Ομιλία Πρωθυπουργού Γιώργου Α. Παπανδρέου

στο συνέδριο της Διεθνούς Διαφάνειας

Δευτέρα 19 Απριλίου 2010

Κυρίες και κύριοι, καλησπέρα σας. Κατ' αρχήν, θέλω για μια ακόμη φορά να συγχαρώ τη «Διεθνή Διαφάνεια Ελλάς» και τον κ. Μπακούρη για την ενεργή παρουσία, καθώς και για τη σημερινή πρωτοβουλία, με την οποία φέρνει και πάλι στο επίκεντρο της δημόσιας συζήτησης το ζήτημα της διαφάνειας.

Να καλωσορίσω και την Πρόεδρο της Διεθνούς Διαφάνειας, κυρία Huguette Labelle, που βρίσκεται ξανά στη χώρα μας. Η αγάπη της για τη χώρα μας δεν αποδεικνύεται μόνο στο ότι είναι η τρίτη φορά σε δύο χρόνια που την επισκέπτεται, αλλά και στο ότι για να φθάσει σήμερα εδώ,  αναγκάστηκε να πάρει τρία τρένα από το Βίλνιους, ένα αυτοκίνητο από το Βελιγράδι και, στο τέλος, ένα αεροπλάνο από την Θεσσαλονίκη. Την καλωσορίζουμε λοιπόν στην Ελλάδα και την ευχαριστούμε για την αγάπη της.

Να ξεκινήσω, κυρίες και κύριοι, λέγοντας πως το θέμα της διαφάνειας αποτελεί κορυφαίο για εμάς ζήτημα, όσο και αν αυτό ακούγεται  τετριμμένο. Κι όμως, έτσι είναι.

Είμαι Πρωθυπουργός της χώρας εδώ και έξι μήνες και το πρώτο που κλήθηκα να αντιμετωπίσω είναι μια οξύτατη και πολύπλευρη κρίση. Κρίση, στο άμεσο σύμπτωμά της οικονομική, αλλά που τα αίτιά της είναι πολύ βαθύτερα και χάνονται στην ιστορία των λαθών, των συμβιβασμών και των παραλείψεων εκ μέρους της Πολιτείας, εδώ και πολλές δεκαετίες θα μπορούσε να πει κανείς, παρά τις αναλαμπές και εξαιρέσεις.

Κρίση τέτοιου μεγέθους, ώστε η χώρα μας βρίσκεται εδώ και πολύ καιρό στο επίκεντρο του διεθνούς ενδιαφέροντος, δυστυχώς με αρνητικό πρόσημο, με καθημερινές αναφορές στο πρωτοφανές δημοσιονομικό  οικονομικό πρόβλημα της Ελλάδας.

Αλλά πού οφείλονται κατά βάθος τα υπέρογκα δημοσιονομικά ελλείμματα, τα οποία αντιμετωπίζουμε; Οφείλονται στο ότι η χώρα μας είναι άτυχη, ότι δεν είναι προικισμένη, δεν έχει συγκριτικά πλεονεκτήματα; Ή μήπως στο ότι εμείς, οι Έλληνες, όπως κάποιοι, ελάχιστοι ευτυχώς, σε δημοσιεύματα θέλουν να μας προσάψουν, ότι κάπου στο DNA μας είμαστε τεμπέληδες ή ανίκανοι, ή αναποτελεσματικοί; Αυτές οι ακραίες απόψεις, βεβαίως, δεν έχουν καμία σχέση με την πραγματικότητα.

Έχω κατ' επανάληψη διατυπώσει την άποψη πως η κρίση αυτή δεν είναι παρά η πλέον φανερή - και επικίνδυνη βεβαίως - εκδήλωση βαθύτερων αίτιων. Γιατί τα ελλείμματα δεν παράχθηκαν από μόνα τους. Η κρίση πηγάζει πρωτίστως από την αδιαφάνεια της εξουσίας, του κράτους, του δημόσιου βίου της χώρας, από την πελατειακή αντίληψη που διάβρωσε τα πάντα και, βεβαίως, από την ίδια τη διαφθορά.

Είμαστε οι μόνοι; Σαφώς όχι. Αυτό αποτελεί μια κοινή ιστορία, σε παγκόσμιο επίπεδο. Η οικονομική κρίση που ζήσαμε πριν από ενάμισι χρόνο στην Wall Street είχε και αυτή σε μεγάλο βαθμό ρίζα στην αδιαφάνεια της λειτουργίας του χρηματοπιστωτικού συστήματος, που δημιούργησε και τα λεγόμενα «τοξικά ομόλογα» και πολλές άλλες «καινοτόμες» πρακτικές.

