Συνέντευξη Τύπου Χ. Καστανίδη, Θ. Τζάκρη και Ν. Παπασπύρου με θέμα «Το πρόβλημα στις ελληνικές φυλακές και οι προτάσεις του ΠΑΣΟΚ».
Πέμπτη 20 Νοεμβρίου 2008
Ο πολιτικός εκπρόσωπος του ΠΑΣΟΚ για θέματα Εσωτερικών, Χάρης Καστανίδης, η εισηγήτρια του ΚΤΕ Δικαιοσύνης, Θεοδώρα Τζάκρη και ο γραμματέας του Τομέα, Νίκος Παπασπύρου, έδωσαν σήμερα συνέντευξη Τύπου με θέμα: «Το πρόβλημα στις ελληνικές φυλακές και οι προτάσεις του ΠΑΣΟΚ για το σωφρονιστικό σύστημα».
Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της συνέντευξης Τύπου:
Μ. ΚΑΡΑΚΛΙΟΥΜΗ: Καλησπέρα σας. Η κατάσταση που επικρατεί τις τελευταίες μέρες στις φυλακές είναι μια κατάσταση η οποία δεν τιμά μια ευρωπαϊκή χώρα.
Τις προτάσεις του ΠΑΣΟΚ για το σωφρονιστικό σύστημα θα μας παρουσιάσουν σήμερα ο πολιτικός εκπρόσωπος για θέματα Εσωτερικών, Χάρης Καστανίδης, η εισηγήτρια του ΚΤΕ Δικαιοσύνης, Θεοδώρα Τζάκρη, καθώς επίσης και ο Γραμματέας του Τομέα Δικαιοσύνης, Νίκος Παπασπύρου.
Κύριε Καστανίδη, έχετε το λόγο.
Χ. ΚΑΣΤΑΝΙΔΗΣ: Να διευκρινίσω πρώτα απ’ όλα, ότι κατ’ εξαίρεση χειρίζομαι σήμερα θέμα που δεν είναι της αρμοδιότητάς μου μαζί με τους συναδέλφους μου, εξ αιτίας της επιβαρυμένης λειτουργίας της Εξεταστικής Επιτροπής, όπου απασχολείται εκεί ο Ντίνος Ρόβλιας και συνεπώς ανετέθη σ’ εμένα το καθήκον να παρουσιάσω τις θέσεις του ΠΑΣΟΚ καθώς και τις παρατηρήσεις μας για τις προτάσεις τις οποίες ανακοίνωσε το Υπουργείο Δικαιοσύνης, μαζί με την συνάδελφό μου κα Θεοδώρα Τζάκρη και τον Γραμματέα του Τομέα τον Νίκο Παπασπύρου.
Τις τελευταίες μέρες ζήσαμε μια από τις πιο μεγάλες εκδηλώσεις διαμαρτυρίας των φυλακισμένων για την κατάσταση που επικρατεί στο σωφρονιστικό μας σύστημα.
Ο υπερπληθυσμός των κρατουμένων στο ελληνικό σωφρονιστικό σύστημα και οι κακές σωφρονιστικές συνθήκες οδήγησαν μεγάλο αριθμό κρατουμένων να διαμαρτύρεται για συνθήκες που υπερβαίνουν πλέον τα όρια της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.
Μάλιστα μόλις το περασμένο Σαββατοκύριακο αναγνώσαμε δημοσιεύματα με επώνυμες καταγγελίες κυρίως πρώην κρατουμένων για τις απάνθρωπες συνθήκες που επικρατούν στο σωφρονιστικό μας σύστημα.
Ίσως δεν διαπιστώσαμε μέχρι στιγμής την έκταση του προβλήματος. Υπάρχουν πολλές πτυχές αυτού του θέματος που δεν παρουσιάστηκαν στη δημόσια συζήτηση, ούτε και προβλήθηκαν καταλλήλως. Θα σας δώσω ένα παράδειγμα για την ενημέρωσή σας.
Στη Διεύθυνση Μεταγωγών Θεσσαλονίκης καθώς και σε πολλά κρατητήρια Αστυνομικών Τμημάτων της Κεντρικής Μακεδονίας φυλάσσονται παρανόμως διάφοροι κρατούμενοι, υπόδικοι ή κατάδικοι, οι οποίοι θα έπρεπε να έχουν ήδη μετακινηθεί στις Δικαστικές Φυλακές Θεσσαλονίκης.
Οι Δικαστικές Φυλακές Διαβατών αρνούνται να δεχτούν την μεταγωγή υποδίκων ή καταδίκων με το επιχείρημα ότι υπάρχει απόλυτη πληρότητα, υπερπληρότητα.
Έτσι στα Αστυνομικά Κρατητήρια της Βέροιας, του Πολυγύρου, των Σερρών, της Τούμπας, στην Υποδιεύθυνση Μεταγωγών Θεσσαλονίκης κρατούνται αυτή τη στιγμή 120 κρατούμενοι, κατά παράβαση της σχετικής νομοθεσίας, η οποία ορίζει, ότι δεν είναι δυνατόν να κρατούνται σε Αστυνομικά Κρατητήρια ή στις Υποδιευθύνσεις Μεταγωγών υπόδικοι ή κατάδικοι, παρά μόνο κατά τη διαδικασία της μετακίνησής τους προς την αντίστοιχη δικαστική φυλακή.
Ο αριθμός αυτών που βρίσκεται στα κρατητήρια είναι πολλαπλάσιος του επιτρεπομένου για το ζωτικό χώρο που παρέχεται. Υπάρχουν καταγγελίες ακόμη και αστυνομικών, ότι τοξικομανείς ή ψυχικά ασθενείς άνθρωποι που παρανόμως κρατούνται είτε στις Υποδιευθύνσεις Μεταγωγών της χώρας, είτε σε Αστυνομικά Κρατητήρια δέχονται «την επιμέλεια» αστυνομικών οι οποίοι χορηγούν ψυχοφάρμακα ή άλλα φάρμακα για τους τοξικομανείς μετά από γνωμάτευση ιατρού, χωρίς να ξέρουν ούτε ποια δοσολογία τους δίνουν, ούτε ποιες θα είναι οι παρενέργειες.
