Τα νερά του Νείλου συνεχώς λιγοστεύουν

Τα νερά του Νείλου συνεχώς λιγοστεύουν
Βασίλης Φουρτούνης, δάσκαλος	Κυριακή 6 Ιουλίου 2014
Με μολυσμένα ύδατα από αρδευτικά κανάλια ποτίζουν τις καλλιέργειές τους αγρότες στην Αίγυπτο, παρότι τα κτήματά τους απέχουν ελάχιστα από τον Νείλο, έναν από τους μεγαλύτερους ποταμούς του κόσμου. Το παράδοξο αυτό φαινόμενο οφείλεται στο απαρχαιωμένο αρδευτικό σύστημα αλλά και σε κυβερνητικό πρόγραμμα διατήρησης των υδάτων του ποταμού, που αποθαρρύνει τους αγρότες. Την ίδια στιγμή, παρά την κυβερνητική εμμονή για οικονομία στο νερό, το κράτος προσφέρει κίνητρα για ενίσχυση της αγροτικής παραγωγής. Το κρατικό πρόγραμμα επιχορήγησης άπορων οικογενειών, η άναρχη αστική ανάπτυξη και η χρόνια πολιτική αστάθεια οδήγησε το Κάιρο σε προσπάθεια συρρίκνωσης των εισαγωγών ειδών διατροφής, με ετήσιο κόστος 4,5 δισ. δολάρια. Η Αίγυπτος κατέστη έτσι από σιτοβολώνας ο μεγαλύτερος εισαγωγέας σιτηρών στον κόσμο, με 10 εκατ. τόνους. Η λεκάνη του Νείλου, το μόνο εύφορο έδαφος στην Αίγυπτο, καταλαμβάνει μόλις 5% της συνολικής έκτασης της χώρας, ενώ στεγάζει 95% του πληθυσμού των 87 εκατομμυρίων. Σε μία προσπάθεια να αντιμετωπίσει το πρόβλημα, η νέα κυβέρνηση του προέδρου Σίσι ανακοίνωσε στις αρχές της εβδομάδας τα σχέδιά της για «ανάκτηση» 10 δισεκατομμυρίων στρεμμάτων από την έρημο. «Το σχέδιο αυτό δεν είναι ρεαλιστικό. Για να γίνει αυτό θα χρειαστούν τουλάχιστον 80 δισ. κυβικά μέτρα νερού τον χρόνο, περισσότερο από τη συνολική ροή του Νείλου», λέει ο γεωπόνος και οικονομολόγος Γκαμάλ Σιάμ στο Πανεπιστήμιο του Καΐρου. Πρωτοβουλίες, όπως ο περιορισμός της καλλιέργειας ρυζιού -το πιο «διψασμένο» φυτό- και η αντικατάσταση του ζαχαροκάλαμου με τεύτλα, έχουν βοηθήσει χωρίς ωστόσο να δώσουν λύσεις στο σημαντικότερο αίτιο κατανάλωσης ύδατος: την καλλιέργεια σιτηρών. Ειδικοί εκτιμούν ότι ο ριζικός εκσυγχρονισμός του αρδευτικού συστήματος ή η καλλιέργεια πιο προσοδοφόρων προϊόντων, όπως είναι τα φρούτα, θα μπορούσε να λύσει το πρόβλημα οικονομικά. Αν και η τελευταία λύση φαντάζει ιδανική, διαθέτοντας μεγάλες εξαγωγικές προοπτικές και απαιτώντας ελάχιστο νερό, η εξαγωγή φρέσκων φρούτων απαιτεί σημαντικές και δαπανηρές υποδομές ψύξης και αποθήκευσης. Διατροφική κρίση Ειδικοί της διαχείρισης των υδάτων επισημαίνουν ότι η διατροφική ασφάλεια όλου του πλανήτη απειλείται από την έλλειψη νερού, όπως αυτή που προκαλείται από τα μεγάλα αρδευτικά έργα στον Ανω Νείλο, την κλιματική αλλαγή και την πληθυσμιακή αύξηση. «Η Αίγυπτος είναι εξαρτημένη από τον Νείλο για κάθε της ανάγκη σε νερό. Τα νερά του Νείλου μοιράζονται, όμως, σε 11 κράτη», λέει ο Μπενεντέτο Μπράγκα, πρόεδρος του διεθνούς οργανισμού World Water Council. Παρά την αυστηρή στάση που είχε υιοθετήσει ο έκπτωτος πρόεδρος Μόρσι για το θέμα της κατανομής των υδάτων του Νείλου, ο νέος πρόεδρος Σίσι σχεδιάζει να επισκεφθεί την πρωτεύουσα της Αιθιοπίας Αντις Αμπέμπα μέσα στο καλοκαίρι, για να έχει επαφές γύρω από το θέμα του Νείλου και των υδάτων του. Αιθιοπικό φράγμα Η Αιθιοπία σχεδιάζει, από τη μεριά της, την κατασκευή μεγάλου φράγματος, ικανού να συγκρατεί 10 δισ. κυβικά μέτρα νερού τον χρόνο. Το σχέδιο αυτό ανησυχεί την Αίγυπτο, που εκτιμά ότι ο όγκος νερού του Νείλου θα μειωθεί σημαντικά. Την ίδια στιγμή, μετεωρολογικές εκτιμήσεις του ΟΗΕ θέλουν τον όγκο βροχοπτώσεων να μειώνεται σημαντικά πάνω από τη Βόρεια Αφρική, με τη μέση θερμοκρασία στην Αίγυπτο να σημειώνει άνοδο της τάξης του ενός με δύο βαθμούς Κελσίου, ώς το τέλος του 21ου αιώνα. Η αυξημένη θερμοκρασία θα σημάνει την εξάτμιση μεγαλύτερου όγκου από τα νερά του Νείλου και τη μείωση της ορμής του. Ο συνδυασμός του φαινομένου αυτού, μαζί με τις επιπτώσεις του αιθιοπικού φράγματος και εκείνες της ασφυκτικής δημογραφικής πίεσης, σημαίνει ότι η σίτιση του πληθυσμού της Αιγύπτου θα καθίσταται ολοένα και πιο δυσχερής. «Εδώ και χιλιάδες χρόνια, συνηθίσαμε στην υπερκατανάλωση ύδατος, που θεωρείτο δωρεάν. Οι Αιγύπτιοι αγρότες είναι σοφοί όμως όταν λένε ότι το νερό δεν μας ανήκει. Το νερό έρχεται από τον Θεό. Μέσα στις επόμενες δεκαετίες, θα πρέπει να μάθουμε πολύ γρήγορα τη χρηστή διαχείριση του νερού», λέει ο καθηγητής Σιάμ.