Αποτελεί λοιπόν πρόβλημα για πολλές χώρες, όπου οι πολιτικοί θεσμοί, οι δημοκρατικοί θεσμοί αν θέλετε, οι θεσμοί ελέγχου, αιχμαλωτίζονται από ισχυρά συμφέροντα, από την ίδια τη διαφθορά. Από τις ρυθμίσεις των Τραπεζών, μέχρι τους φορολογικούς παραδείσους, όπως είπε η κυρία Labelle, έχουμε μια πρόκληση σε διεθνές επίπεδο, που δεν μπορεί μία και μόνη χώρα να αντιμετωπίσει. Γι' αυτό, η Ελλάδα και εγώ προσωπικά, έχουμε κάνει εκστρατεία και σε διεθνές επίπεδο, μαζί με άλλους ηγέτες και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και πρόσφατα στην Ουάσιγκτον, με τον κ. Ομπάμα, ζητώντας από το G-20 να θεσπίσει επιτέλους διεθνείς κανόνες, που θα προωθήσουν τη διαφάνεια και τη σωστή λειτουργία του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος. Με αυτό τον τρόπο θα αντιμετωπίσουμε και την κερδοσκοπία, αλλά και βεβαίως σημαντικά φαινόμενα φοροαποφυγής και φοροδιαφυγής - όπως μας είπε η κυρία Labelle και όπως όλοι ξέρουμε - όπως είναι οι φορολογικοί παράδεισοι.

Όμως, η χώρα μας και η κάθε χώρα έχει τις ιδιαιτερότητές της. Εδώ είχαμε την περιφρόνηση αυτονόητων κανόνων δεοντολογίας. Ένα κορυφαίο σύμπτωμα είναι ότι το μέγεθος του δημοσιονομικού ελλείμματος της χώρας μας αποτέλεσε και αυτό αντικείμενο απόκρυψης και αδιαφανών χειρισμών. Αυτός είναι ένας λόγος, για τον οποίο έχουμε προχωρήσει στη δημιουργία μιας πραγματικά ανεξάρτητης Στατιστικής Υπηρεσίας και ενός τμήματος στη Βουλή, που θα παρακολουθεί, ανεξάρτητα από τη Στατιστική Υπηρεσία, τον προϋπολογισμό της χώρας και, βεβαίως, τη ροή των θεμάτων σε ό,τι αφορά την εκτέλεση του προϋπολογισμού.

Συζητάμε με διεθνείς φορείς για το θέμα της τεχνογνωσίας στο διαδίκτυο, για να μπορεί να παρακολουθεί κανείς και την εκτέλεση του προϋπολογισμού. Το δημοσιονομικό πρόβλημα οφείλεται στο ότι οι φόροι δεν εισπράττονται όπως θα έπρεπε, γιατί πολλοί φορολογούμενοι - κατά κανόνα, φορολογούμενοι που είναι πιο ισχυροί ή πιο εύποροι από το μέσο όρο - είχαν πετύχει ειδικά ευνοϊκά καθεστώτα. Παράλληλα, η αίσθηση της διαφθοράς και στο φορολογικό σύστημα, η αίσθηση του νόμου του ισχυρού, δημιούργησε ευρύτατα την αίσθηση της αδικίας, της ανομίας, η οποία βεβαίως υπονόμευσε, συνολικά πια, όχι μόνο την κοινωνική συνοχή, αλλά και την αίσθηση του κράτους Δικαίου.

Όσο πιο στενές σχέσεις και εξαρτήσεις είχε κάποια συντεχνία ή κάποια συμφέροντα με τις κυβερνήσεις, τόσο περισσότερα ήταν και τα προνόμια, τόσες περισσότερες και οι εξαιρέσεις.

Με το νόμο για τη ριζική αλλαγή του φορολογικού συστήματος που ψηφίστηκε την προηγούμενη εβδομάδα, καταργήσαμε κάθε είδους εξαιρέσεις και παράθυρα. Κανόνες πια σαφείς,  ενιαίοι για όλους. Λαμβάνονται σημαντικά, θα έλεγα, και δρακόντεια μέτρα κατά της φοροδιαφυγής.

Βεβαίως, το δημοσιονομικό πρόβλημα της χώρας μας οφείλεται επίσης στο ότι η εξουσία και το κράτος δεν σεβάστηκαν και κατασπατάλησαν τους φόρους του Ελληνικού λαού,  των Ελλήνων φορολογουμένων.

Ένας ακόμα λόγος που καλλιέργησε αυτή την αίσθηση της ανομίας, ήταν το αίσθημα ότι είναι δικαίωμά μου να φοροδιαφεύγω, γιατί γνωρίζω ή έχω την αίσθηση ότι αυτά τα χρήματα δεν πάνε εκεί όπου θα έπρεπε να πάνε. Φαινόμενα αδιαφάνειας παντού: απίθανες υπερτιμολογήσεις, κομματικές, αχρείαστες προσλήψεις, μίζες, διαφθορά, αυθαίρετες και εν κρυπτώ αποφάσεις με μεγάλο δημοσιονομικό κόστος παντού.

Αυτά βεβαίως τα ξέρουμε, αλλά είναι σημαντικό ότι τα επισημαίνουν πια και διεθνείς μελέτες - πέρσι ο ΟΟΣΑ, πρόσφατα μελέτη του Ινστιτούτου Brookings, που δημοσιεύτηκε και στον ελληνικό Τύπο. Διαβάζω από το σχετικό άρθρο: «εάν ο δημόσιος τομέας της Ελλάδας ήταν τόσο καθαρός και διαφανής, όσο εκείνος της Σουηδίας ή της Ολλανδίας, η χώρα θα εμφάνιζε δημοσιονομικά πλεονάσματα κατά την τελευταία δεκαετία, αποφεύγοντας τη σημερινή κρίση».

