Συνέντευξη στον Βαγγέλη Λιακόγκονα από το http://www.aixmi.gr

Σάββατο 22 Δεκεμβρίου 2012

Ο Σταμάτης Φασουλής είναι, για πολλούς, ο σημαντικότερος θεατράνθρωπος της χώρας. Προικισμένος δημιουργός, διεισδυτικός όσο και ανατρεπτικός σκηνοθέτης, με επιλογές ρεπερτορίου που θα στέκονταν στα μεγάλα θέατρα του Λονδίνου και της Νέας Υόρκης.

Αυτή είναι η μια πλευρά του, η καλλιτεχνική, που ψάχνει διαρκώς την καινούργια πρόταση ή τη νέα ανάγνωση του κλασσικού έργου.

Η άλλη, είναι του απολύτως πολιτικοποιημένου αλλά όχι κομματικοποιημένου, πολίτη. Που αγωνιά για τη χώρα, πού δεν έχει αυταπάτες, που πιστεύει ότι όλοι έχουμε ευθύνη για το σημερινό κατάντημα.

«Κάνουμε τις αθώες Μαγδαληνές», λέει. «Ποιοι γέμιζαν τα μπουζούκια τόσα χρόνια; Άλλοι από εμάς»;

Τι λέει για την κυβέρνηση;

«Έχω εκπλαγεί ευχάριστα απ’ τον Σαμαρά. Απεδείχθη πιο δραστήριος και ευέλικτος απ’ όλους».

Και για τον ΣΥΡΙΖΑ;

«Όποιος τάζει τα περισσότερα, έχει περισσότερους οπαδούς! Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι το παλιό ΠΑΣΟΚ».

Όσο για τη Μεταπολίτευση, τη θεωρεί τη μήτρα του κακού.

«Μεταλλάχθηκε ο λαός», υπογραμμίζει. «Αν και η οριστική μετάλλαξη έγινε μετά το 1981 από την οικογένεια Παπανδρέου».

Διαβάστε ολόκληρη τη συνέντευξη

- Το αφορολόγητο για τα παιδιά είναι ένα από τα «μπλόκα» της συγκυβέρνησης στην προσπάθεια να «τα μαζέψει». Τι δεν γίνεται σωστά τελικά;

Είναι πολύ δύσκολα τα πράγματα για να έχει ο καθένας άποψη πάνω στο φορολογικό. Ο κύριος Στουρνάρας είναι πολύ πρακτικός άνθρωπος και από τους πιο ειδικούς σε αυτά τα θέματα. Δεν καταλαβαίνω πώς γίνεται να κάνει κινήσεις που εμείς μπορεί να απορρίπτουμε, ούτε καταλαβαίνω γιατί τις δεχόμαστε. Είναι τόσο πολύπλοκο και περίεργο αυτό που ζούμε, που με το να έχεις γνώμη θεωρείσαι σχεδόν ύποπτος, διότι δεν ξέρεις όλες τις παραμέτρους. Εδώ οι ίδιοι οι υπουργοί ή οι άνθρωποι που ψήφισαν το Μνημόνιο δεν ξέρουν τους όρους του.

Μπήκαμε εκβιαστικά σε αυτό όλο το θέμα και δίλημμα περί του τι είναι το Μνημόνιο, αν πρέπει να το δεχτούμε ή όχι. Μας έβαλε ο Γιώργος Παπανδρέου από το Καστελόριζο, χωρίς κανένας μας να καταλάβει και τι μας περιμένει. Μετά δε και δύο χρόνια, όπου κανένας δεν έκανε τίποτα παρά περίμενε, έπρεπε τώρα να γίνουν όλα μέσα σε 25 μέρες. Ε, φυσικό είναι να βρισκόμαστε όλοι σε σοκ, και φυσικό  να παρθούν και λάθος αποφάσεις – φυσικό να παρθούν και σωστές. Το θέμα δεν είναι αυτό, αλλά ότι είμαστε όλοι σε άθλια κατάσταση.

