12ο Συμπόσιο Σύμης

Ομιλία Joseph Stiglitz

Πέμπτη 16 Ιουλίου 2009

Αρχικά θα ήθελα να ευχαριστήσω τον Γιώργο για την θερμή υποδοχή όλων εδώ στο νησί και θέλω να ευχαριστήσω τον Γιώργο επίσης που οργάνωσε ένα καταπληκτικό Συνέδριο, πολύ τονωτικό, που μας βοήθησε να δούμε πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τις πολλαπλές κρίσεις του κόσμου.

Εξαιτίας των συζητήσεων που ήταν με μεγάλο πάθος όπως γνωρίζετε, μιλήσαμε για οικονομικά, η κρίση αυτή μας έδωσε πολλές ευκαιρίες για να αισθανόμαστε απαισιόδοξοι. Καθώς υπάρχει κρίση σε όλες τις χώρες, κάποιες χώρες βρίσκονται σε καλύτερη θέση, άλλες σε χειρότερη από κάποιες άλλες.

Κάποια από τα διδάγματα απ' αυτή την κρίση είναι ότι, οι οικονομικές προοπτικές των κυβερνητικών σοσιαλιστικών δυνάμεων αποτελούν τον τρόπο αντιμετώπισης της οικονομίας του μέλλοντος. Η απελευθέρωση ουσιαστικά που έχει επιτευχθεί, δεν ήταν για το συμφέρον των ανθρώπων.

Τα μοντέλα που χρησιμοποιήθηκαν ήταν σαθρά και έφεραν τον κόσμο σε αυτή την οικονομική κρίση. Πολλοί από αυτούς που ενεπλάκησαν στις οικονομικές αγορές, προσπαθούν να υποκριθούν ότι ήταν ένα τυχαίο ατύχημα. Ότι κανείς δεν θα μπορούσε να το προβλέψει.

Τα προβλήματα που βλέπουμε σήμερα δεν είναι αποτελέσματα ενός ατυχήματος, αλλά πολιτικών με πολλά ψεγάδια. Πολλοί λένε ότι πέρασε πολύ νερό κάτω από το αυλάκι, ότι όλα αυτά αποτελούν ζητήματα του παρελθόντος.

Δεν θα μπορέσουμε όμως να αντιμετωπίσουμε αυτά τα προβλήματα, αν δεν μάθουμε και αν δεν αλλάξουμε, αν δεν επιλέξουμε νέους ανθρώπους για την διακυβέρνηση.

Υπήρχαν και άλλες περίοδοι που υπήρχαν οικονομικές κρίσεις και αντιλαμβανόμαστε ότι εάν θα έχουμε ανάκαμψη τώρα, θα έχουμε μια ισχνή ανάκαμψη. Και αυτό που καταλαβαίνουμε από αυτή την κρίση είναι ότι υπάρχει ανάγκη για συλλογική αντίδραση και υπάρχουν πολλοί που πρεσβεύουν ότι οι κυβερνήσεις πρέπει τώρα να βοηθήσουν τους πάντες και ζήτησαν οικονομική βοήθεια από αυτές.

Αντί να χρησιμοποιηθούν όμως αυτές οι βοήθειες των κρατών για να στηριχθεί η οικονομία, πληρώθηκαν bonus στα golden boys των μεγάλων επιχειρήσεων και των τραπεζών. Χρειαζόμαστε όμως μια κοινωνική συνοχή, συνεργατικές αντιδράσεις και θα ήθελα να μιλήσω για οικονομικά θέματα για τα οποία συζητήσαμε τις προηγούμενες ημέρες.

Μιλήσαμε για την δημοσιονομική ευθύνη. Όταν το χρέος χρησιμοποιείται για επενδύσεις, η οικονομία ενδυναμώνεται. Από την άλλη πλευρά όταν έχουμε δάνεια τα οποία πηγαίνουν στις τσέπες των πλουσίων, όπως συμβαίνει στις Ηνωμένες Πολιτείες, στις τράπεζες για να ξελασπώσουν σημαίνει ότι αποκτούμε περισσότερα χρέη, χωρίς να μπορούμε να βγούμε απ' αυτό τον κυκεώνα των δυσκολιών.

Αυτό που θα πρέπει να κάνουμε είναι να έχουμε διαρθρωτικές αλλαγές. Δεν υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις ως απάντηση των προβλημάτων που αντιμετωπίζουμε αυτή τη στιγμή. Υπάρχει η παγκοσμιοποίηση, οι κλιματικές αλλαγές, αύξηση του πληθυσμού και πολλοί άλλοι θεσμοί οι οποίοι πρέπει να αλλάξουν μαζί με την δομή της οικονομίας.

Τι διαρθρωτικές όμως αλλαγές χρειαζόμαστε συγκεκριμένες, οι οποίες είναι απαραίτητες έτσι ώστε να διασφαλίσουμε κοινωνική δικαιοσύνη και συνοχή, οι οποίες είναι σημαντικές για την κοινωνία μας;

Θέλω να  υπογραμμίσω ότι η συνέπεια πολλές φορές είναι μια κοινή προσέγγιση. Θεωρούμε ότι η παγκοσμιοποίηση μας κάνει καλύτερους, αλλά αυτομάτως αποδυναμώνει την κοινωνική προστασία.

Πώς μπορούμε να νιώθουμε όλοι ότι είμαστε καλύτερα οικονομικά όταν οι μισθοί μειώνονται; Όπως υπογράμμισε η συζήτηση της Σύμης και την οποία ανέφερε και ο Γιώργος προηγουμένως, είναι ότι χρειαζόμαστε περισσότερη ασφάλεια, περισσότερη προστασία του περιβάλλοντος και όλα αυτά μπορεί να είναι εφικτά με μια νέα προσέγγιση.

