«Μέτωπο κατά της διαφθοράς και της ανομίας»

Ομιλία Γ. Α. Παπανδρέου στην ετήσια τακτική Γεν. Συνέλευση της Ένωσης Δικαστών & Εισαγγελέων

Σάββατο 24 Ιανουαρίου 2009

Κύριε Πρόεδρε της Βουλής, κύριοι υπουργοί, κύριε πρώην Πρόεδρε της Βουλής, κύριοι εκπρόσωποι των κομμάτων, κύριοι συνάδελφοι, κύριοι πρώην υπουργοί της Δικαιοσύνης, κύριε Πρόεδρε της Ένωσης Δικαστών και Εισαγγελέων, κυρίες και κύριοι δικαστές και Εισαγγελείς, φίλες και φίλοι.

Είναι τιμή για μένα που βρίσκομαι εδώ, ενώπιόν σας, σε μια δύσκολη στιγμή για τη χώρα. Είναι αντιληπτό από όλους μας ότι η χώρα μας βιώνει μια πρωτοφανή οικονομική, κοινωνική, πολιτική κρίση. Οικονομική κρίση, διότι το προϊόν της ανάπτυξης δεν διαχέεται στην κοινωνία. Η διανομή του πλούτου δεν αφορά όλους.

Αντιμετωπίζουμε την καλπάζουσα άνοδο της ανισότητας μεταξύ φτωχότερων και πλουσιότερων. Αντιμετωπίζουμε  μια νεοσυντηρητική αντίληψη στην πολιτική, που επέτρεψε και υπέθαλψε και τη συγκέντρωση του πλούτου, αλλά και την τεράστια συγκέντρωση ισχύος, δύναμης και ανεξέλεγκτης εξουσίας. Η ίδια αντίληψη στις Ηνωμένες Πολιτείες οδήγησε στην αιχμαλωσία κάθε δημοκρατικού ελέγχου αυτής της εξουσίας, με τα γνωστά αποτελέσματα, από το Γκουαντάναμο και τα βασανιστήρια, μέχρι το πρόσφατο και εγκληματικό οικονομικό κραχ, την κατάρρευση μιας οικονομικής φούσκας και απάτης, με απεριόριστες συνέπειες για την ανθρωπότητα.

Αλλά και στην πατρίδα μας, αυτή η αντίληψη οδήγησε στην αυθαιρεσία της εξουσίας, όπου θεωρείται σχεδόν φυσικό ότι ο εξουσιάζων, ο έχων την εξουσία, οικονομική, πολιτική, μιντιακή, μπορεί να παραβαίνει το νόμο, μπορεί να αυθαιρετεί, μπορεί να αποφασίζει παρά τω νόμω, χωρίς να φοβάται την οποιαδήποτε συνέπεια.

Έχουμε την επικράτηση μιας αντίληψης ότι είναι σχεδόν φυσικό να γίνεται, ακόμη και στην κορυφαία διαδικασία της αναθεώρησης του Συντάγματος, νοθεία από το κυβερνόν κόμμα. Να θεωρείται φυσικό, ο πλούτος του Ελληνικού λαού, το βιος του, η περιουσία του να λεηλατείται από τους έχοντες την κυβερνητική εξουσία. Να χρησιμοποιούνται ιερά σύμβολα, όπως αυτό του Αγίου Όρους, μέσα από το Βατοπέδιο, ή να διακινείται μαύρο πολιτικό χρήμα. Μαύρο πολιτικό χρήμα στην υπόθεση των ομολόγων, στην υπόθεση της Siemens, στα καρτέλ, στον ΓΕΡΜΑΝΟ, στις υποκλοπές. Ο κατάλογος, ανεξάντλητος.

