόγηση, την απόφαση για την έναρξη, τη συνέχιση και τον τερματισμό του προγράμματος αγοράς ομολόγων θα είναι το διοικητικό συμβούλιο της ΕΚΤ.

9. Διαφάνεια

Προβλέπεται εβδομαδιαία ενημέρωση από την ΕΚΤ της αξίας και του όγκου των ομολόγων που θα αγοράζει βάσει του προαναφερθέντος σχεδίου. Προβλέπεται επίσης ενημέρωση σε μηνιαία βάση όσον αφορά τον όγκο και την αξία των ομολόγων που θα αγοράζει ανά χώρα.

Τι σημαίνει το σχέδιο Ντράγκι για την Ελλάδα

Η ανακοίνωση των μέτρων της ΕΚΤ από τον Μάριο Ντράγκι είναι ιστορική από πολλές απόψεις. Όλοι πλέον, πλην Γερμανών, πιστεύουν ότι έγινε το πρώτο βήμα, χαράχτηκε η πρώτη σοβαρή στρατηγική προκειμένου να σωθεί η ευρωζώνη. Επί τρία χρόνια η Ευρώπη και φυσικά και η ΕΚΤ δεν είχαν σταθεί στο ύψος των περιστάσεων. Ημίμετρα, μισόλογα, υποτέλεια στη γερμανική άποψη, απαξίωση και σκληρή γραμμή των «απείθαρχων» χωρών όπως η Ελλάδα. Η οποία όπως αποδείχθηκε δεν ήταν η μόνη σε κρίση, αλλά όλη η Ευρώπη ήταν φανερό ότι έμπαινε σε τούνελ. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες και αξιωματούχοι κοντόφθαλμοι, έβλεπαν μόνο τους τεμπέληδες Έλληνες που τρώνε τα λεφτά τους, ώσπου τους ήρθε στο κεφάλι η Ισπανία, η Ιταλία, η Πορτογαλία, η Ιρλανδία και όπου να ‘ναι θα ερχόταν και η Γαλλία.

Αν θα ήθελε κάποιος να κάνει μια πρώτη αποτίμηση των ανακοινώσεων Ντράγκι σε ότι αφορά την Ελλάδα, θα έλεγε ότι η χώρα μας κέρδισε μια ελπίδα ότι μπορεί κάτι να αλλάξει σε όλη την Ευρώπη. Ότι μπορεί και η ελληνική οικονομία να ξεφύγει από το βαθύ τούνελ της ύφεσης. Με θυσίες ναι, αλλά με μια χαραμάδα ελπίδας ότι δε θα χρεοκοπήσει ή δε θα επιστρέψει στη δραχμή, γεγονός καταστροφικό από όλες τις πλευρές.

Το πρώτο καλό για την Ελλάδα είναι ότι η ΕΚΤ ουσιαστικά παραιτείται από τα κέρδη που αποκομίζει από τα ελληνικά ομόλογα όταν τα αγοράζει στη δευτερογενή αγορά σε τιμή 35% και η Ελλάδα τα εξοφλεί στο 100% της αξίας τους. Έτσι, η ΕΚΤ μπορεί να επιστρέψει μερικά δισ. ευρώ που θα βοηθήσουν τη χώρα. Είναι χαρακτηριστικό ότι το Μάιο και τον Αύγουστο η ΕΚΤ έλαβε από τη χώρα μας ποσά άνω των 7 δισ. ευρώ για ομόλογα που είχε αγοράσει λιγότερο από 3 δισ. ευρώ. Επομένως ποσό 4 δισ. θα μπορούσε να επιστραφεί.

Το δεύτερο καλό για την Ελλάδα είναι ότι οι ξένοι αρχίζουν να καταλαβαίνουν ότι δεν είμαστε τα μαύρα πρόβατα της Ευρώπης. Παρά το γεγονός ότι οι θυσίες που υφιστάμεθα είναι τεράστιες και παρά το γεγονός ότι γίναμε πειραματόζωα μέχρι να φτάσουμε ως εδώ, η ΕΚΤ κατάλαβε ότι έρχεται τσουνάμι από Ισπανία και Ιταλία και αποφάσισε να παρέμβει αγοράζοντας αφειδώς ομόλογα. Βεβαίως, εδώ θα πρέπει να επισημάνουμε ότι οι χώρες στις οποίες θα παρέμβει η Κεντρική Τράπεζα θα μπουν σε σκληρά μνημόνια, ίσως σκληρότερα απ’ ότι είναι η Ελλάδα. Και ότι κυρίαρχο ρόλο θα έχει το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.

Το τρίτο καλό είναι η ήττα και η απομόνωση της Γερμανίας. Μπορεί η Μέρκελ να προσπαθεί να διαχειριστεί τη γερμανική κοινή γνώμη, όμως, η σκληρή περιοριστική πολιτική που ακολουθεί εδώ και χρόνια το Βερολίνο, δεν είχε κανένα απολύτως αποτέλεσμα. Αντιθέτως βάθυνε την κρίση και οδήγησε σε έναν σκληρό αντιγερμανισμό την Ευρώπη.

Η παρέμβαση Ντράγκι ουσιαστικά βάζει τη Γερμανία στο περιθώριο και δίνει στην Ελλάδα μια ελπίδα, ότι οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι θα μπορέσουν να απαγκιστρωθούν από το γερμανικό άρμα και θα βοηθήσουν την Ελλάδα να βγει από το τέλμα. Αυτοί οι νέοι συσχετισμοί που δημιουργούνται στην Ευρώπη, ειδικά μετά τη νίκη του Ολάντ, μπορούν να αποτελέσουν μια χαραμάδα αισιοδοξίας ότι θα υπάρξει συνολική λύση στο ευρωπαϊκό πρόβλημα που θα περιλαμβάνουν και την Ελλάδα. Απομακρύνεται έτσι ο κίνδυνος η χώρα μας να απομονωθεί ή τελικά να μετατραπεί σε Ιφιγένεια της Ευρώπης προκειμένου να σωθούν άλλες προβληματικές χώρες.

Όλα τα παραπάνω θετικά δεν συνεπάγονται ότι ξαφνικά θα ξυπνήσουμε και δεν θα δούμε άλλα Μνημόνια και άλλα μέτρα. Δυστυχώς η χώρα καλείται να περάσει από σκληρή δοκιμασία με την ελπίδα ότι θα μπορέσει να φτιάξει τα δημοσιονομικά της και θα διεκδικήσει ισότιμη μεταχείριση στην Ευρώπη. Ας μην βαυκαλίζονται ορισμένοι ότι ο Ντράγκι είναι το φάρμακο δια πάσαν νόσον.