Τα νερά του Νείλου συνεχώς λιγοστεύουν

Βασίλης Φουρτούνης, δάσκαλος

Κυριακή 6 Ιουλίου 2014

Με μολυσμένα ύδατα από αρδευτικά κανάλια ποτίζουν τις καλλιέργειές τους αγρότες στην Αίγυπτο, παρότι τα κτήματά τους απέχουν ελάχιστα από τον Νείλο, έναν από τους μεγαλύτερους ποταμούς του κόσμου.

Το παράδοξο αυτό φαινόμενο οφείλεται στο απαρχαιωμένο αρδευτικό σύστημα αλλά και σε κυβερνητικό πρόγραμμα διατήρησης των υδάτων του ποταμού, που αποθαρρύνει τους αγρότες. Την ίδια στιγμή, παρά την κυβερνητική εμμονή για οικονομία στο νερό, το κράτος προσφέρει κίνητρα για ενίσχυση της αγροτικής παραγωγής.

Το κρατικό πρόγραμμα επιχορήγησης άπορων οικογενειών, η άναρχη αστική ανάπτυξη και η χρόνια πολιτική αστάθεια οδήγησε το Κάιρο σε προσπάθεια συρρίκνωσης των εισαγωγών ειδών διατροφής, με ετήσιο κόστος 4,5 δισ. δολάρια.

Η Αίγυπτος κατέστη έτσι από σιτοβολώνας ο μεγαλύτερος εισαγωγέας σιτηρών στον κόσμο, με 10 εκατ. τόνους.

Η λεκάνη του Νείλου, το μόνο εύφορο έδαφος στην Αίγυπτο, καταλαμβάνει μόλις 5% της συνολικής έκτασης της χώρας, ενώ στεγάζει 95% του πληθυσμού των 87 εκατομμυρίων. Σε μία προσπάθεια να αντιμετωπίσει το πρόβλημα, η νέα κυβέρνηση του προέδρου Σίσι ανακοίνωσε στις αρχές της εβδομάδας τα σχέδιά της για «ανάκτηση» 10 δισεκατομμυρίων στρεμμάτων από την έρημο.