Και λέω «ανεξάντλητος», κυρίες και κύριοι δικαστές, διότι αυτή είναι η αντίληψη. Αυτή η αντίληψη είναι μια εκτεταμένη αντίληψη, που διαπερνά πια το ύφος και τον τρόπο της διακυβέρνησης της χώρας μας. Και αυτό πρέπει να αλλάξει. Πρέπει να αλλάξει η αντίληψη, που θεωρεί το κράτος φέουδο του εκάστοτε νικητή των εκλογών, για πλιάτσικο, για εξυπηρέτηση κομματικών ιδιοτελών συμφερόντων, αντί των συμφερόντων του Ελληνικού λαού, του δημοσίου συμφέροντος.

Και κρούω τον κώδωνα του κινδύνου. Η αντίληψη αυτή έχει φέρει τη χώρα μας σε μια κρίση δημοκρατίας και σε βαθιά κρίση αξιών. Γιατί έχει δημιουργήσει στον απλό πολίτη την αίσθηση της εκτεταμένης ανομίας. Αισθάνεται δικαίως ότι στη χώρα μας δεν επικρατεί η ισχύς του Δικαίου, αλλά ότι  ο κανόνας είναι το δίκιο του ισχυρού.

Η έλλειψη κανόνων, η έλλειψη προσήλωσης σε βασικές αρχές, η ανομία, λειτουργούν διαλυτικά, διαλυτικά για οποιαδήποτε κοινωνία. Υπονομεύουν την κοινωνική συνοχή, υπονομεύουν την ικανότητα μιας κοινωνίας να προοδεύει, να εξελίσσεται, να αλλάζει με συντεταγμένο τρόπο, με σχέδιο, με όραμα, με συναινέσεις. Περνάει η αντίληψη «ο καθένας για τον εαυτό του». 

Μίλησε ο Πρόεδρός σας για τα πρότυπα, τα οποία δημιουργούμε για τη νεολαία. Παίρνω παράδειγμα τη χθεσινή μας κουβέντα στη Βουλή για την παιδεία. Πώς να γίνει σοβαρός διάλογος, τον οποίο εγώ επιδιώκω. Πώς μπορούμε να διαμορφώσουμε σοβαρές συναινέσεις και οράματα για τη νεολαία, όταν δεν σεβόμαστε βασικές αρχές ευνομίας, ακόμα και στο χώρο της παιδείας, όπως την έννοια της αξιοκρατίας;

Με το «καλημέρα», η κυβέρνηση να αλλάζει σύμπασα τη διοίκηση της παιδείας, με αυστηρά κομματικά κριτήρια. Να περνά πια η αντίληψη στη νεολαία ότι, πτυχίο, απολυτήριο, είναι άχρηστα, διότι αυτό που χρειάζεται δεν είναι η αξία, αλλά το μέσο.

Κρούω τον κώδωνα του κινδύνου σε μια περίοδο οικονομικής κρίσης, στην οποία το μέσο εισόδημα, η ελληνική οικογένεια εισέρχεται ανοχύρωτη, χωρίς προστασία, λυγισμένη από τις οικονομικές πολιτικές της κυβέρνησης. Η έλλειψη σταθερών, η έλλειψη κανόνων και αρχών είναι η καλύτερη συνταγή για βία και εγκληματικότητα.       Και η βία, ξέρουμε, φέρνει τη βία.

 Και μας αδικεί, μας αδικεί η εικόνα την οποία είδε όλη η υφήλιος πρόσφατα, σαν να είμαστε μία από τις χώρες της Λατινικής Αμερικής. Αδικεί αυτή η εικόνα της ανομίας τη χώρα μας. Και σε συνθήκες κρίσης, κάτω από τις οποίες γεννώνται πολυποίκιλες αμφισβητήσεις, έχει σημασία να διατηρούν την εμπιστοσύνη τους οι πολίτες σε συγκεκριμένους θεσμούς και στους λειτουργούς τους.