Η κυβέρνηση δεν κρίνεται από ένα νόμο αλλά από όλη την πορεία της, και πολύ φοβάμαι ότι όλη η πορεία της είναι αβάσταχτη.

- Έχει τη δυναμική που υπολόγιζε ότι θα αθροίσει η συγκυβέρνηση ΝΔ-ΠΑΣΟΚ-ΔΗΜΑΡ ή χρειάζονται ανακατατάξεις ή/και ενδεχομένως αλλαγή της κεφαλής της;

Αυτή τη στιγμή αλλαγή δεν πρέπει να γίνει καμία. Μην πάμε πάλι σε εκλογές και τέτοια, γιατί θα τρελαθούμε… Ότι χειρότερο κάναμε ήταν αυτό. Αυτό δηλαδή που έκανε το Μάιο ο κ. Σαμαράς και ζήτησε νέες εκλογές, και καταστραφήκαμε με τις δεύτερες, δεν έπρεπε να γίνει. Παρόλα αυτά θέλω να πω ότι έχω εκπλαγεί ευχάριστα με τον κ. Σαμαρά. Δεν περίμενα ότι θα είναι τόσο δραστήριος. Μιλάω πολύ σοβαρά. Απεδείχθη πιο δραστήριος και πιο ευέλικτος από όλους και είναι ο μόνος που προχώρησε τα πράγματα. Τώρα, δεν ξέρω αν τα προχώρησε προς το σωστό δρόμο αλλά δεν νομίζω ότι υπάρχει άλλος… Αυτός ο δρόμος της επιστροφής στη δραχμή, ή της μονομερούς διαγραφής του χρέους δεν νομίζω ότι είναι εφικτός.

- Η δημοσκοπική άνοδος του ΣΥΡΙΖΑ αποδίδεται στην έλλειψη άλλων πολιτικών σχημάτων ή ο «αέρας Τσίπρα» έχει νέα πράγματα να φέρει και να δώσει;

Υποψιάζομαι ότι είναι φυσικό όποιος τάζει τα περισσότερα να έχει περισσότερους οπαδούς – γιατί για τέτοιους μιλάμε. Επιπλέον, οι άνθρωποι που δυσαρεστήθηκαν από το ΠΑΣΟΚ έτρεξαν αμέσως νομίζοντας ότι εκεί υπάρχει μια «σοσιαλιστική ομπρέλα» για να μη βραχούν. Ουσιαστικά τώρα τα περισσότερα άτομα του ΣΥΡΙΖΑ είναι ΠΑΣΟΚ. Και δεν αναφέρομαι μόνο στα όργανά του αλλά και στους ψηφοφόρους του. Εγώ όσους ψηφοφόρους του ΠΑΣΟΚ ήξερα, πλέον είναι φανατικοί του ΣΥΡΙΖΑ. Το ΠΑΣΟΚ μας δημιούργησε μια περίεργη έννοια του σοσιαλισμού: Ένα υδροκέφαλο σύστημα από συνδικαλιστές, όπου ο συνδικαλισμός κυβερνούσε τους πάντες και τα πάντα, νομίζοντας ότι έτσι θα εξουσιάσουν την παραγωγή. Αυτός, όμως, ο «συνδικάλας» ανδρώθηκε τόσο πολύ που «τους έφαγε». Και τώρα, αφού χόρτασε, θέλει να φάει κι άλλους.