Συνεχίζει το άρθρο, λέγοντας: «εάν η Ελλάδα έλεγχε καλύτερα τη διαφθορά - όχι στα στάνταρ της Σουηδίας, αλλά έστω στο επίπεδο της Ισπανίας - θα είχε μικρότερο έλλειμμα, κατά 4 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ, κατά τα τελευταία πέντε χρόνια». Σύμφωνα με την ίδια έρευνα, η διαφθορά μάς κοστίζει κάθε χρόνο όσο το 8% του ΑΕΠ - θυμίζω ότι έχουμε 12,7% έλλειμμα - 8% του ΑΕΠ λοιπόν, ή πάνω από 20 δις ευρώ.

Νομίζω πως είναι σε όλους μας κατανοητό ότι αυτή η κατάσταση μας οδηγεί σε αδιέξοδο. Είναι μια τραγωδία, που αγωνιζόμαστε να σταματήσει. Διότι όσο κι αν κόβουμε δαπάνες, όσο και αν προσπαθούμε να ανατάξουμε την οικονομία μας, όσο και αν κάνουμε ό,τι περνά από το χέρι μας για να εξασφαλίσουμε χαμηλότοκο δανεισμό, οι προσπάθειές μας, όσο υπάρχει αυτή η μεγάλη μαύρη τρύπα της διαφθοράς, είτε θα πηγαίνουν στράφι, είτε θα έχουν πολύ λιγότερα αποτελέσματα από εκείνα που θα μπορούσαμε να πετύχουμε, αν είχαμε λύσει έστω και μερικώς  το πρόβλημα.

Κυρίες και κύριοι, η εμπέδωση της διαφάνειας, όπως και η επίλυση όλων των μεγάλων προβλημάτων σε κάθε χώρα, είναι πάνω απ' όλα ζήτημα αποφασιστικότητας και  μεθοδικότητας των κυβερνήσεων.

Όμως, χωρίς τη δουλειά και στο επίπεδο της κοινωνίας των πολιτών - γι' αυτό και είναι εξαίρετη η δουλειά που κάνει η Διεθνής της Διαφάνειας - χωρίς τους ίδιους τους πολίτες, οι κυβερνήσεις δεν μπορούν να φέρουν μόνες τους τις μεγάλες αυτές αλλαγές, ιδιαίτερα μάλιστα σε ένα τέτοιο ζήτημα, όπως είναι η εξάλειψη της διαφθοράς, που μας ακουμπά όλους άμεσα, που αφορά στην καθημερινότητα όλων.

Τα τελευταία χρόνια, έχουν γίνει πολλές συζητήσεις στη χώρα μας γι' αυτό το θέμα. Έχουν γραφτεί και έχουν ειπωθεί τόσο πολλά, που κάθε θέμα έχει εξαντληθεί. Και αυτό είναι απόλυτα λογικό.

Η  έλλειψη της διαφάνειας και η γιγάντωση της διαφθοράς, σε κάθε απόληξη της δημόσιας ζωής μας, έχει αποτελέσει για την Ελλάδα παράγοντα αναστολής της προόδου, της ανάπτυξης και των επενδύσεων, διότι και ο Έλληνας, αλλά ιδιαίτερα ο ξένος επενδυτής, φοβάται να επενδύσει τα χρήματά του, όταν δεν ξέρει τους κανόνες, αφού κάπου θα αντιμετωπίσει κάποιο εμπόδιο, πίσω από το οποίο ουσιαστικά κρύβεται η συναλλαγή. Χτυπά την ευημερία των πολιτών, χτυπά τη λειτουργία του κοινωνικού κράτους για την προστασία των πολιτών, στην υγεία, την παιδεία, την πρόνοια, χτυπά τη λειτουργία της ίδιας της Δημοκρατίας μας.

Όλοι μας συμφωνούμε ότι αυτό είναι τεράστιο πρόβλημα. Παρόλα αυτά, έχουν περάσει δεκαετίες και, όπως είπα, παρά τις εξαιρέσεις - και είχαν γίνει προσπάθειες, ουσιαστικά βήματα, για να χτυπήσουμε το πρόβλημα στη ρίζα του - αυτές δεν έχουν καρποφορήσει.

Και ενώ οι κυβερνήσεις, στο παρελθόν, στα λόγια, έβαζαν το θέμα της διαφάνειας και της καταπολέμησης της διαφθοράς ψηλά στη δημόσια ατζέντα, τα αποτελέσματα ήταν απογοητευτικά.

Γι' αυτό σήμερα, δεν είμαι εδώ για να πω κι άλλα μεγάλα και εύκολα λόγια. Από αυτά έχουμε χορτάσει, έχουν χορτάσει και οι πολίτες και οι διεθνείς εταίροι και οι Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις.

Έρχομαι να σας πω τι έχουμε κάνει μέχρι τώρα και τι σκοπεύουμε να κάνουμε τους αμέσως επόμενους μήνες. Χωρίς υπερβολές, χωρίς να παρουσιάζω μια εικονική πραγματικότητα, που απέχει από αυτά που βιώνει ο κάθε Έλληνας.