Τότε μόνο μπορεί να είναι δυνατή η αποκατάσταση της διαταραγμένης κοινωνικής ισορροπίας, της συνοχής, τελικά, και της ίδιας της ελπίδας. Γι' αυτό και ο δικός σας ρόλος είναι, σήμερα, ακόμη περισσότερο, καθοριστικός. Σε μια στιγμή μεγάλων ιδεολογικών και αξιακών κατακρημνίσεων, η Δικαιοσύνη οφείλει, υποχρεούται να ανυψώνεται, να προστατεύει το δίκιο, τις ελευθερίες, τους δημοκρατικούς θεσμούς, να γίνεται η καταφυγή των κοινωνικά αδικημένων, παράγων της ίδιας της κοινωνικής συνοχής, του οικοδομήματος πάνω στο οποίο μπορούμε να συνομιλούμε, να συνδιαλεγόμαστε, να λύνουμε τις διαφορές μας, να διαμορφώνουμε συναινέσεις και, τελικά, συλλογικά οράματα.

Αυτό απαιτεί ανεξάρτητους δικαστές, ελεύθερες συνειδήσεις, ανθρώπους που στη ζωή τους δεν υποκύπτουν σε πιέσεις και, που όπως πολύ σωστά είπε ο Πρόεδρός σας, δεν έχουν και την ανάγκη για να υποκύπτουν.

Τούτη την ώρα, θέλω όλοι μαζί να αναλογιστούμε τα προβλήματα και το χρέος όλων μας. Στην αρχή του περασμένου Δεκεμβρίου, στη Γενική Συνέλευση της Ένωσης Εισαγγελέων, είχα κάνει λόγο για τον πολιτισμό της ατιμωρησίας, από τον οποίο κινδυνεύουμε.

Είχα μιλήσει για την ευθύνη όλων μας, να μην παραμένουμε πλέον παθητικοί παρατηρητές σ' αυτή την γενική εντύπωση που επικρατεί, της ανομίας και της ατιμωρησίας.

Είχα τονίσει την ανάγκη να αποκατασταθεί η αξιοπρέπεια του πολίτη, να διασφαλιστεί, στην πράξη, όχι στα λόγια, η ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης.

Εδώ και πέντε χρόνια, οι Έλληνες πολίτες έχουν πλέον καταλάβει ότι ζουν σ' ένα ανασφαλές περιβάλλον. Αντιμετωπίζουν ένα κράτος που κυριολεκτικά υπονομεύει βασικά δικαιώματα, χωρίς κανένας να λογοδοτεί. Δεν αισθάνονται ότι κάποιος προστατεύει τα βασικά τους δικαιώματα, το βιος τους, την περιουσία τους, τη ζωή τους, τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Αυτή η ανομία δεν αφήνει ανεξέλεγκτους μόνο τους ισχυρούς, αλλά δημιουργεί την θυματοποίηση και των αθώων, που μπορεί και άδικα να κατηγορούνται και να διώκονται. Το επαναλαμβάνω αυτό, γιατί έχω δει εξαίρετους δικαστικούς λειτουργούς, να νιώθουν ντροπή για τα αίσχη που έχουν γίνει σε ορισμένες κομματικές παρέες των δήθεν «αγγέλων της κάθαρσης», για άδικες διώξεις, για αδιαφανείς διώξεις, για μη δικονομικά εγγυημένες διώξεις, για επιλεκτικές, κομματικές διώξεις ή συγκαλύψεις. Για συναδέλφους τους, που συνωθούνται στα υπουργικά γραφεία, ως μυστικοσύμβουλοι των υπουργών.

Αν αυτές οι πρακτικές χαρακτηρίζουν την σημερινή εκτελεστική εξουσία, ξέρω ότι δεν αντιπροσωπεύουν το σύνολο, την μεγάλη, συντριπτική πλειοψηφία των δικαστών. Ευτυχώς, το Σώμα των Δικαστών, η Δικαιοσύνη, έχουν κάθε λόγο, αυτά τα στοιχεία και αυτές τις αντιλήψεις να τις απομονώσουν και να τις εξοβελίσουν. 