Είναι φανερό, ότι θα μπορούσαν να έχουν επιλυθεί τέτοιου είδους προβλήματα, που δεν επιλύθηκαν με ευθύνη της Κυβέρνησης, εάν σκεφτεί κανείς, ότι μία πτέρυγα της φυλακής του Δομοκού δεν λειτουργεί, διότι σύμφωνα με επίσημες ανακοινώσεις δεν υπάρχει προσωπικό, ο δε μισός χώρος των δικαστικών φυλακών Γρεβενών είναι επίσης εκτός λειτουργίας, διότι πάλι όπως επισήμως ανακοινώνεται δεν υπάρχει προσωπικό για να λειτουργήσουν οι δικαστικές φυλακές.
Οι συνθήκες, λοιπόν, στο σωφρονιστικό σύστημα είναι γενικότερα προβληματικές και απάνθρωπες. Και θα πρέπει όχι μόνο να τηρείται ο νόμος, αυτό είναι αυτονόητη υποχρέωση της ελληνικής πολιτείας, αλλά και να σεβόμαστε τα ατομικά δικαιώματα ακόμη και των φυλακισμένων.
Ο Υπουργός Δικαιοσύνης ανακοίνωσε έγκαιρα μετά την εκδήλωση διαμαρτυρίας, ότι θα αναλάβει πρωτοβουλία. Πράγματι χθες ανακοίνωσε μία δέσμη μέτρων, για την αποσυμφόρηση των φυλακών, για την βελτίωση υποτίθεται των συνθηκών κράτησης.
Μεταξύ των μέτρων που ανακοίνωσε ο κ. Υπουργός Δικαιοσύνης υπάρχουν θετικές προτάσεις, αλλά το σύνολο της δέσμης των μέτρων δεν αντιμετωπίζει το πρόβλημα. Είναι άλλου τύπου οι παρεμβάσεις που πρέπει να γίνουν από την ελληνική πολιτεία.
Η πρόταση π.χ. του Υπουργού Δικαιοσύνης να μειωθεί ο χρόνος προσωρινής κράτησης από τους 18 στους 12 μήνες, εκτός από εκείνες τις περιπτώσεις που θα κριθεί διαφορετικά, οπότε θα είναι πάλι 18 μήνες, είναι μία πρόταση σε λογική κατεύθυνση.
Ωστόσο ο Υπουργός Δικαιοσύνης ενεργοποιεί ξανά μέτρα, που έχουν δοκιμαστεί στο παρελθόν και δεν έχουν αποδώσει και τα οποία σχετίζονται με τη λεγόμενη ειδική παραγραφή εγκλημάτων ή την ειδική παραγραφή ποινών.
Να το εξηγήσω στην απλή δική μας γλώσσα. Ειδική παραγραφή ποινών, τι σημαίνει; Ότι εάν εκτίσει ένα τμήμα της ποινής του ο κατάδικος, παρά το γεγονός ότι δεν έχει ολοκληρώσει το σύνολο της ποινής την οποία εκτίει, ενεργοποιείται η ειδική παραγραφή ποινών και απολύεται πριν από το χρόνο της κανονικής απολύσεώς του. Ένα τέτοιο μέτρο εξήγγειλε χθες ο κ. Χατζηγάκης.
Αλλά αν αυτά τα μέτρα απέδιδαν, τότε δεν θα χρειαζόταν κατά διαφορετικά χρονικά διαστήματα να επαναλαμβάνονται. Και στο παρελθόν πολλές φορές σε βάθος χρόνου, ελήφθησαν μέτρα για την αποσυμφόρηση των φυλακών και ένα βασικό μέτρο ήταν είτε η ειδική παραγραφή εγκλημάτων, είτε η ειδική παραγραφή ποινών. Αλλά αν αυτά τα μέτρα μπορούσαν να λύσουν το πρόβλημα η ελληνική πολιτεία δεν θα τα επαναλάμβανε.
Γι’ αυτό ακριβώς και ισχυριζόμαστε ότι, παρά τις επιμέρους θετικές πλευρές των μέτρων που εξήγγειλε ο Υπουργός Δικαιοσύνης, ωστόσο είναι παντελώς ανεπαρκή για να λύσουν το πρόβλημα της συμφόρησης των δικαστικών φυλακών της χώρας, όπως και σε πολλές περιπτώσεις το πρόβλημα των απάνθρωπων συνθηκών διαβίωσης των κρατουμένων.
Θεωρούμε ότι πρέπει να υπάρξουν πιο δραστικές επεμβάσεις. Το ΠΑΣΟΚ πιστεύει ότι η βασική κατεύθυνση θα ήταν να επέμβουμε στην αιτία, στη ρίζα του προβλήματος, με συγκεκριμένες νομοθετικές παρεμβάσεις, με αλλαγές στον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, στον Ποινικό μας Κώδικα και τους άλλους ειδικούς ποινικούς νόμους, ώστε να μην επαναλαμβάνονται αυτά τα προβλήματα.
Θα σας δώσω ένα παράδειγμα. Ένα πολύ μεγάλο μέρος των κρατουμένων είναι υπόδικοι, δεν είναι κατάδικοι, είναι δηλαδή άνθρωποι που πρόκειται να δικαστούν.
Σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις μεγάλο μέρος αυτών που ήδη κρατούνται, περίπου το 40%, είναι υπόδικοι. Γιατί είναι υπόδικοι σε τόσο μεγάλο βαθμό; Διότι οι ανακριτικές αρχές αξιοποιώντας ασάφεια συγκεκριμένου άρθρου του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας και για να μην κατηγορηθούν ότι είναι ελαστικές επιβάλλουν προφυλάκιση, παρότι μετά τα ποινικά δικαστήρια επιβάλλουν καταδίκες για πλημμελήματα και όχι για κακουργήματα.
Μία, λοιπόν, πρόταση του ΠΑΣΟΚ είναι ότι πρέπει να αναθεωρηθεί το άρθρο 282 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας που στην τελευταία περίπτωση της παρ. 3 προβλέπει προϋποθέσεις για την προφυλάκιση υποδίκων αρκετά ασαφείς.
Θα έπρεπε δηλαδή η τροποποίηση της νομοθεσίας να διευκολύνει τις ανακριτικές αρχές να εφαρμόζουν με μεγάλη αυστηρότητα το άρθρο 282 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, ώστε να μην υπάρχει συσσώρευση υποδίκων στη φυλακή, οι οποίοι κατόπιν από τα δικαστήρια κρίνονται ένοχοι για πλημμεληματικές παραβάσεις και όχι για κακουργήματα.
Μια πρόταση θα ήταν το άρθρο 282 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας να ορίζει, ότι μόνο στα κακουργήματα ιδιαίτερης βαρύτητας προβλέπεται προφυλάκιση, οπότε θα έπρεπε να περιγράφεται από το νομοθέτη και ποια είναι τα κακουργήματα ιδιαίτερης βαρύτητας.
Μια άλλη παρέμβαση νομοθετικού χαρακτήρα έχει σχέση με τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζονται οι χρήστες, οι μικροδιακινητές, τα βαποράκια, όπως λέμε, ναρκωτικών. Παρά το γεγονός, ότι ο υφιστάμενος νόμος λόγω της εκτιμώμενης μειωμένης ενοχής τους, επειδή είναι χρήστες ναρκωτικών, επειδή τους αντιμετωπίζει δηλαδή ο νόμος ως ασθενείς, προβλέπει ποινές που αντιστοιχούν σε πλημμελήματα, η νομολογία μας αντίθετα εξακολουθεί να αποδέχεται ότι η πράξη τους, παρά την ύπαρξη αντίθετου νόμου, είναι κακουργηματική και συνεπώς τους στέλνει σε προφυλάκιση.
Άρα θα πρέπει να δούμε πως οι μικροδιακινητές χρήστες ναρκωτικών, που από τη νομοθεσία μας ορθά αντιμετωπίζονται ως ασθενείς, δεν πηγαίνουν ως υπόδικοι στα κρατητήρια ή στις δικαστικές φυλακές, αλλά στέλνονται σε ειδικά καταστήματα για παρακολούθηση προγραμμάτων απεξάρτησης και αποθεραπείας.
Ασθενείς δεν τους στέλνεις, παρά το γεγονός ότι από το νόμο τιμωρούνται με ποινές πλημμελημάτων, στην προφυλάκιση. Αλλά τους παρακολουθείς σε καταστήματα απεξάρτησης και αποθεραπείας.
Επίσης, θα χρειαστεί μια συνολική αναθεώρηση του ποινικού μας συστήματος, αλλά αυτό είναι μια δουλειά σε βάθος, που θα το εκσυγχρονίζει και ταυτόχρονα θα εξασφαλίζει συνθήκες ανθρώπινης κράτησης στο σωφρονιστικό μας σύστημα.
Τέτοια μέτρα που θα μπορούσαν να αποτελούν ριζική αντιμετώπιση του προβλήματος είναι προφανές, ότι δεν τα σκέφτεται η κυβέρνηση. Κλείνω ισχυριζόμενος για άλλη μια φορά, ότι τα μέτρα της κυβέρνησης, όπως τα ανακοίνωσε ο Υπουργός Δικαιοσύνης έχουν μεν θετικές πλευρές, αλλά είναι παντελώς αδύναμα, ανεπαρκή να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα στη ρίζα του.
Ευχαριστώ πολύ.
Μ. ΚΑΡΑΚΛΙΟΥΜΗ: Ευχαριστούμε πολύ. Κύρια Τζάκρη.
Θ. ΤZΑΚΡΗ: Καλησπέρα και από εμένα. Τις τελευταίες μέρες διαδραματίζονται συγκλονιστικές στιγμές πίσω από τα τείχη των ελληνικών φυλακών, με κατάληξη η οποία είναι άγνωστη και βεβαίως τρομακτική. Όπως γνωρίζετε για τρίτη συνεχόμενη βδομάδα χιλιάδες κρατούμενοι από 21 σωφρονιστικά καταστήματα της χώρας, συνεχίζουν την οργανωμένη απεργία πείνας και δίψας που έχουν ξεκινήσει.
Είναι άνθρωποι οι οποίοι για να διεκδικήσουν το αυτονόητο, από ένα πολιτισμένο και ευνομούμενο κράτος, κατέφυγαν σε αυτά τα ακραία μέτρα με ρίσκο για την ίδια τους την υγεία και τη ζωή τους, μήπως και βρεθεί κάποιος και ενδιαφερθεί σοβαρά και δράσει ανάλογα.
Τις τελευταίες μέρες κρατούμενοι απ’ όλα τα σωφρονιστικά καταστήματα της χώρας, μεταφέρονται κατά δεκάδες εξασθενημένοι στα νοσοκομεία της χώρας, ενώ υπήρχαν και περιστατικά θανάτων, ενώ είχαμε και το πρωτοφανές φαινόμενο σε αυτή την απεργία διαρκείας, κρατούμενοι να ράβουν τα στόματά τους όπως ακριβώς γνωρίζετε.