Είναι η πρώτη φορά που μιλάω σε Συνέδριό σας με την ιδιότητα   του Πρωθυπουργού, και αυτό που θέλω να σημειώσω, γι' αυτό που θέλω να δεσμευτώ, είναι ότι, στο μέλλον, στα επόμενα Συνέδριά σας, στόχος μου είναι, να μπορώ να πω με το χέρι στην καρδιά, ότι κάναμε ό,τι πρέπει για να μην είναι πια η Ελλάδα το παράδειγμα προς αποφυγή. Μάλιστα - γιατί όχι - ας είναι η Ελλάδα παράδειγμα, πρότυπο στην αντιμετώπιση του προβλήματος της διαφθοράς, ας είμαστε από τις πιο διαφανείς κοινωνίες και κυβερνήσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Περιέργως, κυρίες και κύριοι, αυτή η κατάσταση έχει και μία θετική πλευρά. Το πρόβλημα της αδιαφάνειας και της ανομίας στη χώρα μας είναι τόσο μεγάλο σε μέγεθος, που σημαίνει ότι είναι και τόσο μεγάλα τα περιθώρια που έχουμε για να το περιστείλουμε, να το νοικοκυρέψουμε, να εξοικονομήσουμε πόρους. Και αυτό είναι θέμα, κατ' αρχήν, πολιτικής βούλησης. Και αυτή, την έχουμε ήδη αποδείξει.

Δεύτερον, είναι θέμα πίστης των πολιτών στο νόμο, στην ανάγκη ευνομίας, στο κράτος Δικαίου. Αλλά πιστεύω ότι αυτή η κρίση που περνάμε είναι και μια ευκαιρία, διότι νομίζω ότι έχει συμβάλει στο να συνειδητοποιήσουμε όλοι μας, όλοι οι Έλληνες και οι Ελληνίδες, την ανάγκη να αντιμετωπίσουμε αυτή τη μάστιγα, την ανάγκη να αλλάξουμε.

Πιστεύω ότι οι Έλληνες και οι Ελληνίδες θέλουν να δουν ότι η Πολιτεία κάνει το πρώτο βήμα. Το πρώτο βήμα, ώστε να δώσουμε εμείς το παράδειγμα και να ακολουθήσουν μετά όλοι, στη μεγάλη προσπάθεια που κάνουμε για να φύγουμε μπροστά, για να αφήσουμε πίσω την Ελλάδα της διαφθοράς και της αδιαφάνειας, της υπανάπτυξης και της ανισότητας.

Αυτό το πρώτο βήμα, όπως είχαμε δεσμευτεί και προεκλογικά, το κάνουμε. Ακριβώς για να δώσουμε το παράδειγμα. Και το κάνουμε με απόλυτη προσήλωση στο καθήκον μας απέναντι στη χώρα, αυτές τις κρίσιμες στιγμές που περνάμε.

Έχουμε ήδη προχωρήσει σε σημαντικές πράξεις, που ενισχύουν τη διαφάνεια στο δημόσιο βίο. Αποδεικνύουμε, με κάθε μας κίνηση, με κάθε μας παρέμβαση ότι, όταν λέγαμε ότι δεν βλέπουμε το κράτος ως λάφυρο του νικητή, το εννοούσαμε. Το πλαίσιο διαφάνειας και αξιοκρατίας, που στην πραγματικότητα είναι πλαίσιο κοινωνικής δικαιοσύνης, είναι ζήτημα δικαιοσύνης για εμάς.

Ξεκινώντας, όπως είπε και η κυρία Labelle, από τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί το ίδιο το πολιτικό σύστημα, θεσπίζουμε τη διαφάνεια στη χρηματοδότηση των οικονομικών των κομμάτων. Αυτό θα συμβεί μέσα από τον αποτελεσματικότερο έλεγχο των βιβλίων τους, την επιβολή καθαρών τρόπων εισροής εσόδων και την καθιέρωση διαφανούς τρόπου καταγραφής και επιτήρησης των εξόδων τους.

Είχαμε ευκαιρία, πριν από τη σημερινή εκδήλωση, με την κυρία Labelle και τον κ. Μπακούρη, να συζητήσουμε τις  καλύτερες πρακτικές που υπάρχουν και σε άλλες χώρες και να εμπλουτίσουμε και τις δικές μας σκέψεις. Η Επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας της Βουλής ήδη εξετάζει τις δυνατότητες που πρέπει να προωθήσουμε, για να διαμορφώσουμε ένα πλαίσιο καλύτερης λειτουργίας των κομμάτων, της αντιμετώπισης δηλαδή της διαφθοράς και στον πολιτικό στίβο, αλλά και τις δυνατότητες αλλαγής στο νόμο περί ευθύνης υπουργών και στο θέμα της βουλευτικής ασυλίας, παρότι αγγίζει και συνταγματικές διατάξεις.

Γιατί οι πολίτες δικαίως μιλούν για ασυλία των πολιτικών για τις αποφάσεις που παίρνουν και είναι επιζήμιες για τον τόπο και το δημόσιο συμφέρον. Αυτό πρέπει να αλλάξει, και θα αλλάξει.

Δεν ήταν τυχαίο ότι πρώτο μας μέλημα ήταν να πάμε στη σύσταση Εξεταστικών Επιτροπών στη Βουλή, όχι για λόγους ρεβανσισμού, αλλά για την απόδοση δικαίου. Γιατί πρέπει επιτέλους να μάθουμε την αλήθεια για μεγάλες υποθέσεις, έστω και αν είχαν παραγραφεί πολλές από αυτές από την προηγούμενη κυβέρνηση,.

