Ομιλία Γιώργου Α. Παπανδρέου στο συνέδριο του Global Forum of Media Development με θέμα "Ποιοτική Ενημέρωση για όλους" |
Τετάρτη 10 Δεκεμβρίου 2008 |
Κυρίες και κύριοι, θα μιλήσω στα ελληνικά, θα ήθελα απλά να σας καλωσορίσω στην Ελλάδα, σ' αυτή τη δύσκολη στιγμή της χώρας. Είναι πραγματικά μεγάλη τιμή να έχουμε την ευκαιρία να απευθυνθούμε στο Συνέδριό σας και, φυσικά, θα ήθελα να σας ευχαριστήσω όλους, που τιμήσατε με την παρουσία σας την Ελλάδα, και την Αθήνα, ως τόπο διεξαγωγής του Συνεδρίου. Το Συνέδριο του Παγκόσμιου Φόρουμ για την Ανάπτυξη των Μέσων βρίσκεται εδώ, σε μία εποχή, σε μία περίοδο βαθιάς οδύνης για την Ελλάδα. Θρηνούμε το θάνατο, τη δολοφονία στην πραγματικότητα, ενός 15χρονου αγοριού και, βεβαίως, ο φόνος του προκάλεσε την εκπυρσοκρότηση, θα λέγαμε, της ελληνικής κοινωνίας και έχει προξενήσει μεγάλες, βίαιες αντιδράσεις. Χθες με πρωτοβουλία του Κινήματός μας συγκεντρωθήκαμε σε πολλές γειτονιές, σε πολλές πλατείες της χώρας, και ανάψαμε ένα κερί για τον Αλέξανδρο. Ήταν μια διαμαρτυρία ενάντια στη βία, ενάντια σε κάθε μορφή βίας, ενάντια στη βία απ' όπου και αν προέρχεται. Και ήταν μια διαμαρτυρία ενάντια στη βία, χωρίς βία, μια ειρηνική εκδήλωση διαμαρτυρίας, για μια κοινωνία ανθρωπιάς, δημοκρατίας, μια κοινωνία αλληλεγγύης και δικαιοσύνης. Απευθύνουμε και από εδώ, από το Συνέδριό σας, έκκληση, έκκληση προς όλους, έκκληση για ευθύνη, για αυτοσυγκράτηση και για να μπει τέλος στη βία που ζει η χώρα αυτές τις μέρες. Και θα ήθελα, αυτό να είναι και το κεντρικό μήνυμά μας, το δικό μου μήνυμα στο Συνέδριό σας. Θεωρώ ότι είναι και ο κεντρικός στόχος, για τον οποίο όλος ο προοδευτικός κόσμος πρέπει να εργαστεί. Είναι το μήνυμα που χρειάζεται σήμερα η ανθρωπότητα, ενάντια στη βία, για μια ανθρώπινη κοινωνία. Και να σας εξηγήσω γιατί. Να σας εξηγήσω, πώς βλέπω τα πράγματα. Ζούμε μια διεθνή κρίση, μια διεθνή οικονομική κρίση που όμως, θεωρώ ότι είναι πρωτίστως πολιτική κρίση. Είναι κρίση των δημοκρατικών μας θεσμών. Γιατί λέω ότι είναι κρίση των δημοκρατικών μας θεσμών; Πρώτα απ' όλα, αυτό που είδαμε, με το κραχ στην Wall Street, ήταν ουσιαστικά ότι είδαμε ένα σύστημα, που είχε συγκεντρώσει τεράστια εξουσία, και μάλιστα στα χέρια λίγων ανθρώπων. Συγκέντρωση οικονομικής εξουσίας, συγκέντρωση στρατιωτικής εξουσίας, συγκέντρωση πολιτικής εξουσίας, συγκέντρωση μιντιακής εξουσίας. Κι αυτό, βεβαίως, δημιούργησε και δημιουργεί μια τεράστια ανισότητα. Ανισότητα, που ο φετινός Νομπελίστας, Πωλ Κρούγκμαν, αναλύει ως το κύριο πρόβλημα σήμερα των θεσμών μας. Μάλιστα, συγκρίνει το Κραχ του 1929, μ' αυτό που έγινε πριν από δύο μήνες στη Ν. Υόρκη, λέγοντας ότι αυτή η ανισότητα που σήμερα ζει η Αμερική, η ψαλίδα μεταξύ πλουσίων και φτωχών, είναι παρόμοια με την ανισότητα που υπήρχε το 1929. Βέβαια, σήμερα, ζούμε την ανισότητα και σε παγκόσμιο επίπεδο. Τι σημαίνει όμως αυτό και πώς το αναλύει ο Πωλ Κρούγκμαν. Ουσιαστικά, συγκεντρώνεται τέτοια δύναμη, που αδυνατούν οι δημοκρατικοί μας θεσμοί να αντέξουν αυτή την τεράστια εξουσία των λίγων. Υπάρχει, γι' αυτό το λόγο, αδιαφάνεια στις αποφάσεις, υπάρχει η δυνατότητα να αιχμαλωτιστούν οι θεσμοί μας, οι δημοκρατικοί θεσμοί. Να αιχμαλωτιστούν οι θεσμοί ελέγχου, να αιχμαλωτίζεται ακόμα και ο χώρος των Media. Υπάρχει τέτοιο χρήμα και τέτοια δυνατότητα, ώστε η δικαιοσύνη, η πολιτική, τα Media, να επηρεάζονται και, πολλές φορές, να ελέγχονται. Ακόμα και οι ακαδημαϊκές μας δραστηριότητες, τα Πανεπιστήμιά μας, μπορεί να ελέγχονται μέσα από αυτή την συγκέντρωση της εξουσίας. Έτσι, παρατηρείται αυτή η δυσλειτουργία των θεσμών μας, η δυσλειτουργία των ελέγχων, η απληστία βεβαίως, και η τεράστια κερδοσκοπία που έφερε αυτό το κραχ. Πίσω από τη θεωρία, ότι «η ελεύθερη αγορά θα τα λύσει όλα», κρύφτηκε ουσιαστικά ένα κατεστημένο, που και την αγορά, και την πολιτική, και το κράτος αιχμαλώτισε. Κατάφερε να διαμορφώσει ένα πέπλο σκοταδισμού και φόβου, αλλά και εξουσίας, που με τη σειρά του διαμόρφωσε πολιτικές και πρακτικές, που περιθωριοποίησαν τον πολίτη, περιθωριοποίησαν την κοινωνία, περιθωριοποίησαν τη συλλογική λειτουργία. Έτσι, έχουμε σήμερα ένα παράδοξο στον πλανήτη μας. Ένα μεγάλο παράδοξο, οξύμωρο, αν θέλετε: σήμερα, έχουμε ως ανθρωπότητα περισσότερες δυνατότητες από κάθε άλλη εποχή της ιστορίας μας. Έχουμε τεράστιες δυνατότητες, υπάρχει τεράστιος πλούτος, έχουμε τεράστιες γνώσεις, έχουμε μεγάλη εμπειρία, έχουμε τρομακτική τεχνολογία και τεχνογνωσία. Όμως, από την άλλη μεριά, αισθάνονται πολύ πιο αδύναμοι οι πολίτες μας. Πολύ πιο αδύναμοι να επηρεάσουν. Δεν αισθάνονται ότι έχουν το λόγο, δεν αισθάνονται ότι έχουν τη δύναμη, δεν αισθάνονται ότι έχουν τη δυνατότητα να συμμετάσχουν, δεν αισθάνονται ότι μπορούν να αποφασίζουν, αλλά ότι αυτά που γίνονται και αυτές οι αποφάσεις που λαμβάνονται, λαμβάνονται χωρίς να τους συμβουλευόμαστε. Και τα προβλήματα γίνονται πολύ μεγαλύτερα, όταν απλώς θεωρούμε ότι, μπορεί να επηρεάσει ο πολίτης, μόνο με το τι θα αγοράσει, ή τι θα πουλήσει, μόνο ως ένας οικονομικός παράγοντας, ως ένας καταναλωτής μεμονωμένος. Γι' αυτό, σήμερα, χρειάζεται να δούμε αυτή τη δημοκρατική πρόκληση. Πώς διαμορφώνουμε νέες συλλογικές μορφές συνεργασίας, αποφάσεων, αντιμετώπισης των προβλημάτων του πλανήτη μας, αλλά και της τοπικής μας κοινωνίας, θέματα που είναι πια συνδεδεμένα, σε ένα παγκόσμιο χωριό. Αυτό είναι σήμερα το πρόβλημα της δημοκρατίας, μέσα σε έναν πλανήτη που όλοι συμμεριζόμαστε, όπου