- Επομένως, πολλοί που αναφέρονται στον ΣΥΡΙΖΑ ως το νέο ΠΑΣΟΚ, έχουν δίκιο;

Νομίζω απλά ότι το νέο ΣΥΡΙΖΑ είναι το παλιό ΠΑΣΟΚ. Τότε (σ.σ. το 1981) ελπίζαμε όλοι. Εγώ ήμουν από τους πρώτους που πανηγύρισαν και μετά έβλεπα τα πράγματα να πέφτουν ένα – ένα μέσα σε 100 μέρες… Ωστόσο, ήταν μια ελπίδα το ΠΑΣΟΚ τότε… Μην κοιτάτε τώρα πώς έχει γίνει… Τότε ήταν πιο ελπιδοφόρο από ό,τι  σήμερα ο ΣΥΡΙΖΑ. Βγήκαμε όλοι στους δρόμους. Ακόμη και άνθρωποι που δεν το είχαν ψηφίσει βγήκαν. Τους αγκάλιασε… και ξαφνικά τους έσφιξε απ’ την πολλή αγκαλιά.

– Το ΠΑΣΟΚ σήμερα πια είναι υπό διάλυση ή απλά χρειάζεται να αναγεννηθεί και να επαναπροσδιοριστεί; Κάνει κάτι λάθος ο Βαγγέλης Βενιζέλος;

Δεν κατέρρευσε το ΠΑΣΟΚ, αυξήθηκε ο ΣΥΡΙΖΑ. Όσον αφορά στο «λάθος», κι ο ΣΥΡΙΖΑ που κάνει λάθος ανδρώνεται. Επίσης, μπορεί να φταίει και ο Βενιζέλος, όπως φταίει ο Τσίπρας, ή όπως -γενικά- φταίμε όλοι μας.

- Σε τι βαθμό φταίμε οι πολίτες για τη σημερινή κατάσταση; Τι δύναμη είχαμε τελικά;

Όλοι φταίνε. Κι εγώ φταίω. Γιατί ανέχτηκα μια κατάσταση τόσα χρόνια, γιατί έζησα με έναν τρόπο τόσα χρόνια. Δεν είμαστε αμέτοχοι σε όλο αυτό. Κάνουμε όλοι τους κριτές χωρίς κανένα λόγο. Όλοι ζήσαμε εκμεταλλευόμενοι κάθε «τρύπα». Ήταν διάτρητη αυτή η ζωή που κάναμε, και η κοινωνική και η πολιτική, και εκμεταλλευτήκαμε κάθε τρύπα για να μπούμε μέσα… Τώρα δεν κατάλαβα γιατί κάνουμε τις αθώες Μαγδαληνές και λέμε «Αχ, φταίει αυτός, φταίει ο άλλος». Δεν φταίω και εγώ; Που ενώ ήξερα, ανεχόμουν τα πάντα τόσα χρόνια;

Εξαιρούνται, βέβαια, οι συνταξιούχοι και οι πολύ χαμηλά αμειβόμενοι, αν και από τους δεύτερους ξέρω πολλούς που δεν άφησαν δάνειο για δάνειο, σπίτι που να μην κάνουν, εξοχικό κλπ.Έβλεπες ανθρώπους που ήταν σχεδόν μεροκαματιάρηδες, να φέρονται με έναν αλλόκοτο τρόπο. Δεν καταλαβαίνω πώς γέμιζαν έτσι τα μπουζούκια, τα clubs, όλες οι ταβέρνες, πώς είχαν όλοι φουσκωτά σκάφη; Κι όλα αυτά, από ανθρώπους που δεν ήταν μόνο κάτοικοι της Εκάλης, αλλά και μέλη της μεσαίας τάξης.

- Πώς είδατε την κίνηση Λοβέρδου να δημιουργήσει πολιτική κίνηση;

Μέσα στην κατάσταση σήμερα αυτό μας έλειπε, το ΡΙΚΣΣΥ… Θα διαμορφώσει μεν καταστάσεις, αλλά τώρα κάνει τα πράγματα χειρότερα – αντί να τα απλοποιεί τα κάνει πιο σύνθετα. Μα, δεν καταλαβαίνουν ότι η δημοκρατική παράταξη έχει συγκεντρωθεί στον ΣΥΡΙΖΑ; Τα μέλη της έχουν αλλού «ραντεβού» πια.