Αλήθεια για τα σκάνδαλα, για την αλλοίωση των δημοσιονομικών μας στοιχείων, για όλα όσα πλήγωσαν την Ελλάδα και το κύρος μας, για όσα έκαναν τους πολίτες δύσπιστους απέναντι στο ίδιο το πολιτικό σύστημα, στην ίδια την Πολιτεία.

Υιοθετήσαμε για πρώτη φορά ένα πλαίσιο, έναν κώδικα δεοντολογίας για τα μέλη της Κυβέρνησης, με τον οποίο θεσπίζουμε κανόνες συμπεριφοράς, πέραν των τυπικών υποχρεώσεων που απορρέουν από τους νόμους. Κάνουμε με μεγαλύτερη διαφάνεια τις συζητήσεις μας για τις αποφάσεις που λαμβάνουμε, ακόμα και στο Υπουργικό Συμβούλιο, όπως με την τηλεοπτική μετάδοση σημαντικών συνεδριάσεων του Υπουργικού Συμβουλίου - και είχαμε μάλιστα πρόσφατα μια τέτοια μετάδοση, μαζί με την ηγεσία της Δικαιοσύνης, που είναι εδώ, μαζί μας, απόψε.

Αλλάζουμε με αυτό τον τρόπο το πλαίσιο λειτουργίας της δημόσιας εξουσίας. Όλα πλέον θα εκτίθενται στο δημόσιο έλεγχο. Δίνουμε ουσιαστική δυνατότητα πρόσβασης του πολίτη στην πληροφόρηση. Αυτή είναι μια προϋπόθεση, για να συμμετέχει ενεργά στην εμβάθυνση της Δημοκρατίας. Και παίρνω παράδειγμα από το γεγονός ότι πέρα από την καθιέρωση της δωρεάν πρόσβασης - αυτονόητο θα έλεγα, αλλά δεν ήταν έτσι πριν - στο περιεχόμενο της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως, κάθε πολίτης μπορεί να έχει πρόσβαση και στην τελευταία πράξη, στην τελευταία απόφαση κάποιου υπουργού, γενικού γραμματέα ή διοικητή.

Αυτή είναι μια αυτονόητη, αλλά και τεράστια δομική αλλαγή  και είναι βασική προϋπόθεση για να αλλάξουμε τα πράγματα στη χώρα. Είναι πραγματικά η έννοια της διαφάνειας. Μόνον έτσι θα δημιουργήσουμε μια σχέση εμπιστοσύνης με τον πολίτη, για να προασπίσουμε το δημόσιο συμφέρον.

Όποιος λαμβάνει αποφάσεις, όποιος χειρίζεται χρήματα του λαού, όποιος ασκεί εξουσία, πλέον λογοδοτεί και ελέγχεται. Η ευρεία δημοσιότητα μέσω του διαδικτύου εξασφαλίζει, διευκολύνει τον πολίτη στην άσκηση του δικαιώματός του στην πληροφόρηση, στον έλεγχο της κρατικής εξουσίας, στην άσκηση και άλλων, συνταγματικά κατοχυρωμένων δικαιωμάτων του, που εξαρτώνται από την πληροφόρηση αυτή. Όλα πλέον θα είναι στο φως.

Υπουργικές αποφάσεις, διορισμοί, διαγωνισμοί έργων, προμήθειες, κάθε είδους συμβάσεις με το Δημόσιο, αποφάσεις για επενδύσεις, διαγωνισμοί για προσλήψεις, για άλλες  αποφάσεις της Δημόσιας Διοίκησης, που συνεπάγονται δαπάνη έστω και ενός ευρώ, όλα θα είναι, ανά πάσα στιγμή, ανά πάσα  ώρα, προσβάσιμα στους πολίτες.

Ειδικά, μάλιστα, ως προς την Τοπική Αυτοδιοίκηση, συστατικό στοιχείο του ηλεκτρονικού δήμου, όπως το οργανώνουμε με το πρόγραμμα «ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ», είναι η ευρύτατη διαδικτυακή δημοσιότητα των αποφάσεων των δημοτικών αρχών, αλλά και των αποφάσεων των ελεγκτικών μηχανισμών.      Και από την 1η Ιανουαρίου του 2011, αυτό θα είναι γεγονός στη νέα Τοπική Αυτοδιοίκηση.

Στη νέα αυτή αρχιτεκτονική, που εισάγει στη χώρα το πρόγραμμα «ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ», ενσωματώνονται ως αναπόσπαστα χαρακτηριστικά οι αρχές μιας σύγχρονης διακυβέρνησης και διαχείρισης, που σπάει τα πελατειακά δεσμά του παρελθόντος και καθιστά τη συμμετοχή των πολιτών στη διαμόρφωση των αποφάσεων κεντρικό άξονα, γύρω από τον οποίο θα λειτουργεί η Διοίκηση.

Πρόκειται για μία διαφορετική νοοτροπία και πρακτική διακυβέρνησης, με ένα επιτελικό κράτος, μία ισχυρή, αυτόνομη και με αρμοδιότητες Τοπική Αυτοδιοίκηση, που όμως θα ελέγχεται, θα ελέγχεται και θα λογοδοτεί.