Θα έλεγα ότι είναι τουλάχιστον ειρωνικό και υποκριτικό να μιλάμε για σωφρονισμό των κρατουμένων, όταν κρατούνται έξι και οκτώ άτομα σε κελιά που έχουν κατασκευαστεί για τις ανάγκες μόλις δύο ατόμων. Σήμερα οι κρατούμενοι στις ελληνικές φυλακές, στα 31 σωφρονιστικά καταστήματα, είναι περί τις 12.000, ενώ η δυναμικότητα θέσεων των φυλακών είναι μόλις περί τα 6.000 άτομα.
Βέβαια τα τελευταία 4-5 χρόνια έχει παρατηρηθεί μια αλματώδης αύξηση του αριθμού των κρατουμένων, τουλάχιστον κατά 32,5% και αυτό οφείλεται και στην αύξηση της εγκληματικότητας, αλλά οπωσδήποτε και στην εξάντληση της αυστηρότητας από μέρους των δικαστών στην επιβολή των ποινών.
Επομένως, σύμφωνα με καταγγελίες των κρατουμένων αλλά και από επισκέψεις κλιμακίων του ΠΑΣΟΚ σε φυλακές σε ολόκληρη τη χώρα, στη φυλακή των Χανίων ο λιγοστός χώρος του μικρού κελιού δεν επαρκεί για να υπάρχουν κρεβάτια για όλους τους κρατούμενους, με αποτέλεσμα πολλοί απ’ αυτούς να κοιμούνται στα κρύα και βρόμικα τσιμέντα, παρέα με τα ποντίκια.
Ανάλογες όμως συνθήκες και ανάλογες εικόνες επικρατούν και σε άλλες φυλακές της χώρας. Χαρακτηριστικά θα αναφέρω ότι στη δικαστική φυλακή των Διαβατών Θεσσαλονίκης οι προβλεπόμενες θέσεις είναι 300 και σήμερα στοιβάζονται σε αυτήν 650 κρατούμενοι. Στα κελιά των 15 ατόμων αντιστοιχεί μόνο μία τουαλέτα εκτάσεως 1,5 τ.μ. που αναγκάζονται οι κρατούμενοι και οι κρατούμενες να πλένουν τα ρούχα τους, να πλένουν το σώμα τους και βεβαίως να πλένουν και τα πιάτα στα οποία τρώνε.
Θέλω να τονίσω εδώ ότι στις ελληνικές φυλακές σήμερα δεν υπάρχει ιατρική φροντίδα καθόλη τη διάρκεια του 24ωρου, με αποτέλεσμα άτομα, κρατούμενοι οι οποίοι έχουν ανάγκη άμεσης νοσηλείας και άμεσης ιατρικής βοήθειας, είτε να πεθαίνουν στα κελιά τους αβοήθητοι, είτε να πεθαίνουν καθ’ οδόν κατά τη μεταφορά τους στα κρατικά νοσοκομεία. Και βέβαια οφείλω να τονίσω ότι και αυτή η δυνατότητα είναι σπανίως εφικτή.
Επίσης, θέλω να πω ότι παρατηρούνται και φαινόμενα θανάτων που καταγγέλλονται από τους κρατούμενους και μάλιστα γίνονται κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες στα κελιά τους. Και ότι σήμερα οι ελληνικές φυλακές έχουν μετατραπεί σε σχολές εγκλήματος, διότι δεν γίνεται διαχωρισμός των κρατουμένων, ανάλογα με τη βαρύτητα και τη σοβαρότητα των επιβαλλόμενων ποινών.
Έτσι, έχουμε το φαινόμενο έμποροι ναρκωτικών να συνωστίζονται με εγκληματίες του κοινού ποινικού δικαίου, υπόδικοι με καταδίκους και βεβαίως μεγαλοεγκληματίες, βεβαρημένοι εγκληματίες με ανήλικους μικροπαραβάτες.
Θέλω να τονίσω ότι από το 2002 επί κυβερνήσεων ΠΑΣΟΚ, ξεκίνησε μια σοβαρή και ολοκληρωμένη προσπάθεια για τη βελτίωση των συνθηκών κράτησης στα σωφρονιστικά καταστήματα της χώρας, μέσω ενός προγράμματος ανέγερσης νέων σωφρονιστικών καταστημάτων, που προέβλεπαν 4.760 θέσεις κρατουμένων και 3 κέντρων απεξάρτησης τοξικομανών κρατουμένων, χωρητικότητας 900 ατόμων με χρονικό ορίζοντα ολοκλήρωσης του μέσα στο 2006, που βεβαίως έδινε μια διέξοδο και μια ελπίδα στους κρατούμενους μέσα από την ενεργοποίηση καινούργιων θεσμών, όπως ο θεσμός της κοινωνικής εργασίας, όπως ο θεσμός των Σχολείων Δεύτερης Εργασίας, των Εργαστηρίων Δημιουργικής Ενασχόλησης, των βιβλιοθηκών, της εκπόνησης εντός αυτών προγραμμάτων επαγγελματικής κατάρτισης, τα οποία βεβαίως εγκαταλείφθηκαν όλα τα 4,5 χρόνια κυβερνήσεων της Νέας Δημοκρατίας και απαξιώθηκε τελείως το πρόγραμμα αυτό.
Έχω να σας πω επ’ αυτού ότι από τα 7 καινούργια καταστήματα που είχε ξεκινήσει το ΠΑΣΟΚ το 2002, παραδόθηκαν και μάλιστα με μεγάλη καθυστέρηση μόλις 3. Και βεβαίως δεν ολοκληρώθηκε το Κέντρο Απεξάρτησης κρατουμένων στην Χαλκιδική και θα αναφερθώ στη συνέχεια σε αυτό.