Ξέρετε πολύ καλά ότι, όπως πολλοί θεσμοί στη χώρα μας, έτσι και η Δικαιοσύνη χρειάζεται την ανάταση, το θάρρος, την αξιοπρέπεια. Διότι οι πολίτες ζητούν το αυτονόητο, μια ευνομούμενη Πολιτεία. Ζητούν δραστικό περιορισμό της διαφθοράς, που δεν υπάρχει μόνο σε ανώτατο επίπεδο, αλλά το ανώτατο επίπεδο είναι που δίνει το παράδειγμα γι' αυτό που γίνεται καθημερινά, γι' αυτό που ζουν πια οι Έλληνες στην καθημερινή τους ζωή.

Ζητούν διαφάνεια και στα μεγάλα και στα μικρά. Την απονομή Δικαιοσύνης. Αντί αυτού, εισπράττουν τη μετάβαση από τη φάση της συγκάλυψης, στη φάση της παραγραφής. Διότι αυτό επιχειρήθηκε την περασμένη Δευτέρα στην Βουλή από το κόμμα της πλειοψηφίας: Η παραγραφή.

Το γεγονός αυτό υπονομεύει την έννοια του κράτους Δικαίου, αυξάνει όμως, από την άλλη, τις προσδοκίες των πολιτών για το έργο της Δικαιοσύνης. Κι έτσι, η στάση Εισαγγελέων, όπως του κ. Κολιούση και της κυρίας Σωτηροπούλου στο γνωστό σκάνδαλο του Βατοπεδίου, αυτή η στάση τόνωσε την εμπιστοσύνη των πολιτών στον θεσμό της Δικαιοσύνης και στον Έλληνα δικαστή.

Θα ήθελα όμως να μοιραστώ δύο ακόμα σκέψεις μου μαζί σας, για τον θεσμό της Δικαιοσύνης και για τα εμπόδια που καθημερινά αντιμετωπίζετε. Η Δικαιοσύνη δεν είναι μια λειτουργία του κράτους που αποσκοπεί απλά στην επίλυση διαφορών, αλλά ο στόχος της βεβαίως είναι να εμπεδώσει και την κοινωνική ειρήνη. Και επιπλέον, πέρα από αυτό, η Δικαιοσύνη είναι προμαχώνας της Δημοκρατίας και του κράτους Δικαίου.

Όταν λειτουργεί υποδειγματικά, εμπνέει εμπιστοσύνη, ευνομία, υπευθυνότητα, και ατομική, και συλλογική. Όταν νοσεί, η διαφθορά υποθάλπεται, η αναξιοκρατία ενισχύεται.

Τι πρέπει να κάνουμε: Εμείς, στο ΠΑΣΟΚ, έχουμε καταθέσει κατ' επανάληψη ολοκληρωμένες προτάσεις, προτάσεις όχι μόνο για την Δικαιοσύνη, αλλά και ευρύτερα για την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης του λαού στους θεσμούς, στους δημοκρατικούς θεσμούς. Την αποκατάσταση της αξιοκρατίας. Την αποκατάσταση της διαφάνειας στις αποφάσεις. Την καταπολέμηση της διαφθοράς. Την αυτονομία της πολιτικής, για την οποία μίλησε και ο Πρόεδρός σας.

Έχουμε μιλήσει για ένα Σύμφωνο Εμπιστοσύνης με τον πολίτη, βασισμένοι στις αρχές μιας ευνομούμενης Πολιτείας. Και φίλες και φίλοι, αυτές οι αρχές, αυτοί οι κανόνες, αυτά τα μέτρα, δεν έχουν οικονομικό κόστος. Δεν κοστίζουν. Η αξιοπρέπεια, η διαφάνεια, η αξιοκρατία, δεν κοστίζουν. Το αντίθετο. 

Η οικονομική κρίση, δεν είναι λόγος για να μην μπορούμε να κάνουμε σοβαρότατες αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο κυβερνάται η χώρα, αλλαγές που, όχι μόνο δεν κοστίζουν, αλλά που θα διαφυλάξουν και θα αξιοποιήσουν καλύτερα την περιουσία του Ελληνικού λαού.

