Βασίλης Φουρτούνης, δάσκαλος

Πέμπτη 14 Αυγούστου 2014

«Γιατί οι αρχαιολόγοι δεν ανοίγουν αμέσως τον τάφο στον τύμβο Καστά της Αμφίπολης, ώστε να δούμε τι έχει μέσα;». Είναι μια ερώτηση που τίθεται τις τελευταίες ημέρες, καθώς ιδιαίτερα μετά τη χθεσινή επίσκεψη του πρωθυπουργού στην ανασκαφή έχουν αναζωπυρωθεί οι ελπίδες για μεγάλο εύρημα.
Δεν είναι όμως τυχαίο ότι και ο Αντώνης Σαμαράς, που έχει χρηματίσει υπουργός Πολιτισμού, και ο νυν υπουργός Κ. Τασούλας συστήνουν υπομονή μέχρις ότου ο τάφος ανοίξει με αρχαιολογικό τρόπο.
Τι σημαίνει αυτό; Ας το εξηγήσουμε... Αυτήν τη στιγμή η ανασκαφική ομάδα έχει σκάψει σχεδόν ολόκληρη την ταφική οδό, πλάτους 4,5 μ., και έχει αποκαλύψει μέχρι στιγμής 13 σκαλοπάτια που οδηγούν κατηφορικά στην είσοδο. Η διερεύνηση του δρόμου συνεχίζεται μέχρι να φτάσουν στο «παρθένο», δηλαδή στο απάτητο και μη αναμοχλευμένο έδαφος. Τι μπορούν να βρουν εκεί; Κατάλοιπα («σκουπίδια») από διαβάτες που τον περπάτησαν αλλά και υπολείμματα από την ταφική πυρά του νεκρού ή σπασμένα κεραμικά. Αν βρεθούν στοιχεία από τα πρώτα, θα βοηθήσουν στη διερεύνηση της ταυτότητας του νεκρού.
Τα δεύτερα θα καθοδηγήσουν τους επιστήμονες στη χρονολόγηση του τάφου. Οταν η ανασκαφή στο σημείο εκείνο ολοκληρωθεί ή και ταυτόχρονα με τη συνέχισή της, θα πρέπει να διαλυθεί με ανασκαφικό τρόπο ο τοίχος που εντοπίσθηκε. Εχει κατασκευαστεί μετά την ταφή του νεκρού και προστατεύει το οικοδόμημα. Η διάλυση γίνεται πέτρα πέτρα και κάθε κομμάτι καταγράφεται, σχεδιάζεται, παίρνει αρίθμηση, τεκμηριώνεται. Με την ολοκλήρωση της απομάκρυνσης του τοίχου αρχίζει το επόμενο βήμα. Αν δεν υπάρχει από πίσω κάποιο άλλο κατασκεύασμα, τότε οι ανασκαφείς αναμένεται να βρεθούν μπροστά στην είσοδο, την οποία θα πρέπει να ανοίξουν και πάλι με ανασκαφικό τρόπο. Δηλαδή με προσοχή, καταγραφή, τεκμηρίωση, αρίθμηση.

Γεωφυσική διασκόπηση
Μια γεωφυσική διασκόπηση που έχει γίνει δείχνει ότι στο εσωτερικό υπάρχουν τρεις χώροι. Η χειρότερη περίπτωση είναι να έχει καταρρεύσει η οροφή και να έχει γεμίσει όλος ο χώρος με τόνους χώματος. Σε αυτή την περίπτωση θα γίνει η μεταφορά του με προσοχή, διότι ενδιάμεσα είναι δυνατόν να υπάρχουν κάποια κτερίσματα.
Αν δεν έχει πέσει χώμα και οι χώροι είναι άδειοι, τηρώντας πάντοτε την αρχαιολογική δεοντολογία, οι αρχαιολόγοι θα φωτογραφήσουν, θα αποτυπώσουν και θα πουν. Τότε θα διαπιστώσουν αν είναι ασύλητος. Εφόσον είναι, ο κίνδυνος να έχουν απομακρυνθεί σημαντικά στοιχεία υπάρχει. Σε αυτή την περίπτωση οι επιστήμονες θα πρέπει να στηριχθούν σε ό,τι καταφέρουν να βρουν. Χωρίς να αποκλείεται να εντοπισθεί και επιγραφή που να λέει «Χ (στη γενική) ειμί».

Αν δεν έχει συληθεί, που είναι και η καλύτερη και πιο αισιόδοξη περίπτωση, τότε με βάση τον σκελετό ή τους σκελετούς, το φύλο, την ηλικία, το ύψος του νεκρού, τα κτερίσματά του και τα αγγεία που θα τον συνοδεύουν, η διαπίστωση της ταυτότητας έρχεται πιο κοντά. Σε κάθε περίπτωση, ακόμη και αν όλα πάνε κατ' ευχήν, έχουμε μπροστά μας αρκετές ημέρες ή και εβδομάδες ώσπου να ανοίξει ο τάφος. Η ανασκαφική πρακτική είναι περίπου αυτή και δεν παραβιάζεται, καθώς τότε γίνονται καταστροφές στοιχείων, κάτι που απαγορεύεται από την αρχαιολογική δεοντολογία, από τους νόμους αλλά και από την ηθική.