Αυτό που όμως θέλω να τονίσω, είναι ότι ακόμη και στα καινούργια σωφρονιστικά καταστήματα, όπως το κατάστημα του Ελαιώνα Θηβών, το οποίο επισκέφθηκε κλιμάκιο βουλευτών του ΠΑΣΟΚ και το καλοκαίρι και πρόσφατα, η μεταφορά των γυναικών καταδίκων από τη γυναικεία πτέρυγα των φυλακών Κορυδαλλού στην καινούργια αυτή φυλακή που παραδόθηκε μόλις τον Οκτώβριο του 2007, έγινε τελείως πρόχειρα απ’ την ηγεσία του Υπουργείου Δικαιοσύνης, χωρίς δηλαδή να καλυφθούν προηγουμένως οι θέσεις των γιατρών και των ψυχολόγων, χωρίς να καλυφθούν τα σοβαρότατα κενά στο σωφρονιστικό και στο διοικητικό προσωπικό, χωρίς καν να γίνει σύνδεση της φυλακής στο δημοτικό δίκτυο ύδρευσης του δήμου.
Και θέλω επίσης να τονίσω ότι σε αυτή τη φυλακή που προβλέπονται 400 θέσεις, υπάρχουν ήδη 460 γυναίκες με αυξανόμενη κλίμακα διότι πρόκειται να μεταφερθούν σε αυτήν το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα όσες από τις κρατούμενης της γυναικείας πτέρυγας των φυλακών Κορυδαλλού εκδικάζονται οι υποθέσεις τους σε δεύτερο βαθμό, με ότι αυτό συνεπάγεται και για το διαθέσιμο χώρο των κρατουμένων μέσα στο κελί και το στοίβαγμα που εκ των πραγμάτων θα υποστούν.
Θέλω επίσης να τονίσω εδώ ότι θα πρέπει να γίνει κοινή συνείδηση όλων μας, ότι σε ένα ευνομούμενο κράτος και βεβαίως σε ένα κράτος όπως η χώρα μας που θέλει να λέγεται ότι είναι κράτος δικαίου, σε καμία των περιπτώσεων δεν πρέπει να νοείται παραβίαση των στοιχειωδών, των βασικών δικαιωμάτων των κρατουμένων. Ασφαλώς και οι πράξεις τους είναι ηθικά και ποινικά κολάσιμες και από την κοινωνία και από την πολιτεία και γι’ αυτό το λόγο καταλήγουν οι παραβάτες του νόμου στην φυλακή. Αλλά στόχος δεν πρέπει να είναι η ηθική και σωματική τους εξόντωση, αλλά η κράτησή τους μέσα σε ανθρώπινες συνθήκες που θα τους επιτρέψει και τη μεταμέλεια, θα τους επιτρέψει και το σωφρονισμό και βεβαίως από εκεί και πέρα την ομαλή ένταξή τους στην κοινωνία.
Σε αυτή την κατεύθυνση θα περίμενε κανείς και μάλιστα συντομότερα οι νομοθετικές πρωτοβουλίες απ’ την ηγεσία του Υπουργείου Δικαιοσύνης να κινούνται προς την κατεύθυνση και της αποσυμφόρησης των φυλακών και της βελτίωσης των συνθηκών κράτησης των κρατουμένων εντός αυτών.
Και αντί να δούμε αυτό, είδαμε ένα νομοσχέδιο πρόχειρο, μόλις χθες αναρτήθηκε στην ιστοσελίδα του Υπουργείου Δικαιοσύνης, με το οποίο η ηγεσία του Υπουργείου Δικαιοσύνης προσπαθεί όπως-όπως να αποσυμφορήσει τις φυλακές, χωρίς σχέδιο, χωρίς πρόγραμμα, χωρίς διάκριση των αδικημάτων, με αποτέλεσμα να καταλήγουν εκτός της φυλακής βεβαρημένοι εγκληματίες, οι οποίοι κρίθηκαν από τα δικαστήρια και τιμωρήθηκαν με αυστηρότατες ποινές και για τους οποίους η ελληνική δικαιοσύνη έκρινε ότι δεν συντρέχει λόγος και δεν έχουν το δικαίωμα μετατροπής των ποινών τους σε χρηματικές, με μοναδικό κριτήριο την ικανότητά τους να εξαργυρώσουν τις ποινές τους.
Αυτό βεβαίως εμείς στο ΠΑΣΟΚ φρονούμε ότι είναι και άδικο και βεβαίως επικίνδυνο και για την κοινωνία, αλλά και για το πλήθος εκείνων των κρατουμένων και αναφέρομαι βεβαίως στους κρατούμενους οι οποίοι είτε καταδικάστηκαν σε χρηματικές ποινές, είτε μετατράπηκαν οι ποινές φυλάκισής τους σε χρηματικές, αλλά τις εκτίουν γιατί δεν έχουν την δυνατότητα να τις εξαγοράσουν.
Και εκτιμώ ότι στην περίπτωση αυτή ότι αν ήθελαν πραγματικά να δώσουν μια διέξοδο στις ελληνικές φυλακές και στο στοίβαγμα που υπάρχει εντός αυτών και να βοηθήσουν και τον κοσμάκη, θα μπορούσαν το μέτρο αυτό να το χορηγήσουν σε ανθρώπους που έχουν χρηματικές ποινές ή σε ανθρώπους οι οποίοι έχουν ήδη μετατραπεί οι ποινές τους σε χρηματικές και δεν μπορούν να βγουν από τη φυλακή γιατί δεν έχουν χρήματα να πληρώσουν, εξασφαλίζοντας ευνοϊκότερους όρους αποπληρωμής. Δηλαδή τα 3 € που μπορούν να πληρώσουν τώρα οι βεβαρημένοι εγκληματίες, θα μπορούσαν να το δώσουν σε αυτές τις κατηγορίες που έχουν μετατραπεί ήδη οι ποινές τους ή εν πάση περιπτώσει να τους δώσουν την δυνατότητα δοσοποίησης.