Δυστυχώς, σε αυτές τις προτάσεις, αρνήθηκε και πάλι η κυβέρνηση να απαντήσει. Γι' αυτό ακριβώς, το διακύβευμα που έχουμε μπροστά μας είναι ένα διακύβευμα Δημοκρατίας. Στον χώρο της Δικαιοσύνης, σημαντικές θεσμικές κατακτήσεις, όπως το αυτοδιοίκητο, ανατράπηκαν.

Η ανατροπή αυτή έγινε χωρίς καμία δικαιολογία. Διότι αυτοί που την εισηγήθηκαν, κρύβονταν πίσω από την προστασία των κυβερνώντων και, αυτοί που την θέσπισαν, θέλησαν να δείξουν ότι είναι ικανοί να παράσχουν προστασία. Η Ελλάδα, όμως, δεν είναι αυτή. Γνωρίζω ότι η μεγάλη πλειονότητα των Ελλήνων  δικαστών κάνει το καθήκον της με αξιοπρέπεια και ευθύνη. 

Γνωρίζω ότι βιώνουν πρακτικές πιέσεων, ενίοτε απειλών μεταθέσεων, ακόμα και σπίλωσης. Θέλω να γνωρίζετε ότι, θα σταθώ στο πλευρό σας, θα είμαι αμείλικτος σε κάθε προσπάθεια επηρεασμού της αποστολής σας. Και σήμερα, ως αξιωματική αντιπολίτευση και, αύριο, λαού θέλοντος, ως κυβέρνηση.

Θέλω ακόμα να σας διαβεβαιώσω ότι το πρώτο μέλημά μας θα είναι η αποκατάσταση των θεσμικών κατακτήσεών σας. Η περαιτέρω θεσμική θωράκιση της ανεξαρτησίας σας. Και βεβαίως, η ανεξαρτησία δεν μπορεί να θωρακίζεται μόνο συλλογικά, θεσμικά, αλλά πρέπει να θωρακίζεται και ατομικά, σε κάθε δικαστή.

Θέλουμε ως κοινωνία ισχυρούς, υπεύθυνους δικαστικούς λειτουργούς, που δεν έχουν να φοβηθούν από καμία εξουσία, πολιτική, μιντιακή, οικονομική. Αλλά ας μην έχουμε αυταπάτες, η υπόσκαψη της δικαστικής ανεξαρτησίας προϋποθέτει και την ανοχή και την σύμπραξη δικαστικών λειτουργών. Γι' αυτό και υπάρχει και η δική σας, του καθενός η προσωπική ευθύνη.

Είναι απαράδεκτο όταν, ενέργειες συγκεκριμένων δικαστικών λειτουργών, δημιουργούν την εντύπωση ότι είναι ενταγμένες σ' ένα πλαίσιο κυβερνητικών σχεδιασμών και ότι αυτό χαρακτηρίζει και το ευρύτερο Σώμα.

Η αυριανή κυβέρνηση που, όπως είπα, λαού θέλοντος, θα είναι το ΠΑΣΟΚ, θέλει να αναγνωρίζει στα πρόσωπά σας ανεξάρτητους, αξιοπρεπείς, άξιους και δίκαιους δικαστές. Στη μάχη που θα δώσουμε από κοινού, ο καθένας από τον ρόλο που μας επιτάσσει το Σύνταγμα, θα αγωνιστούμε κατά της διαφθοράς, της ανομίας, της στασιμότητας, των εκάστοτε Βατοπεδίων, όπου και αν αυτά βρίσκονται

