Βασίλης Φουρτούνης, δάσκαλος

Σάββατο 25 Μαΐου 2013

Για 6η νύχτα συνεχίστηκαν οι ταραχές στα περίχωρα της Στοκχόλμης, ανάμεσα σε αστυνομία και νεαρούς μετανάστες. Καμένα αυτοκίνητα, παιδικοί σταθμοί και αστυνομικά τμήματα. Το σουηδικό μοντέλο καίγεται και τρίζει συθέμελα.

Αφορμή η δολοφονία ενός άνδρα από τα όργανα της τάξης, κάνοντας κυρίως το Χούσμπι, προάστιο της σουηδικής πρωτεύουσας, να μοιάζει με την Αθήνα της εποχής του 2008. Η σουηδική κοινωνία είναι αναστατωμένη και εννοείται ότι καταδικάζει τη βία, «απ’ όπου κι αν προέρχεται», όπως συνηθίζεται να λέμε στην Ελλάδα. Απλώς, εδώ, το εννοούν. Πολλοί Σουηδοί, μετά το πρώτο σοκ, βγήκαν στους δρόμους, ζητώντας τερματισμό των ταραχών αλλά και της αστυνομικής βίας. Η θέα πυρπολημένων αυτοκίνητων (150 μέχρι τα ξημερώματα Παρασκευής), κατεστραμμένων προσόψεων καταστημάτων και ATM, ακόμα και φωτιά σε σχολείο(!), δεν είναι ο,τι πιο συνηθισμένο, σε μια χώρα που για χρόνια υπερηφανευόταν για την κοινωνική της ειρήνη. Αν και, όχι στο τόσο μακρινό παρελθόν, έχουν υπάρξει φαινόμενα βίας κι εδώ.

Δε μιλάμε για μια χώρα του ευρωπαϊκού νότου, αλλά για ένα κράτος - πρότυπο σε ότι αφορά τα όσα μέχρι σήμερα γνωρίζαμε σε ότι αφορά ζητήματα κοινωνικής πρόνοιας και οικονομικής ανάπτυξης.

Οι ταραχές που ξέσπασαν στην Στοκχόλμη στα μέσα του Μαΐου, φέρνουν στο προσκήνιο το κοινωνικό και οικονομικό χάσμα που έχει δημιουργηθεί ανάμεσα στους Σουηδούς πολίτες και των μεταναστών της χώρας, αναδεικνύοντας το κύριο πρόβλημα της ευρωπαϊκής ένωσης.

Αφορμή αποτέλεσε ο θάνατος από αστυνομικά πυρά, 69χρονου, οπλισμένου με μαχαίρι, ο οποίος είχε κλειδωθεί σε διαμέρισμα. Εκατοντάδες νεαροί βγήκαν στους δρόμους για να διαμαρτυρηθούν ενάντια στην αστυνομική βία και την ανισότητα. Η δολοφονία ήταν μόνο η αφορμή.

Τα περισσότερα άτομα που προσήχθησαν από το βράδυ της Κυριακής, την πρώτη ημέρα των επεισοδίων, ήταν ηλικιών 15 έως 19 ετών. Μιλάμε για τους έφηβους της χώρας, τη νέα γενιά πολιτών της Σουηδίας, ένα μείγμα παιδιών μεταναστών και μη.

Σημειώνεται ότι στο Χούσμπι, προάστιο της Στοκχόλμης με 11.000 κατοίκους, μένουν κυρίως μετανάστες πρώτης και δεύτερης γενιάς. Την ώρα που τα πρωτοφανή επεισόδια για τα δεδομένα της χώρας δείχνουν να κοπάζουν, η σουηδική κοινωνία αναζητά τα αίτια.

Η χώρα κατάφερε και καταφέρνει να αντιμετωπίζει την κρίση καλύτερα σε σχέση με τις χώρες του ευρωπαϊκού νότου, ωστόσο ένα από τα κυριότερα προβλήματα που πρέπει να αντιμετωπίσει είναι η ανεργία των νέων και η απογοήτευση όσων ζητούν άσυλο και δεν τους παρέχεται.