Εκτιμώ ότι το νομοσχέδιο αυτό έτσι όπως έρχεται στέλνει λάθος μήνυμα στην κοινωνία, -παρά το γεγονός ότι περιέχει και διατάξεις που βρίσκονται προς την ορθή κατεύθυνση-. Διότι λειτουργεί υπέρ των βεβαρημένων εγκληματιών όπως σας είπα, των μεγάλων εγκληματιών που έχουν χρήματα και εις βάρος του μικρού κακοποιού που δεν έχει χρήματα ή αν θέλετε του εγκληματία της ανάγκης.
Θέλω να σας ενημερώσω εδώ ότι το ΠΑΣΟΚ έχει εκπονήσει ένα πακέτο μέτρων με διττό στόχο. Αφενός μεν την αποσυμφόρηση των ελληνικών φυλακών και αφετέρου τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των κρατουμένων εντός αυτών.
Κάποια απ’ τα μέτρα μάλιστα θα έλεγα ότι είναι αμεσότατης εφαρμογής, δηλαδή πρόκειται για ήδη θεσμοθετημένες δυνατότητες που προβλέπονται από το σωφρονιστικό μας κώδικα, για τις οποίες όμως χρόνια τώρα δεν υπάρχει πολιτική βούληση απ’ την πλευρά της πολιτείας για οργάνωση των υποδομών, που θα μπορούσε να οδηγήσει στην εφαρμογή των μέτρων αυτών.
Και αναφέρω ως πρώτη δυνατότητα και ως πρώτο μέτρο που προτείνεται από το ΠΑΣΟΚ, τη δυνατότητα ενεργοποίησης των εναλλακτικών της φυλάκισης ποινών και κυρίως την κοινωφελή εργασία. Είναι ένα μέτρο που αποβλέπει αφενός μεν στην αποσυμφόρηση των ελληνικών φυλακών από παραβάτες οι οποίοι όμως δεν έχουν αμιγώς εγκληματική συμπεριφορά.
Και αναφέρομαι κυρίως σε αυτούς οι οποίοι δεν έχουν πληρώσει ενδεχομένως τους φόρους τους στη ΔΟΥ, δεν έχουν καταβάλει τις ασφαλιστικές τους εισφορές στα ασφαλιστικά τους ταμεία, δεν έχουν πληρώσει επιταγές και βεβαίως του ανηλίκους.
Παράλληλα δίνει τη δυνατότητα σε αυτούς τους ανθρώπους να προσφέρουν κοινωφελή εργασία σε μια ευαίσθητη κοινωνική ομάδα, όπως για παράδειγμα οι ηλικιωμένοι, μέσω ας πούμε του προγράμματος «Βοήθεια στο Σπίτι».
Και να πω εδώ ότι το ΠΑΣΟΚ είχε αρχίσει από το 2003 να οργανώνει τις ανάλογες υπηρεσίες των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης, ώστε να μπορούν να υποδεχθούν τέτοιους τρόπους εναλλακτικής άσκησης των ποινών. Δυστυχώς όμως αυτή η προσπάθεια εγκαταλείφθηκε από το 2003 και 4 χρόνια τώρα δεν έχει γίνει τίποτα προς την κατεύθυνση αυτή.
Ένα δεύτερο μέτρο που θα μπορούσε να ενεργοποιηθεί είναι η ενίσχυση του θεσμού της εργασίας μέσα στις φυλακές, που παρ' ότι προβλέπεται από το σωφρονιστικό μας Κώδικα το ευεργέτημα εξαγοράς μέρους της ποινής με παροχή εργασίας στην διάρκεια της κράτησης, η ζήτηση είναι μεγάλη και δυστυχώς η προσφορά είναι μικρή. Με αποτέλεσμα οι ενδιαφερόμενοι να αναμένουν για πολύ καιρό για να συγκεντρώσουν τα αντίστοιχα ημερομίσθια.
Είναι επίσης ένας θεσμός που θα μπορούσε να λειτουργήσει δηλαδή και υπέρ του κρατούμενου, συντομεύοντας το χρόνο της παραμονής του εντός της φυλακής και βεβαίως να προσφέρει και στο κοινωνικό σύνολο γι/αυτό θα πρέπει με κάποιο τρόπο να συνδέσουμε τις φυλακές με κοινωφελή ιδρύματα της χώρας, όπως είναι τα νοσοκομεία ή δήμοι ή τα ΚΑΠΗ.
Ένα τρίτο μέτρο που θα μπορούσε να ενεργοποιηθεί προς την κατεύθυνση αυτή και δεδομένου ότι σήμερα βάσει των στατιστικών το 48% των κρατουμένων στις ελληνικές φυλακές είναι αλλοδαποί κρατούμενοι, είναι η ενεργοποίηση της δυνατότητας έκτισης εκ μέρους των αλλοδαπών κρατουμένων της ποινής τους, στη χώρα προέλευσής τους με προϋποθέσεις.
Που αυτό βεβαίως προϋποθέτει υπογραφή των ανάλογων συμφωνιών με τις χώρες από όπου προέρχονται αυτοί, σύμφωνα βεβαίως με τις διεθνείς Συνθήκες. Θέλω όμως εδώ να υπογραμμίσω ότι το μέτρο αυτό θα πρέπει να ενεργοποιείται μόνο στην περίπτωση των παρανόμως διαμενόντων αλλοδαπών στη χώρα μας, δηλαδή σε αυτούς που έχουν μια αμιγώς εγκληματική συμπεριφορά και όχι στους αλλοδαπούς οι οποίοι βρίσκονται στη χώρα μας νόμιμα, έχουν τις οικογένειές τους που μπορούν να τους συνδράμουν και κάποια στιγμή της ζωής τους υπέπεσαν σε κάποια παραβατική συμπεριφορά.
