«Εκδημοκρατισμός της Παγκόσμιας Διακυβέρνησης», ομιλία Γ. Α. Παπανδρέου στο συνέδριο της διεθνούς διαφάνειας στο Μέγαρο Μουσικής
Κυριακή 2 Νοεμβρίου 2008
Αν δεν υπήρχε η έννοια της ελευθερίας, δεν θα ξέραμε ποτέ αν ήμασταν δούλοι, σκλάβοι. Αν δεν υπήρχε η έννοια της δίκαιης κοινωνίας και της δημοκρατίας, δεν θα ξέραμε ποτέ τι σημαίνει διαφθορά. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Αριστοτέλης, στα «Πολιτικά» του, μίλησε για τον κίνδυνο για τη δημοκρατία λόγω της διαφθοράς. Μάλιστα, οι αρχαίοι Έλληνες έλεγαν ότι η διαφθορά είναι και ο θάνατος της δημοκρατίας.
Γιατί η διαφθορά είναι εντέλει η πράξη που προέρχεται και που πολλαπλασιάζει την ανισότητα, την άνιση κατανομή εξουσίας, όποια και αν είναι αυτή η εξουσία, οικονομική, πολιτική ή άλλη.
Ενώ οι δημοκρατικοί θεσμοί από την άλλη και, η απαίτηση για κοινωνική δικαιοσύνη, για την εφαρμογή του νόμου, είναι έννοιες που θέτουν την ισότητα, το σεβασμό στον άνθρωπο, το σεβασμό στα δικαιώματά του, το σεβασμό στην αξιοπρέπειά του, στο επίκεντρο της πολιτικής. Το σεβασμό αρχών και αξιών. Ως Πρόεδρος και της Σοσιαλιστικής Διεθνούς ξέρω ότι, αυτές οι έννοιες, της δημοκρατίας και της κοινωνικής δικαιοσύνης, είναι στον πυρήνα των δικών μας αρχών.
Η διαφθορά δημιουργεί ανισότητα, πολλαπλασιάζει ανισότητα, πολιτική, κοινωνική, πολιτιστική, μεταξύ των φύλων, οικονομική βεβαίως, θα έλεγα ακόμα και οικολογική. Γίνεται δηλαδή, μέσα από τη διαφθορά, ακόμα μεγαλύτερη εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο.
Αναφέρομαι και στην οικολογική διαφθορά, διότι είναι ένα από τα μεγάλα θέματα της ανθρωπότητας. Πιστεύω ότι διαμορφώνεται μια ανισότητα οικολογική, ένα, θα μπορούσε να πει κανείς, οικολογικό «Απαρτχάιντ», που διαμορφώνεται και μέσα στις κοινωνίες μας, αλλά και μεταξύ κρατών στην υφήλιο. Μια ανισότητα, όπου κάποιοι μπορούν να απολαμβάνουν το οξυγόνο, το καλό περιβάλλον, τη χρήση της ενέργειας όσο θέλουν και, άλλοι, γίνονται οι σκουπιδότοποι του πλανήτη μας. Άρα, λοιπόν, και σε αυτό το θέμα, υπάρχει ανισότητα. Και υπάρχει διαφθορά που αγγίζει και το περιβαλλοντικό πρόβλημα.
Η πρόσφατη παγκόσμια κρίση είναι αποτέλεσμα διαφθοράς, αλλά και ουσιαστικής έλλειψης δημοκρατικών κανόνων ή υπονόμευσης της δημοκρατίας.
Και πιστεύω ότι, με την κατάρρευση του χρηματοπιστωτικού συστήματος, υπάρχει ουσιαστική αιχμαλωσία των δημοκρατικών θεσμών από τη συγκέντρωση εξουσίας, από τη συγκέντρωση κεφαλαίου και πολιτικής εξουσίας, σε χέρια λίγων.
Δεν είναι τυχαίο ότι ο Πολ Κρούγκμαν, που μόλις πήρε το Νόμπελ για την οικονομία, κάνοντας μια ανάλυση της κατάστασης στην Αμερική, λέει ότι η ανισότητα που υπάρχει σήμερα στην Αμερική, η ψαλίδα της οικονομικής ανισότητας, είναι παρόμοια με την ψαλίδα της ανισότητας στο κραχ του 1929.