Μερικοί πρότειναν ότι εξαιτίας της κρίσης παραμερίσαμε λίγο το θέμα της κλιματολογικής αλλαγής. Αντιθέτως η συζήτηση του συγκεκριμένου Συνεδρίου είναι ότι πρέπει να είμαστε επιθετικοί ως προς την επίλυση του κλιματολογικού προβλήματος, γιατί μόνο έτσι θα μπορέσει η σύγχρονη οικονομία να βγει από τον κυκεώνα που την μαστίζει.

Άκουσα επίσης και την ομιλία του Νομάρχη σήμερα. Βρισκόμαστε όπως είπα την Δευτέρα σε μια δύσκολη καμπή της ανθρωπότητας. Υπάρχουν μεγάλες ανάγκες, ο κόσμος πρέπει να αντιμετωπίσει την παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας, υπάρχουν λαοί που ζουν χωρίς τρόφιμα, χωρίς εκπαίδευση και παρά όλα αυτά τα προβλήματα έχουμε έναν κόσμο σήμερα με μεγάλη παραγωγή.

Κάτι λοιπόν στο παλιό οικονομικό μοντέλο δεν είναι αποτελεσματικό σήμερα και φυσικά δεν θα είναι αποτελεσματικό για το μέλλον και δεν θα είναι αποτελεσματικό για τα δισεκατομμύρια του κόσμου που ζουν στην φτώχια. Και η συζήτηση εδώ στο Συμπόσιο άγγιξε πτυχές αυτών των θεμάτων.

Η πράσινη ανάπτυξη είναι ουσιαστική κυρίες και κύριοι. Στο νέο μοντέλο η κοινωνία των πολιτών, ο ιδιωτικός τομέας και η κυβέρνηση, όλοι, θα πρέπει να παίξουν ένα σημαντικό και θεσμικό ρόλο. Αλλά θα πρέπει οι κυβερνήσεις μας να δουλεύουν περισσότερο απ' ότι στο παρελθόν. Να είναι πιο αποτελεσματικές και να ανταποκρίνονται γρήγορα στις προκλήσεις.

Παλιότερα είχαμε την κρατικοποίηση των επιχειρήσεων. Σήμερα βλέπουμε μια άλλη πρόκληση εκδημοκρατισμού της ίδιας της δημοκρατίας. Είναι ένα ζήτημα το οποίο συζητείται κατά κόρον εδώ στην Ελλάδα και αυτό που συμβαίνει εδώ στην Ελλάδα είναι ότι οι ιδέες ορισμένων ανθρώπων μπορούν να επηρεάσουν την πορεία ολόκληρου του κόσμου. Τόσο αυτό το έχουμε διδαχθεί από το παρελθόν, όσο και από το παρόν.

Οι σύγχρονες δημοκρατίες για να πετύχουν πρέπει οι κυβερνήσεις να παίξουν σημαντικό ρόλο στη διαχείριση της οικονομίας και σε ολόκληρη την κοινωνία.

Σε αυτή την κρίση επιτρέψαμε στις τράπεζες να τύχουν βοήθειας για να ορθοποδήσουν οι αμερικανικές τράπεζες και οι παγκόσμιες τράπεζες, όμως δεν ενστερνίζονται τις νέες αυτές απόψεις κι αυτό που επιζητούν είναι να επιδιώκουν το κέρδος.

Και η ειρωνεία είναι ότι παρά το μέγεθός τους αυτές οι τράπεζες απέτυχαν στο έργο τους το κοινωνικό. Παραπλανηθήκαμε από τις στατιστικές τους ενίοτε και πιστεύω ότι αν δεν έχουμε καλές στατιστικές κάνουμε πολλά λάθη. Πρέπει πάντοτε να μετράμε αυτά που κάνουμε και στο τέλος η οικονομία δεν είναι αυτοσκοπός, είναι ένα μέσο για την ευημερία της κοινωνίας.

Πριν από μερικά χρόνια η τεχνολογία μας έδωσε νέες ευκαιρίες, έσπασε τα δεσμά τα οποία μας δέσμευαν μέχρι τότε. Όλες οι ατομικές προσπάθειες ήταν να καλύπτουμε μόνο τις βασικές μας ανάγκες, σήμερα μόνο ένα μικρό ποσοστό των προσπαθειών μας επικεντρώνεται στην κάλυψη των βασικών μας αναγκών.

Τι κάνουμε όμως με το πλεόνασμα της παραγωγής που υφίσταται παγκοσμίως; Ο τρόπος που ξοδεύουμε αυτό το πλεόνασμα είναι αυτό που πρέπει να επενδυθεί στην τεχνολογία, για το καλό των πολιτών, αλλά η επένδυση αυτή μέχρι στιγμής ήταν αποτυχημένη.

Το Συμπόσιο αποτελεί ένα πλαίσιο σήμερα, για να σκεφτούμε πώς μπορούμε καλύτερα να χρησιμοποιήσουμε αυτό το πλεόνασμα στο παρόν και στο μέλλον μέσω της τεχνολογίας. Πιστεύω ότι η Ελλάδα μπορεί να αποτελέσει το παράδειγμα για τον υπόλοιπο κόσμο και περιμένω με ανυπομονησία ένα μελλοντικό Συμπόσιο όπου θα μπορέσουμε να αναλύσουμε περισσότερο τις συγκεκριμένες απόψεις.