όλοι συμμετέχουμε: πώς μπορούμε να διαχειριστούμε, πώς μπορούμε να κυβερνήσουμε, αν θέλετε, ποια θα είναι η μορφή διακυβέρνησης, για την αντιμετώπιση αυτών των μεγάλων προβλημάτων που έχουμε. Τι εννοούμε με τη δημοκρατία σε παγκόσμιο επίπεδο, πώς κάνουμε την παγκόσμια διακυβέρνηση δημοκρατική, τι εννοούμε σε περιφερειακό επίπεδο. Εμείς, στην Ευρώπη, συζητούμε πολύ αυτό το θέμα του ελλείμματος της δημοκρατίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και το πώς θα υπάρξει συμμετοχή του πολίτη. Τι σημαίνει, και σήμερα, σε αυτή τη σύγχρονη εποχή, Δημοκρατία, στο εθνικό επίπεδο, το τοπικό επίπεδο, αλλά και το ατομικό επίπεδο. Βέβαια, τις μεγάλες προκλήσεις και τα μεγάλα προβλήματα, τα αισθάνεται ακόμη περισσότερο η νεότερη γενιά, διότι αυτή η νέα γενιά, αυτή η γενιά που μεγαλώνει σήμερα, έχει να αντιμετωπίσει τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετώπισε ποτέ η ανθρωπότητα. Η ανθρωπότητα δεν είχε ποτέ αντιμετωπίσει τόσο μεγάλα διλήμματα και τόσο μεγάλα προβλήματα. Έχει να αντιμετωπίσει και να λύσει το πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής. Έχει να αντιμετωπίσει το πρόβλημα της ενεργειακής κρίσης. Πρέπει να ξεπεράσουμε το μοντέλο που βασίζεται στον άνθρακα, στο πετρέλαιο, στην παραγωγή διοξειδίου του άνθρακα, και να πάμε σε ένα άλλο μοντέλο ενέργειας. Έχουμε να λύσουμε το μεγάλο πρόβλημα της διευρυνόμενης ανισότητας και φτώχειας στον πλανήτη μας. Έχουμε να αντιμετωπίσουμε πανδημίες και αρρώστιες, που είτε εμφανίζονται ξανά, είτε δημιουργούνται νέες. Έχουμε την τεράστια μετανάστευση, που έχει προκληθεί και θα προκληθεί ακόμη περισσότερο με τη διεθνή κρίση, τη συνάντηση πολιτισμών. Έχουμε και έχει η νέα γενιά να αντιμετωπίσει μεγάλα ηθικά διλήμματα. Τι σημαίνει η βιοτεχνολογία, τι σημαίνουν τα πνευματικά δικαιώματα και, βεβαίως, έχουμε και την έκρηξη της επικοινωνίας. Έτσι, η πρόκληση την οποία έχουμε να αντιμετωπίσουμε απαιτεί μια νέα συλλογική ευθύνη. Μια συλλογική ευθύνη, για τον πλανήτη μας και τις κοινωνίες μας. Μια συλλογική ευθύνη, που πρέπει να αποτυπωθεί όμως και σε πρακτικούς θεσμούς και προτάσεις, για το πώς η δημοκρατία θα λειτουργήσει στην πράξη, πώς θα μπορέσουμε να διαμορφώσουμε μια κοινωνία δικαιοσύνης, πώς θα μπορέσουμε να αναπτύξουμε τις οικονομίες μας, με σεβασμό στο περιβάλλον, μια «πράσινη ανάπτυξη». Ακριβώς αυτές είναι για μένα οι τρεις μεγάλες προκλήσεις:
