O δρόμος για τον ολοκληρωτισμό στρώνεται από αυτούς που έχουν επιφορτιστεί με την προστασία της Δημοκρατίας

του Νίκου Χρυσολωρά*

Σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, η μισή Ελλάδα έχει στραφεί πλέον σε κόμματα «ουτοπικά», σε σχηματισμούς, δηλαδή, που υπόσχονται άμεσες και συνολικές λύσεις σε όλα μας τα προβλήματα, συλλογικά και μη, καθώς και επίγειους παραδείσους, «ένθα ουκ έστι πόνος, ου λύπη, ου στεναγμός, αλλά ζωή ατελεύτητος». Για το ΚΚΕ, η ουτοπία αυτή είναι η «Δικτατορία του Προλεταριάτου», όπου το προλεταριάτο έχει φυσικά εκχωρήσει την ευθύνη της διαχείρισης της δικτατορίας στην Κεντρική Επιτροπή του «Κόμματος». Για τη Χρυσή Αυγή, καθώς και για άλλους σχηματισμούς που συμμερίζονται πολλές από τις απόψεις της, αλλά ντρέπονται να το παραδεχθούν, η Τελική Λύση είναι η «κοινωνία των καθαρόαιμων», με το «ελληνόμετρο» φυσικά να βρίσκεται υπό τον έλεγχο των φουσκωτών μελών του «Λαϊκού Συνδέσμου». Έξω από το κοινοβούλιο, αυξάνονται και πληθύνονται οι επαναστάτες του γλυκού νερού, οι οποίοι, οπλισμένοι με καλάσνικοφ και τα λεφτά της μαμάς τους, ονειρεύονται τη μετάβαση στην τέλεια κοινωνία, διά της δολοφονίας διαφωνούντων και «αμάχων».

Κι αν οι παραπάνω ουτοπίες ακούγονται φρικτές και εφιαλτικές στους εχέφρονες πολίτες, υπάρχουν και οι άλλες, οι φαιδρές. Ο ΣΥΡΙΖΑ, για παράδειγμα, υπόσχεται μια Ελλάδα, που θα είναι μέλος της ενιαίας αγοράς και του ευρώ, θα απολαμβάνει το βιοτικό επίπεδο και την ευημερία των ανεπτυγμένων οικονομιών της Δύσης, χωρίς να χρειάζεται να συμμορφώνεται με κανέναν από τους κανόνες των Ευρωπαίων και χωρίς να αλλάξει ούτε την παραμικρή λεπτομέρεια από το σοβιετικής έμπνευσης κατασκεύασμα, που ονομάζουμε ελληνικό κράτος. Η αντιφατική αυτή θέση μου θυμίζει τον υπότιτλο από το εξαιρετικό βιβλίο του Λένου Χρηστίδη «Ο Πάγος» (εκδόσεις Καστανιώτη): «Πώς να απολαμβάνετε τα αγαθά του καπιταλισμού, χωρίς να χάνετε από τα μάτια σας το στρατηγικό όραμα της αταξικής κοινωνίας». Εξυπακούεται ότι το βιβλίο είναι ευθυμογράφημα...

Φυσικά, οι ουτοπίες ανέκαθεν ασκούσαν γοητεία στους λαούς και η ευρεία απήχησή τους δεν είναι ελληνικό φαινόμενο. Από τον Πλάτωνα μέχρι τον Λένιν, το όραμα μιας τέλειας κοινωνίας, όπου οι εντάσεις και οι συγκρούσεις θα έχουν δώσει τη θέση τους στην απόλυτα αρμονική συνύπαρξη μεταξύ των μελών της κοινότητας, ενέπνευσε επαναστάσεις, μανιφέστα και πολέμους, ιδιαίτερα σε περιόδους κρίσης. Η Ιστορία έχει δείξει ότι η κατάληξη ήταν πάντοτε η ίδια: η πραγματικότητα συνέτριβε τις ουτοπικές φαντασιώσεις. Στην καλύτερη περίπτωση, το μόνο που έμενε από την ουτοπία στο τέλος ήταν η φρασεολογία, σε μία κατά τ’ άλλα «κανονική» κοινωνία. Στη χειρότερη, το αποτέλεσμα ήταν μια απάνθρωπη δικτατορία.

Παρόλα αυτά, στη μάχη για επικράτηση στον δημόσιο λόγο, οι ουτοπίες έχουν το πάνω χέρι. Απέναντι σε μία πραγματικότητα δύσκολη, προτάσσουν μιαν άλλη που δεν έχει δοκιμαστεί και επομένως δεν έχει φθαρεί από την εμπειρία. Η Δημοκρατία από την άλλη δεν έχει κανέναν παράδεισο να αντιτάξει, παρά μόνο μία αέναη διαπραγμάτευση μεταξύ των πολιτών, υπό κοινά αποδεκτούς κανόνες, χωρίς ουσιαστικό «Τέλος». Αποδέχεται την αντιπαράθεση ως συστατικό στοιχείο της κοινωνικής συνύπαρξης, δεν υπόσχεται την εξάλειψή της. Η σύγκριση γίνεται ακόμη πιο δυσμενής για τη Δημοκρατία, σε χώρες όπως η Ελλάδα σήμερα, όπου οι ίδιοι οι θεσμοί του κράτους εξευτελίζουν τη λειτουργία του πολιτεύματος: με κάθε διορισμό «ανταποκριτή» σε απίθανα μέρη από την ΕΡΤ, με κάθε υποχώρηση στις απαιτήσεις ευνοημένων συντεχνιών, όπως οι υπάλληλοι της Βουλής, με κάθε παραβίαση των νόμων από την ίδια την Αστυνομία ή τους πολιτικούς, με κάθε αδιαφανή πρόσληψη, ή στημένο διαγωνισμό, με κάθε προκλητική συμπεριφορά λειτουργών του κράτους, με κάθε αποτυχία των οργάνων της Πολιτείας να αντιμετωπίσουν την ανομία και να προστατεύσουν τους πολίτες, η Δημοκρατία υπονομεύεται. Δίνεται η εντύπωση ότι κι αυτές οι λίγες υποσχέσεις που δίνει το πολίτευμά μας, για ισότητα δικαιωμάτων, υποχρεώσεων και ευκαιριών, είναι ψεύτικες. Οι «εναλλακτικές» λύσεις γίνονται έτσι πιο θελκτικές. O δρόμος για τον ολοκληρωτισμό στρώνεται από τους ίδιους ανθρώπους που έχουν επιφορτιστεί υποτίθεται με την προστασία της Δημοκρατίας...

* Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην Καθημερινή. Ο Νίκος Χρυσολωράς πρόσφατα κέρδισε το Ευρωπαϊκό Βραβείο Τύπου για το άρθρο της χρονιάς για την ελληνική κρίση εδώ.