Και αυτή είναι μόνον η αρχή για μία γενικότερη ανατροπή και στη Διοίκηση, και στο χώρο της ανάπτυξης, και της παιδείας, της πρόνοιας και της υγείας, όπου πλέον όχι ένα κεντρικό κράτος, αλλά οι τοπικές κοινωνίες θα αποφασίζουν για το μέλλον τους, ενώ ταυτόχρονα οι ευθύνες για τη διοίκηση θα είναι παρακολούθημα των αρμοδιοτήτων.

Διότι και εδώ, ένας σημαντικός λόγος για τη διαφθορά και το δημοσιονομικό έλλειμμα ήταν το συγκεντρωτικό, γραφειοκρατικό και πελατειακό κράτος, το οποίο αποτέλεσε ακριβώς την εστία εκκόλαψης των επαχθέστερων φαινομένων διαφθοράς και αδιαφάνειας στη χώρα μας.

Σε αυτό το πελατειακό κράτος επιφέραμε αποφασιστικά πλήγματα, με νομοθετικές πρωτοβουλίες που αποτελούν ήδη πράξη. Όπως με την επαναφορά και την επέκταση της δικαιοδοσίας του ΑΣΕΠ για τις προσλήψεις στο Δημόσιο, δηλαδή αξιοκρατικές προσλήψεις.

Πολλές φορές, με ρωτούν και ξένοι, μα αυτό πώς επηρεάζει το δημοσιονομικό σας πρόβλημα; Και απαντώ, βεβαίως, ότι όταν ένας Υπουργός έχει  κάθε λόγο και κάθε ευκολία να προσλαμβάνει τους ψηφοφόρους του, χωρίς αντικειμενικά κριτήρια, αλλά μόνο με κομματικά κριτήρια, «φουσκώνει» το Δημόσιο και μάλιστα χωρίς λόγο. Όταν είναι αξιοκρατικά και αντικειμενικά τα κριτήρια, δεν μπορεί να προσλάβει ο κάθε Υπουργός τους φίλους του, τους συγγενείς του ή τους ψηφοφόρους του.

Είναι νομίζω ένα πολύ απλό ζήτημα, το οποίο έχει άμεση επίπτωση στις πιέσεις που παλαιότερα δεχόμασταν, για να «φουσκώσει» το Δημόσιο με προσλήψεις που δεν ήταν χρήσιμες.

Με αυτό τον τρόπο, πιστεύουμε ότι θα σπάσει η εξάρτηση του πολίτη και του δημοσίου λειτουργού από την πολιτική και κομματική εξουσία, ή ακόμα και από εξωθεσμικά ισχυρά κέντρα. Μια εξάρτηση, η οποία ήταν συχνά η γενεσιουργός αιτία για τα φαινόμενα αδιαφάνειας στο δημόσιο βίο.

Επίσης, τα μέτρα αποκατάστασης της αξιοκρατίας στη Δημόσια Διοίκηση θα συνοδευτούν και με πολλές άλλες πρωτοβουλίες, για τις οποίες έχουμε δεσμευτεί, όπως και με μέτρα που είναι οριζόντια, που αφορούν σε όλο το φάσμα των πολιτικών μας, από την οικονομία, την ανάπτυξη μέχρι τη Δικαιοσύνη. Αρχίζουν από τη μείωση της γραφειοκρατίας, η οποία από μόνη της αποτελεί κίνητρο για συναλλαγή μεταξύ του πολίτη και των δημοσίων λειτουργών, και φτάνουν μέχρι και την αυστηρότατη τιμωρία όσων επιλέγουν να συνεχίζουν την πρακτική της δωροδοκίας, του ρουσφετιού, της εσωτερικής πληροφόρησης.

Ήδη, τις επόμενες μέρες, ψηφίζουμε νέο νόμο για την απλοποίηση της ίδρυσης των επιχειρήσεων, ο οποίος θα συμπληρωθεί με άλλο νόμο που απλοποιεί τις διαδικασίες αδειοδότησης.

Με το φορολογικό νομοσχέδιο θεσπίσαμε νέους κανόνες στη διαφάνεια του δημόσιου, αλλά και του ιδιωτικού χρήματος. Επαναφέρουμε το αυτοδιοίκητο στη Δικαιοσύνη και θεσπίζουμε νέους κανόνες ανάδειξης των ηγεσιών των ανωτάτων Δικαστηρίων της χώρας, έτσι ώστε να σπάσουμε και εδώ σχέσεις εξάρτησης της εκτελεστικής με τη δικαστική εξουσία.

Αυτή την εβδομάδα, εισάγεται στη Βουλή ο νέος νόμος του Υπουργείου Δικαιοσύνης για τη διαφάνεια, με τον οποίο βάζουμε τέλος στις γκρίζες ζώνες της ανομίας στο δημόσιο τομέα, με αυστηρότατες ποινές για υπαλλήλους που εμπλέκονται σε πράξεις διαφθοράς και με κίνητρα για την αποκάλυψη φαινομένων διαφθοράς.

Αρκετά πια ζήσαμε και πληρώσαμε, ατομικά και συλλογικά, με το φακελάκι και το ρουσφέτι. Δυστυχώς πια, και ο ξένος Τύπος χρησιμοποιεί αυτές τις λέξεις, χαρακτηρίζοντας Υπηρεσίες, όπως τα  Νοσοκομεία μας και  τις Πολεοδομίες. Κανένας μας δεν είναι περήφανος γι' αυτά. Και δεν είναι αυτή η Ελλάδα την οποία ξέρουμε, αξίζουμε και θέλουμε να προβάλλουμε.