Γιατί δεν μπορεί να μπει η μικροκάμερα
Οι αρχαιολόγοι της ΚΗ' Εφορείας Κλασικών και Προϊστορικών Αρχαιοτήτων, με επικεφαλής τη διευθύντρια κ. Αικατερίνη Περιστέρη, δεν είναι προς το παρόν σε θέση να διοχετεύσουν κάποια μικροκάμερα στο εσωτερικό του αρχαίου μακεδονικού τάφου της Αμφίπολης, που θα μπορούσε να δώσει και τα πρώτα στοιχεία και τις πρώτες εικόνες. Κάτι τέτοιο θα εξαρτηθεί από την κατάσταση στην οποία βρίσκεται το εσωτερικό του τάφου και αν, σε περίπτωσή σύλησής του από τυμβωρύχους κατά την αρχαιότητα, έχει κατακλυστεί από μεγάλους όγκους χωμάτων, που θα δυσκολέψουν, όπως εκτιμάται, την προσπάθειά τους. Να σημειωθεί ότι κάτι ανάλογο είχε γίνει από τον αείμνηστο καθηγητή Μανόλη Ανδρόνικο με τους μακεδονικούς βασιλικούς τάφους της Βεργίνας τη δεκαετία του '70, όπως ανέφερε χθες η καθηγήτρια και συνεργάτις του στις ανασκαφές Χρυσούλα Παλιαδέλη. Οι αρχαιολόγοι στον τάφο της Αμφίπολης κάνουν ένα ένα και πολύ προσεκτικά τα βήματά τους, σύμφωνα με την επιστημονική δεοντολογία, ώστε να μην καταστρέφουν τα σημαντικά στοιχεία που βρίσκουν μπροστά τους, αντιμετωπίζοντας όλα τα προβλήματα που υπάρχουν και τα οποία είναι πολλά.

Προσευχόμαστε να μην είναι συλημένος ο τάφος
«Προσευχόμαστε όλοι ο τάφος να μην είναι συλημένος», μας λένε άνθρωποι από το περιβάλλον της ανασκαφής που προσπαθούν να δουλέψουν με ηρεμία, ψυχραιμία και αυτοσυγκέντρωση παρ' ότι το παγκόσμιο ενδιαφέρον και η διαρκής αγωνία για «νεώτερα» δυσχεραίνει το έργο τους. Κυριότερος σύμμαχός τους στο έργο τους αυτό είναι τα μέχρι τώρα ευρήματα. Μεταξύ αυτών, ο ταφικός περίβολος που σχεδόν φθάνει τα 500 μέτρα, μοναδικός στον κόσμο όπως υποστηρίζει η προϊσταμένη της ΚΗ’ Εφορίας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, Κατερίνα Περιστέρη.

Μια ταφική περίβολος μεγαλύτερη και από του Φιλίππου Β' ήταν μόλις 100 - 120
«Να σκεφτείτε ότι η περίμετρος του τάφου του Φιλίππου Β΄ που είχε ανακαλύψει η αρχαιολογική σκαπάνη υπό την καθοδήγηση του αείμνηστου Μανόλη Ανδρόνικου είναι μόνο 100 με 120 μέτρα», μας λένε από το περιβάλλον της ανασκαφής ενισχύοντας τις προσδοκίες ότι κάποιο πολύ σημαντικό πρόσωπο πρέπει να έχει ταφεί εκεί. Ο, φάρδος 4,5 μέτρων διάδρομος στον οποίο οδηγούν τα σκαλοπάτια του μνημείου, και ύψος του μνημείου που φυλάνε οι ακέφαλες Σφίγγες δίνουν επίσης τις καλύτερες «προδιαγραφές» για το ταφικό σημείο.

Σε δύο-τρεις εβδομάδες θα γνωρίζουμε
Οι αρχαιολόγοι θα είναι σε θέση να μπουν στο εσωτερικό του τάφου σε δύο με τρεις εβδομάδες και τότε θα εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα για την ταυτότητά του. Οι αρχαιολογικές εργασίες επικεντρώνονται στο να ανοίξει προσεκτικά ο τάφος και τα  πάντα εξελίσσονται ομαλά περιμένοντας χειροπιαστά αποτελέσματα.
Σχετικά με τις εικασίες που διατυπώνονται για το ποιος μπορεί να είναι θαμμένος στον εντυπωσιακό αρχαίο μακεδονικό τάφο της Αμφίπολης, οι αρχαιολόγοι εκτιμούν ότι τα στοιχεία είναι αυτά που θα δώσουν απαντήσεις και όχι οι δικές μας υποθέσεις και εικασίες. Το βέβαιο είναι ότι βρισκόμαστε μπροστά σε ένα σημαντικό αρχαιολογικό εύρημα, το οποίο πιστοποιείται τόσο από το μέγεθος του τύμβου όσο και από την καλλιτεχνική επιμέλεια του μνημείου, καθώς και από άλλα πολλά στοιχεία.
Δεν φαίνεται να είναι ισχυρή η ικασία ότι πρόκειται για τον τάφο της Ρωξάνης της συζύγου του Μεγάλου Αλεξάνδρου και του μικρού πρίγκιπα Αλέξανδρου Δ', που δολοφόνησε ο Κάσσανδρος.
Γιατί είναι γνωστό ότι στην Αμφίπολη έφερε ο Κάσσανδρος τη Ρωξάνη και τον 12ετή Αλέξανδρο τον Δ', τον τελευταίο της δυναστείας, για να τους φυλάξει αρχικά και εν συνεχεία, όπως λέει ο ιστορικός, να τους κατασφάξει δίνοντας εντολή να τους κρύψουν και να μην το πουν σε κανέναν. Όμως αυτό έρχεται σε αντίθεση με την τοποθέτησή τους σε έναν τύμβο ύψους 30-40 μέτρων.
Υπομονή και θα δούμε!