Μάλιστα, θα έλεγα, παραφράζοντας έναν άλλο συγγραφέα, «ή θα πάμε σε μια κοινωνία Δημοκρατίας, Δικαιοσύνης και Πράσινης Ανάπτυξης, ή θα πάμε σε έναν πλανήτη βίας και βαρβαρότητας». Αυτή είναι σήμερα η επιλογή της ανθρωπότητας. Ή θα μπορέσουμε να διαμορφώσουμε κάποιους κοινούς κανόνες, κοινές αξίες και κοινούς θεσμούς επίλυσης αυτών των προβλημάτων, ή θα πάμε σε έναν πλανήτη, που θα έχει όλο και μεγαλύτερες συγκρούσεις, ανταγωνισμούς, γύρω από την ενέργεια, το περιβάλλον, τους πολιτισμούς μας, τους θεσμούς μας, με τη βία, την οποία κι εμείς ζήσαμε και ζούμε αυτές τις μέρες εδώ, στην Αθήνα. Οι νέοι αισθάνονται τη βία, αισθάνονται αυτά τα διλήμματα ακόμη περισσότερο. Αισθάνονται τη βία που προκαλεί η ανισότητα, αισθάνονται τη βία που προκαλεί η ανεργία, αισθάνονται τη βία που προκαλούν οι πελατειακές σχέσεις με την εξουσία. Αισθάνονται τη βία των δύο μέτρων και δύο σταθμών, δηλαδή, ότι περνά το δίκιο του ισχυρού και όχι η ισχύς του Δικαίου. Αισθάνονται τη βία του φόβου, του διαφορετικού, του ρατσισμού. Αισθάνονται τη βία που ασκούμε στο περιβάλλον μας, στο νερό που πίνουμε, στο οξυγόνο που αναπνέουμε, στα δάση, στις θάλασσες και στις λίμνες μας. Αισθάνονται τη βία των προτύπων του «life style», που μικρή σχέση έχουν με τα πραγματικά τους προβλήματα, ή τα πραγματικά τους οράματα. Αισθάνονται τη βία της ανασφάλειας και της έλλειψης προοπτικής, όπως βεβαίως και την ωμή βία των πολέμων, των συγκρούσεων, του εμπορίου των ανθρώπων, της διακίνησης των ναρκωτικών και όλων αυτών των μηχανισμών, που δρουν και απομυζούν χρήματα από αυτές τις δραστηριότητες. Όμως, σήμερα, υπάρχει μια αχτίδα φωτός για τη νεολαία, που εσείς εκπροσωπείτε σε ένα μεγάλο βαθμό. Δεν είναι η μόνη, αλλά είναι μια σημαντική αχτίδα φωτός για τη συμμετοχή τους, την επιρροή τους και τη δυνατότητά τους να αλλάξουν τη ζωή τους και την κοινωνία. Είναι η εξέλιξη που υπάρχει στο χώρο της επικοινωνίας. Εγώ έχω προσωπικά ασχοληθεί και παλέψει πολλά χρόνια για τα θέματα των Μέσων Ενημέρωσης, ξεκινώντας από τη δεκαετία του '80, για την ελεύθερη ραδιοφωνία, για να απελευθερώσουμε δηλαδή το ραδιόφωνο, έτσι ώστε να μπορούν να έχουν πολλοί συμμετοχή, πρόσβαση, και να παράξουν τις δικές τους εκπομπές. Και βλέπουμε βεβαίως και σήμερα, με το Διαδίκτυο, τον κυβερνοχώρο, τη δυνατότητα, όχι μόνο ενός μονοδιάστατου από τη συμβατική τηλεόραση μηνύματος προς τις μάζες, αλλά την παραγωγή πια του μηνύματος από τον ίδιο τον πολίτη, από την ίδια την κοινωνία. Αυτή είναι μια πολύ σημαντική εξέλιξη, την οποία βεβαίως εσείς εκπροσωπείτε και συζητάτε εδώ, στο Συνέδριό σας. Είναι σημαντικό στοιχείο, που μας δίνει τη δυνατότητα να ανοίξουμε νέες προοπτικές, στο πώς θα κυβερνήσουμε αυτόν τον πλανήτη, πώς θα κυβερνήσουμε τις κοινωνίες μας. Ο ιστός, οι ιστοσελίδες βεβαίως, δεν είναι πανάκεια και, φυσικά, υπάρχουν και κίνδυνοι. Αυτός ο χώρος, που σήμερα είναι χώρος ελευθερίας, μπορεί να γίνει και ιστός της αράχνης. Ιστός της αράχνης, με «μεγάλους αδελφούς», με την κατάτμηση του κυβερνοχώρου