Θα έλεγα ότι είναι ηθικά, νομικά και κοινωνικά απαράδεκτο να μην εκτίσουν αυτοί οι άνθρωποι την ποινή τους εδώ, το ξεκαθαρίζω, για να μην υπάρχουν προβλήματα.
Από εκεί και πέρα μια άλλη δυνατότητα που επίσης προβλέπεται από το σωφρονιστικό μας Κώδικα και δεδομένου ότι σήμερα το 44% των κρατουμένων στις ελληνικές φυλακές είναι κρατούμενοι για παραβίαση του νόμου περί ναρκωτικών, οι περισσότεροι εκ των οποίων είναι εξαρτημένοι χρήστες, είναι ότι θα πρέπει να εφαρμοσθούν εναλλακτικά της φυλάκισης μέτρα, όπως η παρακολούθηση θεραπευτικού προγράμματος.
Σας είπα προηγούμενα ότι ένα τέτοιο κέντρο εξάρτησης τοξικομανών είναι στον Ελαιώνα Θηβών που έχει 300 θέσεις θεραπείας, αλλά να σας πω εδώ ότι δυστυχώς μόλις 80 από αυτές έχουν καλυφθεί, διότι δεν υπάρχει επαρκής στελέχωση.
Μια άλλη δυνατότητα που θα μπορούσε να εφαρμοστεί άμεσα από αύριο που λέει ο λόγος αλλά εγώ θα έλεγα ακόμη και χτες, είναι τα κέντρα ημιελεύθερης διαβίωσης τα οποία είτε συστήθηκαν και εγκαταλείφθηκαν, είτε δεν συστήθηκαν καθόλου μολονότι προβλέπονται από τον Κώδικα και η δυνατότητα τμηματικής έκτισης της ποινής. Είναι η δυνατότητα που προβλέπεται από τον Κώδικα, αλλά δυστυχώς δεν ενεργοποιήθηκε ποτέ από την πολιτεία.
Αυτά είναι τα μέτρα τα οποία θα μπορούσαν να εφαρμοστούν άμεσα από σήμερα ή από χτες. Υπάρχουν όμως όπως είπε προηγούμενα και ο κ. Καστανίδης οι δυνατότητες που θα πρέπει να τις θεσμοθετήσουμε και κυρίως αναφέρομαι στον περιορισμό του χρόνου της προσωρινής κράτησης, που είναι μια αναγκαιότητα γιατί μεγάλος αριθμός των κρατουμένων σήμερα στις ελληνικές φυλακές είναι υπόδικοι, δηλαδή άνθρωποι οι οποίοι δεν έχουν εισαχθεί σε δίκη, με τις προϋποθέσεις ότι το αδίκημα για το οποίο καταδικάζονται, έχει ανώτερο όριο φυλάκισης λιγότερα από 20 χρόνια, γιατί διαφορετικά από 20 χρόνια και πάνω και για την ισόβια κάθειρξη, νομίζω ότι θα πρέπει να παραμείνει η σημερινή πρόβλεψη που αφορά την προσωρινή κράτηση διάρκειας 18 μηνών.
Βεβαίως ένα άλλο μέτρο που θα μπορούσαμε να δούμε στην κατεύθυνση αυτή, είναι η ενσωμάτωση στην ελληνική νομοθεσία, που κατά ένα μέρος επιχειρεί και ο Υπουργός Δικαιοσύνης με τα μέτρα που εξήγγειλε, της οδηγίας – πλαίσιο του Συμβουλίου της Ευρώπης που προβλέπει βεβαίως την πιο ελαστική ποινική αντιμετώπιση των κρατουμένων για ναρκωτικά, με την επιφύλαξη που θέλω να εκφράσω εδώ ότι αυτή η πιο επιεικής ποινική αντιμετώπιση, δεν θα πρέπει να σε καμία των περιπτώσεων να αφορά τους μεγαλοδιακινητές των ναρκωτικών και βεβαίως τους ανθρώπους οι οποίοι είναι κατ’ επάγγελμα κατά συνήθεια, ή καθ’ υποτροπή εγκληματίες του νόμου περί ναρκωτικών.
Βεβαίως θα αναφερθώ και σε μια άλλη δέσμη μέτρων που έχουν σκοπό όπως σας είπα προηγούμενα να βελτιώσουν τις υπάρχουσες συνθήκες στις ελληνικές φυλακές. Είναι βεβαίως η πρόσληψη ικανού αριθμού ειδικών επιστημόνων και αναφέρομαι σε εγκληματολόγους, αναφέρομαι σε ψυχολόγους, κοινωνιολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς που θα μπορούσαν να παράσχουν συνδρομή στους κρατουμένους και θα έλεγα να τους βοηθήσουν κάποια στιγμή στην ομαλότερη ένταξή τους στην ελληνική κοινωνία.
Αναφέρομαι στην αναγκαιότητα ένταξης των 2 μόλις νοσηλευτικών Ιδρυμάτων που εντάσσονται στο σωφρονιστικό σύστημα του νοσοκομείου Κορυδαλλού και του ψυχιατρείου Κορυδαλλού, στο ΕΣΥ και βεβαίως της ένταξης των γιατρών των φυλακών στο ΕΣΥ, για να μην παρατηρείται το φαινόμενο να έχουμε κατ’ επίσκεψη γιατρούς μόνο για μια φορά την εβδομάδα για μισή ώρα, που αν θέλετε αυτό είναι ταπεινωτικό και εξευτελιστικό και για τον ίδιο τον κρατούμενο γιατί δεν του παράσχει ουσιαστικά καμία ιατρική φροντίδα και περίθαλψη.