Το περίφημο σουηδικό μοντέλο

Το περίφημο σουηδικό μοντέλο κοινωνικής πρόνοιας κρύβει και μία άλλη, πιο σκοτεινή πλευρά. Αυτήν του ποσοστού ανεργίας στα 16% για εκείνους που γεννήθηκαν εκτός Σουηδίας και που αποτελούν το 15% του πληθυσμού της χώρας (το μεγαλύτερο στη Σκανδιναβία) ή αυτήν που δεν μπορούν να βρουν άλλη δουλειά πλην χειρωνακτικής, ακόμα κι αν είναι μετανάστες δεύτερης ή και τρίτης γενιάς. «Ναι, η Σουηδία έχει δεχτεί πολλούς μετανάστες», λέει στην εφημερίδα «Aftonbladet» Ασιάτης διπλωμάτης. «Αλλά πού είναι; Μοιάζει σαν οι περισσότεροι να πουλούν χοτ ντογκ στους δρόμους». Και η εικόνα γίνεται εφιαλτικότερη στα προάστια.

Σύμφωνα με στοιχεία της Σουηδικής Υπηρεσίας Απασχόλησης, το 20% των νέων του Χούσμπι δεν είχε δουλειά για όλο το 2010. «Ένας στους πέντε νέους μεταξύ 16 και 19 είχε ελλιπή ή ελάχιστη μόρφωση. Κι αυτή η εικόνα χειροτέρεψε -σύμφωνα τουλάχιστον με αρκετούς αναλυτές και δημοσιογράφους- εξαιτίας της πολιτικής που έχει ακολουθήσει η κεντροδεξιά κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον Φρέντρικ Ράινφελντ τα τελευταία επτά χρόνια: οι φόροι μειώθηκαν και περιορίστηκαν τα κοινωνικά επιδόματα, κάτι που βοήθησε την οικονομική ανάπτυξη της χώρας να ξεπεράσει κατά πολύ τον μέσο όρο της Ευρώπης, αλλά ταυτόχρονα έκανε τη Σουηδία τη χώρα με τη μεγαλύτερη ανισότητα μεταξύ των κρατών του ΟΟΣΑ.

«Βλέπουμε μια κοινωνία όπου αυξάνεται το οικονομικό και κοινωνικό χάσμα διαρκώς», δήλωσε εκπρόσωπος της οργάνωσης Megafonen που ασχολείται με τις κοινωνικές αλλαγές στα προάστια.

Αλλά και η υπουργός Δικαιοσύνης Μπεατρίς Ασκ, παραδέχτηκε ότι αφότου η χώρα εγκατέλειψε το «σουηδικό μοντέλο» και τις παροχές προς τους πολίτες, αυξήθηκαν κατακόρυφα οι ανισότητες. «Κατανοώ γιατί ορισμένοι άνθρωποι που ζουν σε αυτά τα προάστια αισθάνονται ανησυχία και θυμό», ανέφερε.

Φτώχεια και στη Σουηδία;

Εν μέσω οικονομικής κρίσης τα ευρωπαϊκά κόμματα δείχνουν να συντονίζονται άτυπα και χωρίς απαραίτητα μεταξύ τους ευθυγράμμιση ή συνεννόηση, σε ένα στόχο που τίθεται εκ των "άνω". Τη διάσωση των τραπεζών και των καταθέσεων. Τόσα τα κόμματα που βρίσκονται στην κυβέρνηση, όσο και αρκετά από εκείνα που ασκούν αντιπολίτευση. Οι διαρκείς περικοπές ωστόσο, φέρνουν στο προσκήνιο τα προβλήματα που σιγοβράζουν.

"Γινόμαστε σιγά-σιγά όπως οι άλλες χώρες", δήλωσε στο πρακτορείο ΤΤ, ο Άγε Κάρλμπομ, ανθρωπολόγος στο πανεπιστήμιο του Μάλμε.