Άρα λοιπόν, προωθούμε αλλαγές, όπως είναι το δικαίωμα που αποκτά η Κυβέρνηση να ζητά εξατομικευμένα τον έλεγχο των δηλώσεων «πόθεν έσχες» συγκεκριμένων προσώπων, ή οι αυστηρότερες ποινές για όσους έχουν υποχρέωση κατάθεσης δήλωσης «πόθεν έσχες» και συμμετέχουν σε off shore εταιρείες, αφού πλέον θα στερούνται τα πολιτικά τους δικαιώματα, ενώ θα δημεύεται το μερίδιο συμμετοχής στις off shore εταιρείες, εάν έχει αποδειχθεί η παρανομία.

Στο ίδιο μήκος κύματος, όμως, θα κινηθούμε και με το νέο νόμο για την Υπηρεσία Εσωτερικών Υποθέσεων, που πρόκειται πολύ σύντομα να φέρει στη Βουλή το Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη. Αυτό θα διευρύνει την αρμοδιότητα των σημερινών οργάνων σε όλο το Δημόσιο και για όλα τα εγκλήματα που στοιχειοθετούν διαφθορά, εξασφαλίζοντας δυνατότητες υψηλής τεχνολογικής υποδομής, αλλά και ανθρώπινου δυναμικού στις Υπηρεσίες ελέγχου.

Θα καταβάλουμε κάθε προσπάθεια να μην μείνει κανείς ατιμώρητος για τις πράξεις του. Είμαι σίγουρος ότι η πλειοψηφία των Ελλήνων θέλει αυτές οι πρακτικές να εξαλειφθούν.

Οι πρωτοβουλίες αυτές, πολλές εκ των οποίων έχουν ολοκληρωθεί ήδη ή ολοκληρώνονται, συνθέτουν ένα νέο πλαίσιο λειτουργίας του δημόσιου βίου στη χώρα μας. Αποτελούν αποφασιστικά βήματα όχι μόνο για τη διαφάνεια, αλλά και για τη λειτουργία της Δημοκρατίας.

Βέβαια, ξέρω ότι πολλοί λένε πως υπάρχει ακόμα ατιμωρησία, κάτι για το οποίο συζητήσαμε και στο Υπουργικό Συμβούλιο, με την ηγεσία της Δικαιοσύνης. Ξέρω ότι ακόμη είναι δύσπιστοι. Αν ακούσετε τον κόσμο στο δρόμο, όταν τουλάχιστον εγώ μιλάω με πολλούς πολίτες, μου λένε «καλά, δεν θα πάει κάποιος φυλακή;»

Θέλω να διαβεβαιώσω από αυτό το βήμα όλους τους Έλληνες και όλες τις Ελληνίδες, ότι δουλεύουμε πολύ μεθοδικά και τα αποτελέσματα της δουλειάς μας  θα είναι εμφανή - και βεβαίως, ήδη είναι εμφανή.

Ήδη, χτυπάμε το οργανωμένο έγκλημα και, όπως και πρόσφατα, πυρήνες που έχουν προχωρήσει σε τρομοκρατικές ενέργειες, που πολλές φορές αυτά είναι συγκοινωνούντα δοχεία.

Δεν είναι μόνο η αλλαγή του νομικού πλαισίου, που αποτελεί το ισχυρό χαρτί αυτής της Κυβέρνησης. Είναι η ειλικρινής μας πίστη, ότι η Ελλάδα μπορεί και πρέπει να αλλάξει. Είναι η ισχυρή μας βούληση να αλλάξει η Ελλάδα. Προϋπόθεση όμως αυτής της επιτυχίας είναι η συμμετοχή του πολίτη, η στήριξη της προσπάθειας από τον πολίτη.

Θέλω να δώσω ένα μικρό παράδειγμα, που αποτέλεσε για μένα και ένα πείραμα, για ένα θέμα που, εκ πρώτης όψεως, δεν είναι υψηλής προτεραιότητας, για το οποίο υπάρχει νομικό πλαίσιο, που εφαρμόζεται όμως πλημμελώς, όπως δυστυχώς και σε πολλά άλλα θέματα στη χώρα μας.

Στη χώρα μας, η συντριπτική πλειοψηφία των διαφημιστικών πινακίδων που βλέπουμε γύρω μας είναι παράνομες. Με προφανείς αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον, στην αισθητική του χώρου, αλλά και στην οδική ασφάλεια, καθώς οι πινακίδες αυτές είναι συχνά το αίτιο θανατηφόρων περιστατικών σε τροχαία ατυχήματα.

Με αφορμή τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004, είχε αναληφθεί μια επιτυχής πρωτοβουλία, που οδήγησε στο να καθαρίσει από παράνομες διαφημιστικές πινακίδες το μεγαλύτερο μέρος της Αττικής. Μετά το 2004, οι παράνομες διαφημιστικές πινακίδες ξεφύτρωσαν και πάλι παντού, διότι ατόνισε η βούληση της Πολιτείας να επιβάλει το νόμο. Και εδώ, υπήρξε όχι μόνο παρανομία, αλλά και εκτεταμένη διαφθορά.