Βεβαίως να πω εδώ ότι θα πρέπει να ενισχυθεί και η υλικοτεχνική υποδομή των φυλακών, όπως ανέφερα προηγούμενα. Είναι μια προσπάθεια που ξεκίνησε το ΠΑΣΟΚ στις νέου τύπου φυλακές, με εργαστήρια δημιουργικής απασχόλησης, με βιβλιοθήκες, με τη δυνατότητα εκπόνησης εντός αυτών προγραμμάτων επαγγελματικής κατάρτισης, που θα δώσουν τη δυνατότητα στους κρατούμενους να αποκτήσουν κάποια επαγγελματική δεξιότητα μέσα στις φυλακές να γνωρίσουν κάποια τέχνη, κάποιο επάγγελμα που θα τους κρατήσει στη ζωή μετά την έξοδό τους από τη φυλακή, για να μην επιστρέψουν σε σύντομο χρονικό διάστημα εντός των φυλακών, όπως κατά κόρον συμβαίνει, κυρίως με τους ανήλικους παραβάτες.
Βεβαίως για την αναγκαιότητα ολοκλήρωσης του έργου του ΠΑΣΟΚ για την ανέγερση των 7 σωφρονιστικών καταστημάτων που σας είπα προηγούμενα. Γιατί σήμερα έχουν –και με μεγάλη μάλιστα καθυστέρηση- παραδοθεί από την Κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας μόλις τρία καταστήματα και αναφέρομαι βεβαίως στα υπόλοιπα 4 σωφρονιστικά κατάστημα της Δράμας, των Σερρών, του Βόλου, των Χανίων , που ξεκίνησαν από το 2002 και δεν έχουν παραδοθεί ακόμη .
Βεβαίως για την αναγκαιότητα ολοκλήρωσης και του 2ου κέντρου απεξάρτησης κρατουμένων στη Χαλκιδική, που μολονότι το 2003 βρίσκονταν σε ποσοστό αποπεράτωσης 95% οι εργασίες σε αυτό δεν έχουν ολοκληρωθεί μέχρι σήμερα, με αποτέλεσμα να μην έχει ξεκινήσει η λειτουργία του, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τους τοξικομανείς κρατούμενους.
Βεβαιότατα θα πω και θα κλείσω με αυτό, ένα άλλο μέτρο που προτείνει το ΠΑΣΟΚ είναι η στελέχωση των φυλακών με προσωπικό που θα έχει την ενδεδειγμένη επιστημονική γνώση και εκπαίδευση, ώστε να μπορεί να προσφέρει στον πραγματικό σωφρονισμό των κρατουμένων.
Αυτή είναι η δεσμίδα των μέτρων που έχει εκπονήσει το ΠΑΣΟΚ στον Τομέα και αυτή σας καταθέτουμε σήμερα και βεβαίως θα έχουμε τη δυνατότητα και κατά τη συζήτηση του σχεδίου νόμου της Νέας Δημοκρατίας και κατά τη συζήτηση της επερώτησης του ΠΑΣΟΚ για την κατάσταση που επικρατεί σήμερα στο σωφρονιστικό, την προσεχή Δευτέρα 24/11, να τα αναλύσουμε ειδικότερα και να τα κάνουμε γνωστά σε περισσότερους. Σας ευχαριστώ.
Ν. ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ: Καλησπέρα σας. Υπό μορφή επιλόγου, διότι τα μέτρα τα οποία προτείνουμε και το γενικότερο πρόγραμμα το ακούσατε, θα ήθελα να παρατηρήσω ότι υπάρχει μια γενικότερη σύγχυση στην πολιτική του Υπουργείου στον τομέα της αντεγκληματικής πολιτικής και ειδικότερα της κατασταλτικής αντεγκληματικής πολιτικής και της σωφρονιστικής πολιτικής. Τα αποτελέσματα της σύγχυσης αυτής τα βιώνουμε αυτές τις μέρες με τις αντιδράσεις που σημειώνονται στις ελληνικές φυλακές.
Ένας από τους παράγοντες αυτής της σύγχυσης είναι ότι δεν γίνεται η αναγκαία διάκριση ανάμεσα στη μεσαία και την ελαφρά εγκληματικότητα, από τη μια πλευρά, και τη βαριά εγκληματικότητα, από την άλλη. Πιστεύουμε ότι είναι σημαντικό να ενσκήψουμε σε αυτήν τη διάκριση και, για τις περιπτώσεις της μεσαίας και της ελαφράς εγκληματικότητας, θα πρέπει να διερευνήσουμε κατά πόσο η κοινωνική υπηρεσία, σε διάφορες εκδηλώσεις και εκφάνσεις της, μπορεί να αποτελεί τη βασική μορφή κύρωσης, η οποία θα επιβάλλεται από τα ποινικά δικαστήρια.
Αυτή είναι η νεότερη προοδευτική τάση σε πολλές χώρες, αυτή θα πρέπει κι εμείς να διερευνήσουμε. Αυτό επιδιώξαμε να υλοποιήσουμε τουλάχιστον σε επίπεδο σωφρονιστικής πολιτικής από το 1999, με την υλοποίηση του νέου Σωφρονιστικού Κώδικα, δυστυχώς όμως οι προσπάθειες μας εγκαταλείφθηκαν.
Από εκεί και πέρα σε επίπεδο σωφρονιστικής πολιτικής επακόλουθο είναι ότι κύριοι προσανατολισμοί θα πρέπει να είναι η θεραπεία όσων έχουν ανάγκη και η κοινωνική επανένταξη. Και εδώ η ίδια παρατήρηση ισχύει: Ξεκινήσαμε να υλοποιούμε αυτούς τους προσανατολισμούς με το νέο Σωφρονιστικό Κώδικα, οι προσπάθειες όμως δυστυχώς εγκαταλείφθηκαν.
Αυτές είναι οι βασικές επιδιώξεις οι οποίες μπορούν να υλοποιηθούν με μέτρα και προγραμματισμούς δράσης, ορισμένους από τους οποίους και ακούσατε. Ευχαριστώ