"Το να είσαι νέος σ' αυτές τις απομονωμένες συνοικίες μπορεί να αποδειχθεί πολύ δύσκολο από πολλές πλευρές. Δεν έχεις πρακτικά καμιά επαφή με τους άλλους Σουηδούς και τις περισσότερες φορές δεν πιστεύω πως έχεις μια καλή κατανόηση της σουηδικής κοινωνίας", πρόσθεσε.

Ποιες είναι αυτές οι "άλλες χώρες"; Οι χώρες που μέχρι σήμερα "ζήλευαν" τη Σουηδία. Η Ε.Ε. βρίσκεται περισσότερο από ποτέ μπροστά σε ένα τεράστιο ζήτημα. Την ευρωπαϊκή ρύθμιση της μεταναστευτικής πολιτικής.

Όπως αναφέρει ο Guardian, μεταξύ 44 εκβιομηχανισμένων χωρών, η Σουηδία ήρθε 4η στον απόλυτο αριθμό αιτούντων άσυλο και 2η αναλογικά με τον πληθυσμό της, σύμφωνα με στοιχεία των Ηνωμένων Εθνών.

Το γκέτο της Σουηδίας

Στο προάστιο Χούσμπι που βρέθηκε στο μάτι του κυκλώνα, τα τελευταία 5 χρόνια έχουν κλείσει: Το ιατρικό κέντρο, το οδοντιατρικό κέντρο, το ταχυδρομείο, το κέντρο μητέρας και παιδιού, το κέντρο νεολαίας, καθώς και  τράπεζες, εστιατόρια κ.ά.

Την ίδια ώρα μόνο το 50% των μαθητών του Χούσμπι τελειώνει το υποχρεωτικό σχολείο με βαθμούς πάνω από τη βάση, ενώ το 40% της νεολαίας ηλικίας 20-25 ούτε σπουδάζει, ούτε δουλεύει.

Επιπρόσθετα, από το 2012 καταργήθηκε η διάταξη που έθετε απαγόρευση κερδών στον τομέα της υγείας - πρόνοιας με την υπερψήφιση και των σοσιαλδημοκρατών, με αποτέλεσμα τη μεγάλη μείωση των θέσεων εργασίας στον τομέα, ενώ οι  επιχειρηματικοί όμιλοι στους τομείς υγείας και παιδείας γιγαντώνονται με γενίκευση των ιδιωτικοποιήσεων με ποσοστά  μεριδίου των  ιδιωτών στα σχολεία 10,6%, στην πρόνοια 13% και στην υγεία 10,2%.

Η Σουηδία βρίσκεται εκτός ΟΝΕ, Μνημονίου και δεν είναι μέσα στα "P.I.G.S.". Παρόλα αυτά, βρίσκεται κι αυτή σε πλήρη συμφωνία με την "γερμανική" πολιτική λιτότητας, τις απολύσεις και τις περικοπές, που ακολουθούν το δόγμα Μέρκελ.

Ανάγκη αλλαγής πολιτικής

Το μεταναστευτικό σε συνδυασμό με την επανεξέταση μιας πολιτικής ανάπτυξης, είναι "καυτές πατάτες" στα χέρια των επικεφαλής της Ε.Ε. Η οικονομική κρίση βαθαίνει τις κοινωνικές ανισότητες και η έκρηξη των συγκρούσεων ενδέχεται να κλιμακωθεί.

Στην εποχή της παγκοσμιοποίησης υπάρχει κινητικότητα κεφαλαίων και ανθρώπων που αναζητούν μια καλύτερη μοίρα. Αυτή τη στιγμή η Ελλάδα έχει υπογράψει τη συνθήκη Δουβλίνο ΙΙ και τη συνθήκη Σένγκεν γνωρίζοντας ότι γίνεται χώρα υποδοχής μεταναστών, χωρίς να υπάρξει καμία πρόνοια εκ μέρους των Ελλήνων ιθυνόντων για συνολική και αναλογική κατανομή των μεταναστών σε όλη την επικράτεια.