Δηλαδή, τι λέει ο Κρούγκμαν; Ότι η συγκέντρωση της εξουσίας στα χέρια των λίγων στην Αμερική επέτρεψε την αιχμαλωσία της πολιτικής. Επέτρεψε να μην υπάρχουν οι νόμοι, η εποπτεία, οι ρυθμίσεις για τον έλεγχο της οικονομίας, τον απαραίτητο έλεγχο των οικονομικών πράξεων και των πολιτικών πράξεων, κι αυτό είναι ένα μεγάλο θέμα, κατά βάθος, δημοκρατίας.
Βεβαίως, η διεθνοποίηση της οικονομίας δημιουργεί μια ακόμα μεγάλη πρόκληση, διότι οι έλεγχοι γίνονται όλο και λιγότεροι. Και το ζητούμενο πιστεύω, σε διεθνές επίπεδο είναι ο εκδημοκρατισμός της παγκόσμιας διακυβέρνησης.
Μεθαύριο, στην Ουάσιγκτον, όπου οι 15 μεγάλες οικονομικά χώρες θα συζητήσουν με τον απερχόμενο Πρόεδρο, τον κ. Μπους, είναι απαραίτητο το μήνυμά μας να είναι ότι δεν μπορεί να ληφθούν αποφάσεις εν κρυπτώ.
Πρέπει να υπάρξει πια μία δημοκρατική λειτουργία του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος, για να μπορούμε να έχουμε αυτό για το οποίο κι εσείς παλεύετε, διαφάνεια στις αποφάσεις.
Έχω ζητήσει από τον Τζορτζ Στίγκλιτς, ως Πρόεδρος της Σοσιαλιστικής Διεθνούς, και έχει δεχθεί, να είναι επικεφαλής μιας Επιτροπής, ακριβώς για να προτείνει σε μας - 160 κόμματα είμαστε στην οργάνωσή μας - τις δικές του σκέψεις, και με άλλους πολιτικούς, οικονομολόγους και ακαδημαϊκούς βεβαίως, για το πώς θα ήταν ένα τέτοιο οικονομικό σύστημα πιο ανοιχτό, πιο διαφανές, πιο δημοκρατικό, για να λειτουργήσει προς όφελος των πολιτών του πλανήτη μας.
Θέλω, πριν κλείσω, να πω ότι η διαφθορά υπονομεύει και τους δημοκρατικούς θεσμούς με πολλούς τρόπους. Πρώτα απ? όλα, υπονομεύει την ίδια την πολιτική ψυχολογία. Υπονομεύει το αίσθημα εμπιστοσύνης που πρέπει να έχουμε μέσα σε μια κοινωνία, την εμπιστοσύνη στους θεσμούς. Δημιουργεί την αίσθηση ότι επικρατεί το δίκιο του ισχυρού, και όχι η ισχύς του Δικαίου. Αυτό προκαλεί κυνισμό και, τελικά, απάθεια ή ακόμα και ακραίες συμπεριφορές.
Πολλαπλασιάζει την κοινωνική αδικία με μια βάναυση αναδιανομή του πλούτου και, βεβαίως, δεν είναι τυχαίο που η Διεθνής Τράπεζα μιλάει για περίπου 2,5 τρισεκατομμύρια δολάρια που χάνονται από τη διαφθορά.
Αν προσθέσουμε τώρα και το κραχ του 1,5 τρις στην Αμερική, καταλαβαίνετε πόσο μεγάλη είναι αυτή η οικονομική ανισότητα και, βεβαίως, πόσο επηρεάζει τις σχέσεις μεταξύ των κρατών και των μεγάλων επιχειρήσεων.