Αυτό είναι το χρέος μας. Και τώρα, είναι η ώρα της πλειοψηφίας του Ελληνικού λαού. Είναι ώρα να αποκαταστήσουμε το αυτοδιοίκητο της Δικαιοσύνης. Και θα εργαστούμε μαζί σας, για να διασφαλιστεί η διαφάνεια και η αντικειμενικότητα στην λήψη κάθε υπηρεσιακής απόφασης, κάθε απόφασης που επηρεάζει έναν δικαστικό λειτουργό, αλλά και στον τρόπο με τον οποίο ανατίθενται υποθέσεις, ιδίως στο χώρο της ποινικής προδικασίας. Σε αυτό, είμαστε ανοιχτοί σε κάθε πρότασή σας. Προσβλέπουμε στο διάλογο και, βεβαίως, στην επιτυχία της δικής σας Συνέλευσης.

Γνωρίζω τις αντίξοες συνθήκες. Γι' αυτές, μίλησα και στην Ένωση Εισαγγελέων. Υποδομές που επιδεινώνονται. Έλλειψη διοικητικού προσωπικού. Ανυπαρξία επιστημονικής υποστήριξης. Έλλειψη τεχνολογικών υποδομών. Απουσία επιμόρφωσης. Έλλειψη διαύλων και στήριξης επικοινωνίας με συναδέλφους σας σε άλλες χώρες, σε μια εποχή παγκοσμιοποίησης και ευρωπαϊκής ενοποίησης. Αυτές οι συνθήκες, δεν μπορεί παρά να αλλάξουν.

Δεν μπορείτε, όπως είπατε κ. Πρόεδρε, να μετατραπείτε σε διεκπεραιωτές και μόνον των υποθέσεων. Δεσμεύθηκα στην πρόσφατη Τακτική Γενική Συνέλευση των Ελλήνων Εισαγγελέων - και επαναλαμβάνω και σήμερα την ίδια δέσμευση - για την κατάρτιση και υλοποίηση ενός πενταετούς προγράμματος για την αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων.

Ανεξαρτησία και ευθύνη, ας μου επιτραπεί να επαναλάβω, είναι έννοιες αλληλένδετες και, είμαι βέβαιος, επαναλαμβάνω, ότι σ' αυτή την προσπάθεια, η μεγάλη πλειονότητα των Δικαστών και Εισαγγελέων θα είναι αρωγός, όπως και η πλειοψηφία του Ελληνικού λαού.

Κυρίες και κύριοι Δικαστές και Εισαγγελείς, η συγκυρία είναι εξαιρετικά κρίσιμη. Δεν ζούμε σε μια εποχή αλλαγών, αλλά στην αλλαγή εποχής. Το δικό μας σχέδιο έχει τέσσερις άμεσες προτεραιότητες: Τη στήριξη του μέσου και φτωχότερου οικογενειακού εισοδήματος. Την αποκατάσταση του κοινωνικού κράτους. Τη μετάβαση σε ένα αναπτυξιακό μοντέλο πράσινο, δηλαδή που σέβεται και αξιοποιεί το περιβάλλον, με επίκεντρο τον άνθρωπο. Σε ένα δίκαιο, ευνομούμενο, αποτελεσματικό κράτος.

Δεν θα τελειώσω με στίχους, αλλά με ένα ρεφρέν, το οποίο θα ακούτε επανειλημμένως από μένα, και σήμερα ως αντιπολίτευση, και αύριο, ελπίζω, ως κυβέρνηση.

Είμαστε έτοιμοι να αναλάβουμε τις ευθύνες μας για μια Δημοκρατία που δεν χειραγωγείται, αλλά εκφράζει γνήσια τον Ελληνικό λαό. Μια Δημοκρατία χωρίς ευνοούμενα ολιγαρχικά συμφέροντα, αλλά με κράτος ευνομούμενο. Μια Δημοκρατία χωρίς χειραγωγούμενη Δικαιοσύνη. Μια Δημοκρατία στην υπηρεσία του πολίτη, όπου θα ακουστεί δυνατά η φωνή και του πολίτη και της Ελλάδας διεθνώς.

Σας εύχομαι καλή επιτυχία.