Η Συνθήκη πρέπει να τροποποιηθεί με τρόπο τέτοιο, ώστε να προβλέπει ότι υποδοχείς μεταναστών θα είναι όλα τα κράτη-μέλη, ανάλογα με την οικονομική τους κατάσταση και τα πληθυσμιακά τους δεδομένα.

Η πραγματική κρίση δεν είναι μόνο οικονομική αλλά πολιτική και κυρίως, κοινωνική. Είναι σαφές ότι η παράνομη μετανάστευση αποτελεί κοινό πρόβλημα των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Από την άλλη, κοινό πρόβλημα όμως πρέπει να αποτελεί και η ισομερής κατανομή εντός Ε.Ε. των νόμιμων μεταναστών και αιτούντων άσυλο. Οι έλεγχοι πρέπει να ενταθούν με κοινοτική βοήθεια στα κράτη του νότου, καθώς και οι ποινές ενάντια στην αυθαίρετη αστυνομική βία, με τον ίδιο τρόπο.

Τα κράτη-μέλη οφείλουν να υιοθετήσουν πνεύμα συνεργασίας σε ότι αφορά το μεταναστευτικό που έχει γίνει αντικείμενο αντιπαράθεσης αριστερών και ακροδεξιών παρατάξεων σε όλη την Ε.Ε.

Οι Ευρωπαίοι πολίτες πρέπει να ενημερωθούν σε ζητήματα μετανάστευσης και αντιμετώπισης φαινομένων ξενοφοβίας και ρατσισμού. Οι παραγωγικοί φορείς από την άλλη, θα κι αυτοί πρέπει να πριμοδοτηθούν για να απορροφήσουν νόμιμους μετανάστες οι οποίοι με τη σειρά τους, δικαιούνται να λαμβάνουν υγειονομική περίθαλψη και στοιχειώδη εκμάθηση της γλώσσας της χώρας υποδοχής.

Και επαναλαμβάνουμε. Είναι επιβεβλημένο η πάταξη των κυκλωμάτων παράνομης διακίνησης μεταναστών να τεθεί στο κέντρο της Ευρωπαϊκής πολιτικής. Πριν η ίδια η Ευρωπαϊκή πολιτική μπει οριστικά στις καλένδες.

Η βιομηχανία εμπορίας ανθρώπινων ζωών ζει και βασιλεύει. Η πάταξη της είναι καθαρά και μόνο, θέμα πολιτικής βούλησης.

Το πολιτικό σύστημα

Στο πολιτικό σκέλος, ακόμα και οι ακροδεξιοί «Σουηδοί Δημοκράτες» -που είναι στην 5η θέση, με τάσεις καθόδου, όπως δείχνουν τα τελευταία δημοσκοπικά ευρήματα – παρά τα όσα λανθασμλενα έχουν γραφτεί - και παρά τον «ούριο άνεμο» που νιώθουν να πνέει μετά τα γεγονότα, κρατάνε πολύ ήπια στάση, γνωρίζοντας πως η κοινωνία και η πολιτεία, όπως δεν ανέχονται τη βία, δεν ανέχονται και τον ρατσισμό. Βεβαίως, υπάρχει και η άλλη πλευρά. Σε μια σελίδα κοινωνικής δικτύωσης, με πάνω από 110.000 μέλη, που φτιάχτηκε για συμπαράσταση στην αστυνομία, μερικοί νεαροί «ντούροι Σουηδοί», προτείνουν «να πυροβολήσει η αστυνομία στο ψαχνό» ή «να δοθούν όπλα στον λαό». Όταν, όμως, τους ρωτούν, αν θα ήταν έτοιμοι να πάρουν και την ευθύνη πάνω τους, σε περίπτωση που κάποιος ανόητος τους ακούσει και αρχίζει να πυροβολεί, τότε αρνούνται και κάνουν «την πάπια». Ξέρουν κι αυτοί καλά ότι η πολιτεία, όπως δεν θα αφήσει ατιμώρητους του πρωταίτιους της βίας, δεν αστειεύεται ούτε στα φαινόμενα παρακίνησης σε βία και ρατσισμού.