Ο Πολ Γκόλιερ, στο βιβλίο του «The power of billion», όπου μιλάει για τους πιο φτωχούς, κάνει μια πολύ ενδιαφέρουσα σύνδεση δύο κρατών, της Νορβηγίας και, μιας αφρικανικής χώρας, που και οι δύο παράγουν πετρέλαιο, αλλά στην αφρικανική χώρα, το πετρέλαιο έχει γίνει κατάρα, ενώ στη Νορβηγία βεβαίως, είναι μια πηγή ανάπτυξης. Και το ερμηνεύει, λέγοντας ότι δεν υπάρχουν οι θεσμοί διαφάνειας που να ελέγχουν το κεφάλαιο, εξηγώντας πώς αυτό το κεφάλαιο ουσιαστικά εξαγοράζει τους πολιτικούς σ' αυτή την αφρικανική χώρα.
Γι' αυτό, χρειάζεται ένα ισχυρό κράτος, αλλά όταν λέμε «ισχυρό κράτος», δεν εννοούμε ένα αυταρχικό ή συγκεντρωτικό κράτος, αλλά ένα δημοκρατικό κράτος, που επιβάλλει νόμους διαφάνειας και σωστής λειτουργίας.
Αυτό είναι το ζητούμενο και στη δική μας χώρα, όπου κι εμείς είχαμε τέτοια φαινόμενα, με την εταιρεία Siemens, η οποία κατάφερε να δημιουργήσει ένα κλίμα διαφθοράς, για να μπορεί να προωθήσει δικά της έργα και προμήθειες.
Η διαφάνεια είναι βασικό συστατικό της δημοκρατίας, διότι δίνει τη γνώση, δίνει τη δυνατότητα ο πολίτης να ελέγχει. Και η γνώση είναι κι αυτή βεβαίως εξουσία. Η διαφθορά δεν είναι θέμα κουλτούρας, διότι πολλοί λένε ότι είναι θέμα κουλτούρας. Πολλές φορές, ακούω και στη χώρα μου ότι αυτή η διαφθορά είναι μέσα στο DNA μας.
Δεν είναι σε κανενός το DNA η διαφθορά. Το θέμα είναι, πιστεύω, κατά πόσον οι χώρες, τα κράτη και οι διεθνείς οργανισμοί μπορούν να επιβάλουν κανόνες και, βεβαίως, να ενισχύσουν τις δημοκρατικές λειτουργίες.
Γι' αυτό, για να χτυπήσουμε τη διαφθορά, πρέπει να ξεκινήσουμε από πάνω, από τις πολιτικές ηγεσίες κάθε χώρας, αλλά και σε διεθνές επίπεδο. Αυτό όμως σημαίνει και μια μάχη ενάντια στην αιχμαλωσία της πολιτικής και των πολιτικών, από την εξουσία που έχουν πια ο πλούτος και τα Μedia.
Αυτή τη στιγμή, η συγκέντρωση, η τεράστια συγκέντρωση πλούτου και Media στα χέρια των ολίγων, είναι αυτό το οποίο αιχμαλωτίζει και τελικά εξαγοράζει πολλές φορές πολιτικούς και κόμματα στις κοινωνίες μας.
Γι' αυτό και ο τρόπος χρηματοδότησης των κομμάτων, και η δυνατότητά τους στην πρόσβαση στα μέσα ενημέρωσης, είναι βασικά στοιχεία για τον εκδημοκρατισμό και την αυτονομία της πολιτικής. Ήδη, ένα ενδιαφέρον παράδειγμα είναι αυτό του Ομπάμα, μέσα από τον τρόπο με τον οποίο χρηματοδοτήθηκε προεκλογικά στην Αμερική.
Παρόμοιες σκέψεις προσπαθούμε κι εμείς, τα κόμματα της Σοσιαλιστικής Διεθνούς, να αναπτύξουμε, για τον τρόπο με τον οποίο χρηματοδοτούμε τα κόμματά μας. Να μπορούμε να είμαστε ελεύθεροι, να εκφράζουμε γνήσια τους λαούς μας, δημοκρατικά. Και έτσι, να μπορούμε να αντιπαρατεθούμε στη συγκέντρωση εξουσίας και στην ανισότητα που παράγει τη διαφθορά.
Σας ευχαριστώ πολύ.