Όμως, αν σήμερα διασχίσει κανείς τη Λεωφόρο Κηφισίας - και ελπίζω να είναι έτσι, διότι εγώ, παρότι διασχίζω τη Λεωφόρο Κηφισίας, συνήθως, δουλεύω με ένα τηλέφωνο και ένα χαρτί στο χέρι - θα διαπιστώσει πως τα περισσότερα διαφημιστικά πλαίσια σήμερα είναι άδεια. Γιατί; Γιατί δώσαμε εντολή στις αρμόδιες Υπηρεσίες να πράξουν το αυτονόητο: να ξηλώσουν τις παράνομες αυτές πινακίδες.

Και αυτό ξεκινά σύντομα από τη Λεωφόρο Κηφισίας, αλλά και από άλλες περιοχές της Αττικής. Διαφημιστές και διαφημιζόμενοι έχουν πάρει ήδη το μήνυμα και έχουν αποσύρει τις διαφημίσεις τους.

Δεν κάναμε όμως μόνον αυτό. Το λέω, γιατί είναι σημαντική και η συμμετοχή των πολιτών. Δημιουργήσαμε ειδική ιστοσελίδα, με την οποία ζητάμε από τους ίδιους τους πολίτες να συνδράμουν στην καταγραφή των παράνομων διαφημιστικών πινακίδων, μέσω μιας φωτογραφίας από το κινητό τους, και της καταχώρησης αυτής της φωτογραφίας στην εν λόγω ιστοσελίδα.

Ακριβώς γιατί η ευνομία και η τήρηση των νόμων πρέπει να γίνει υπόθεση της ίδιας της κοινωνίας. Γιατί η πρόοδος στη χώρα μας δεν είναι και δεν μπορεί να είναι διατηρήσιμη, αν σε κάθε προφανή παρανομία πρέπει να δίνεται εντολή από το Γραφείο του Πρωθυπουργού προς τα αρμόδια Υπουργεία, και αυτά με τη σειρά τους προς τις εποπτευόμενες Υπηρεσίες, για να κάνουν τη δουλειά τους, το αυτονόητο καθήκον τους.

Η τήρηση του νόμου, των κανόνων, πρέπει να είναι καθημερινή αυτονόητη και αυτόματη πράξη, αλλά και απαίτηση της Πολιτείας, της κοινωνίας,  των ίδιων των πολιτών.

Θέλω λοιπόν και από αυτό το βήμα να ζητήσω από όλους να συμμετάσχουν στην προσπάθεια, να κάνουμε ό,τι, είναι δυνατόν για να αλλάξουμε συνήθειες, να αλλάξουμε αντιλήψεις, να αλλάξουμε νοοτροπίες. Και θα συμφωνήσω με την κυρία Labelle, ιδιαίτερα για τη νεολαία μας, η οποία - μπορεί να μην το βλέπουμε, αλλά το ζει - έχει ζήσει την αναξιοκρατία, τη λογική ότι μόνο με το μέσο προοδεύεις στη χώρα, και η οποία ζει ακόμα και στο σχολείο, ακόμα και στο Πανεπιστήμιο, τη συναλλαγή, ακόμα και των βαθμών.

Αυτή δεν είναι βιώσιμη οικονομία, κοινωνία ή εκπαιδευτικό σύστημα, και σίγουρα είναι φαινόμενα τα οποία οι ίδιοι οι νέοι άνθρωποι απεχθάνονται ή, εν τέλει, υποκύπτουν και υιοθετούν. Πρέπει να τους βοηθήσουμε, αλλά πρέπει να τους ζητήσουμε να γίνουν και αυτοί φορείς της μεγάλης αλλαγής νοοτροπιών, που για δεκαετίες δημιουργήθηκαν στη χώρα μας.

Ζητώ από όλους να δώσουμε αυτή τη μάχη, μια μάχη απέναντι σε ειδικά συμφέροντα που υπονομεύουν το συλλογικό συμφέρον, μια μάχη απέναντι σε κατεστημένες  νοοτροπίες,  πολλές φορές, μια μάχη απέναντι στον ίδιο μας τον εαυτό.

Όπως έχω ξαναπεί, σήμερα, η εποχή που ζήσαμε και μας οδήγησε εδώ φτάνει σ' ένα οριστικό και αμετάκλητο τέλος. Και είναι χρέος όλων μας να αλλάξουμε τα πάντα στη χώρα μας. Για να μην ξανακινδυνεύσει η Ελλάδα από μια παρόμοια κρίση, η οποία μπορεί να είναι στην επιφάνειά της οικονομική, αλλά ήταν πολύ βαθύτερα πολιτική, πολιτιστική, κοινωνική, μια κρίση αξιών.

Να χτίσουμε στέρεα θεμέλια για το μέλλον της. Αυτή είναι  η μεγάλη μας ευκαιρία να κάνουμε όλες τις απαραίτητες αλλαγές,  ανοίγοντας τα απαραίτητα μέτωπα, για τις οποίες δεσμευτήκαμε προεκλογικά, και να πάμε σε ένα κράτος Δικαίου, κοινωνικής δικαιοσύνης, διαφάνειας και ανθρωπιάς.

Και είμαι βέβαιος ότι μαζί θα τα καταφέρουμε.

Και πάλι σας ευχαριστώ.