σε περιοχές, που επιτρέπουν σε κάποιους να έχουν πρόσβαση και σε άλλους να μην έχουν πρόσβαση. Γι' αυτό, και ως Σοσιαλιστής, και ως Δημοκράτης, βλέπω τον χώρο του Διαδικτύου, τον κυβερνοχώρο αν θέλετε, ως μια τεράστια περιουσία γνώσης και επικοινωνίας της ανθρωπότητας. Μια τεράστια περιουσία, που όμως πρέπει να γίνει και να παραμείνει κοινοκτημοσύνη, να γίνει και να παραμείνει κοινός πλούτος για όλη την ανθρωπότητα. Αυτό νομίζω αποτελεί μία από τις μεγάλες δημοκρατικές μας προκλήσεις. Και βεβαίως, και σήμερα, και αύριο, λαού θέλοντος, ως κυβέρνηση, θέλουμε και την ανεξαρτησία των συμβατικών Μέσων Ενημέρωσης. Έχουμε προτείνει να τεθούν τα κρατικά Μέσα Ενημέρωσης, υπό το Υπουργείο Πολιτισμού και το Υπουργείο Παιδείας, και όχι υπό το Υπουργείο Τύπου. Δεν είναι για μας χώρος προπαγάνδας, αλλά χώρος παιδείας και πολιτισμού. Να δούμε - και επ' αυτού περιμένουμε και τις δικές σας σκέψεις - όλη αυτή τη νέα κουλτούρα, το νέο πολιτισμό συνεργασίας μέσα από το Διαδίκτυο, που θα μπορέσει να είναι ένας βασικός άξονας, μια βασική πρακτική δημοκρατικής λειτουργίας των κυβερνήσεων, να αξιοποιήσουμε δηλαδή τη δυνατότητα της συμμετοχικής δημοκρατίας, μέσα από το Διαδίκτυο, για να λύσουμε πολλά από τα προβλήματα, τα οποία αντιμετωπίζουμε ως κοινωνίες, ως χώρες και ως πλανήτης. Νομίζω ότι και η προεκλογική εκστρατεία του Μπάρακ Ομπάμα, αλλά ελπίζω και η εφαρμογή μιας άλλης μορφής διακυβέρνησης, ανέδειξε και την δυνατότητα που έχουν τα νέα Μέσα Ενημέρωσης, να δώσουν οξυγόνο στην συμμετοχή, στους δημοκρατικούς μας θεσμούς, στην αντιπροσώπευση των πολιτών, στο ν' ακουστούν οι φωνές των πολιτών, αλλά και να υπάρξει, όχι μόνο η εκπροσώπησή τους, αλλά και η συνεργασία τους, πέρα και έξω από τις συμβατικές μεθόδους διακυβέρνησης. Για εμάς, είναι ένα πολύ σημαντικό πεδίο δημοκρατικής αναγέννησης, εφόσον αξιοποιηθεί σωστά, για να εξασφαλιστεί ακριβώς ένα ευνομούμενο κράτος, να εξασφαλιστεί η συμμετοχή του πολίτη. Κυρίες και κύριοι, αυτό το Συνέδριο έφερε και μια δική σας αγωνία: Την αγωνία για το επάγγελμά σας, την αγωνία για το μέλλον της επικοινωνίας, την αγωνία για την ανεξαρτησία των Μέσων Ενημέρωσης, σίγουρα, την αγωνία για την ποιότητα της δημοκρατίας μας. Συμμερίζομαι και εγώ την αγωνία σας, και βεβαίως εύχομαι ότι το Συνέδριό σας θα φέρει θετικά αποτελέσματα εδώ, στην Αθήνα. Προσωπικά, όμως, οφείλω να σας ομολογήσω ότι κι εγώ ήρθα στο Συνέδριο για να εκφράσω και μία επιπλέον δική μου αγωνία: Την αγωνία μου για την πατρίδα μου. Αγωνία, που, τις μέρες αυτές που ζείτε κι εσείς εδώ, είμαι σίγουρος ότι και εσείς συμμερίζεστε. Είναι η αγωνία μου ότι, φεύγοντας από εδώ, δεν θα πάρετε μαζί σας μόνο την εικόνα ενός άδικου θανάτου, μιας νύχτας