«Το σχέδιο αυτό δεν είναι ρεαλιστικό. Για να γίνει αυτό θα χρειαστούν τουλάχιστον 80 δισ. κυβικά μέτρα νερού τον χρόνο, περισσότερο από τη συνολική ροή του Νείλου», λέει ο γεωπόνος και οικονομολόγος Γκαμάλ Σιάμ στο Πανεπιστήμιο του Καΐρου.

Πρωτοβουλίες, όπως ο περιορισμός της καλλιέργειας ρυζιού -το πιο «διψασμένο» φυτό- και η αντικατάσταση του ζαχαροκάλαμου με τεύτλα, έχουν βοηθήσει χωρίς ωστόσο να δώσουν λύσεις στο σημαντικότερο αίτιο κατανάλωσης ύδατος: την καλλιέργεια σιτηρών.

Ειδικοί εκτιμούν ότι ο ριζικός εκσυγχρονισμός του αρδευτικού συστήματος ή η καλλιέργεια πιο προσοδοφόρων προϊόντων, όπως είναι τα φρούτα, θα μπορούσε να λύσει το πρόβλημα οικονομικά. Αν και η τελευταία λύση φαντάζει ιδανική, διαθέτοντας μεγάλες εξαγωγικές προοπτικές και απαιτώντας ελάχιστο νερό, η εξαγωγή φρέσκων φρούτων απαιτεί σημαντικές και δαπανηρές υποδομές ψύξης και αποθήκευσης.

Διατροφική κρίση

Ειδικοί της διαχείρισης των υδάτων επισημαίνουν ότι η διατροφική ασφάλεια όλου του πλανήτη απειλείται από την έλλειψη νερού, όπως αυτή που προκαλείται από τα μεγάλα αρδευτικά έργα στον Ανω Νείλο, την κλιματική αλλαγή και την πληθυσμιακή αύξηση.

«Η Αίγυπτος είναι εξαρτημένη από τον Νείλο για κάθε της ανάγκη σε νερό. Τα νερά του Νείλου μοιράζονται, όμως, σε 11 κράτη», λέει ο Μπενεντέτο Μπράγκα, πρόεδρος του διεθνούς οργανισμού World Water Council.

Παρά την αυστηρή στάση που είχε υιοθετήσει ο έκπτωτος πρόεδρος Μόρσι για το θέμα της κατανομής των υδάτων του Νείλου, ο νέος πρόεδρος Σίσι σχεδιάζει να επισκεφθεί την πρωτεύουσα της Αιθιοπίας Αντις Αμπέμπα μέσα στο καλοκαίρι, για να έχει επαφές γύρω από το θέμα του Νείλου και των υδάτων του.

Αιθιοπικό φράγμα

Η Αιθιοπία σχεδιάζει, από τη μεριά της, την κατασκευή μεγάλου φράγματος, ικανού να συγκρατεί 10 δισ. κυβικά μέτρα νερού τον χρόνο. Το σχέδιο αυτό ανησυχεί την Αίγυπτο, που εκτιμά ότι ο όγκος νερού του Νείλου θα μειωθεί σημαντικά.

Την ίδια στιγμή, μετεωρολογικές εκτιμήσεις του ΟΗΕ θέλουν τον όγκο βροχοπτώσεων να μειώνεται σημαντικά πάνω από τη Βόρεια Αφρική, με τη μέση θερμοκρασία στην Αίγυπτο να σημειώνει άνοδο της τάξης του ενός με δύο βαθμούς Κελσίου, ώς το τέλος του 21ου αιώνα.

Η αυξημένη θερμοκρασία θα σημάνει την εξάτμιση μεγαλύτερου όγκου από τα νερά του Νείλου και τη μείωση της ορμής του. Ο συνδυασμός του φαινομένου αυτού, μαζί με τις επιπτώσεις του αιθιοπικού φράγματος και εκείνες της ασφυκτικής δημογραφικής πίεσης, σημαίνει ότι η σίτιση του πληθυσμού της Αιγύπτου θα καθίσταται ολοένα και πιο δυσχερής.

«Εδώ και χιλιάδες χρόνια, συνηθίσαμε στην υπερκατανάλωση ύδατος, που θεωρείτο δωρεάν. Οι Αιγύπτιοι αγρότες είναι σοφοί όμως όταν λένε ότι το νερό δεν μας ανήκει. Το νερό έρχεται από τον Θεό. Μέσα στις επόμενες δεκαετίες, θα πρέπει να μάθουμε πολύ γρήγορα τη χρηστή διαχείριση του νερού», λέει ο καθηγητής Σιάμ.