απαράδεκτης βίας, μιας συμπεριφοράς αλαζονείας της εξουσίας. Απέναντι σ' αυτή την εικόνα, θέλω να ξέρετε ότι υπάρχει η βούληση του Ελληνικού λαού για ένα κράτος ευνομούμενο, ένα κράτος Δικαίου, ένα κράτος ανθρωπιάς και Δημοκρατίας. Η αγωνία μου είναι, να φύγετε από εδώ, γνωρίζοντας ότι κάτι αλλάζει στην ελληνική κοινωνία, ότι είμαστε αποφασισμένοι ν' αλλάξουμε ό,τι κακό μπορεί να συμβαίνει σ' αυτό τον τόπο, και να τα βάλουμε με όποιον ευθύνεται γι' αυτά που συμβαίνουν. Είμαστε έτοιμοι για ένα μοντέλο ανάπτυξης για τον άνθρωπο, που βασίζεται στην «πράσινη οικονομία». Υπάρχει σχέδιο, που θα βοηθήσει ν' αναδείξουμε τα δικά μας συγκριτικά πλεονεκτήματα, τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας μας, της Ελλάδας, και να τα μετατρέψουμε σε ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα, μέσα από την παιδεία, μέσα από την έρευνα, μέσα από την καινοτομία. Με αλλαγές στον τρόπο διακυβέρνησης. Ένα κράτος, που σέβεται τον πολίτη, ένα κράτος που αποκεντρώνει την εξουσία, με έμφαση στην ανάπτυξη της Περιφέρειας. Είμαστε έτοιμοι να εγγυηθούμε την ανεξαρτησία των Μέσων, αλλά και την διάκριση των εξουσιών, που έχουν πολλές φορές αλληλοϋπονομευθεί, με τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν, με αδιαφάνεια και με αδυναμία ελέγχου. Άρα, λοιπόν, είναι επιβεβλημένη η ανάγκη μιας δημοκρατικής αλλαγής, και στον χώρο των Μέσων Ενημέρωσης, που θα εγγυάται την ανεξαρτησία τους, θα εγγυάται τον δικό τους ρόλο, σε σχέση με το κράτος και, βεβαίως, με το «μεγάλο χρήμα». Είμαστε έτοιμοι να εγγυηθούμε ένα νέο μοντέλο κράτους, που εγγυάται τον σεβασμό και την αξιοπρέπεια στον πολίτη, την προστασία του, την στήριξή του, για να μπορεί να δημιουργεί με ασφάλεια και σιγουριά. Να αποκαταστήσουμε την Ελλάδα που μας κάνει υπερήφανους, για να σκύψουμε πάνω στα πραγματικά προβλήματα που μας ταλανίζουν. Ο δρόμος μπροστά μας, ξέρουμε ότι είναι δύσκολος και, στο τέλος, θέλουμε και θα έχουμε μια Ελλάδα σύγχρονη, εξωστρεφή, με λόγο σε ευρωπαϊκά θέματα, αλλά και στην παγκόσμια σκηνή. Προς αυτό τον στόχο, θα ήθελα να ελπίζω ότι, προοδευτικές ιδέες όπως οι δικές σας, προοδευτικά άτομα όπως εσείς, και στον δικό σας χώρο, έναν χώρο που θα μπορούσε να είναι χώρος ιδεών, καινοτομίας, προτάσεων, θα βοηθούν κι εμάς, και κάθε κυβέρνηση, στον τρόπο με τον οποίο θα επιλύουμε προβλήματα και θα αξιοποιούμε τις νέες τεχνολογίες. Μπορεί σήμερα αυτή η εικόνα να σας μοιάζει μακρινή, αλλά μη βιαστείτε να βγάλετε τα συμπεράσματά σας. Σας εκπλήξαμε στους Ολυμπιακούς Αγώνες, στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας. Ήμασταν τότε πιστοί στην παράδοσή μας για την ειρήνη και την εκεχειρία. Θα σας εκπλήξουμε και πάλι. Σας ευχαριστώ. |