– Οι πολίτες δεν αντέχουν άλλες θυσίες και περικοπές. Πού θα οδηγήσει την κοινωνία η επόμενη οδηγία των δανειστών για μέτρα;

Τι μέτρο έχουμε, τελικά, για να μπορέσουμε να καταλάβουμε τι αισθάνεται –ή θα αισθανθεί- ο καθένας μας; Εδώ δεν ξέρουμε πώς θα αντιδράσει λ.χ. ο άνθρωπός μας σε μια κίνησή μας… Κανείς μας δεν ξέρει τι μας περιμένει. Ο λαός κάθε φορά κρύβει εκπλήξεις, και γι’ αυτό πολλές φορές είναι ελπιδοφόρος πολλές φορές… Αν μας μένει καμιά ελπίδα… Ελπίζουμε σε μια έκπληξη συμπεριφοράς.

- Πώς βλέπετε τις δράσεις του Μίκη Θεοδωράκη μεσούσης της απουσίας πολιτικής έμπνευσης των τελευταίων χρόνων;

Θαυμάζω πολύ τον Μίκη Θεοδωράκη σαν συνθέτη και καλλιτέχνη για να μιλήσω για την πολιτική του θέση.

- Τελικά η Ελληνική «στόφα» είναι κακοφορμισμένη, ή απλά εκμεταλλεύονται τις ατέλειές της διάφοροι κερδοσκόποι;

Μεταλλάχθηκε αυτός ο λαός, απ’ τη Χούντα και ύστερα… Και κατά τη διάρκεια της επταετίας, και με τη Μεταπολίτευση. Η οριστική, βέβαια, μετάλλαξη έγινε μετά το 1981 με την οικογένεια Παπανδρέου… Από κει και πέρα, όσον αφορά στους κερδοσκόπους, ξέρεις κανέναν που να σου δανείζει και να μην σε εκμεταλλευτεί; Σ’ αγαπάει, μήπως, και θα σου χαρίσει το χρέος; Ακούω συνέχεια το «Φέρτε πίσω τα λεφτά κλέφτες!». Έχεις ακούσει κανέναν κλέφτη να φέρνει πίσω τα λεφτά; Το πολύ – πολύ να σου δώσει και μια ακόμη «χαριστική» για να σε αποτελειώσει.

- Δικαιολογείται η παρουσία τόσο πολλών παραστάσεων τη φετινή σεζόν; Επιβεβαιώνει, τελικά, την «στροφή» του κόσμου στην Τέχνη, αναζητώντας από κάπου να πιαστεί για να ελπίζει;

Είναι χαρμόσυνο που αντί για πολλά σουβλατζίδικα άνοιξαν πολλά θέατρα. Το βλέπω σαν «Άνοιξη» του θεσμού του θεάτρου. Βέβαια, δεν έγινε μόνο γι’ αυτό, αλλά γιατί «έκλεισε» και η τηλεόραση και αναγκάστηκαν πάρα πολλοί «να μην έχουν υπό την κεφαλή κλίνη» και θέλουν να κάνουν κάπου δυνατή την παρουσία τους σαν ηθοποιοί. Η κρίση, λοιπόν, συνέβαλε σε αυτό το καλό: Πολλές παραστάσεις, για πολλά γούστα, για πολλούς ανθρώπους. Έτσι κι αλλιώς, εμείς οι καλλιτέχνες έχουμε και το «μποέμ» στοιχείο ως άλλοθι. Βρίσκουμε, δηλαδή, και τη διέξοδο του «ας μην πληρώνομαι θα πάω να παίξω όλους τους ρόλους που ονειρεύτηκα». Έτσι, πολλοί έρχονται πολύ πιο κοντά στο όνειρό τους, σε αυτό που θέλουν. Επί τη ευκαιρία εκτίθενται στον κόσμο με κάθε έννοια. Το κοινό μπορεί να τους απορρίψει – μπορεί και να τους λατρέψει. Είναι σε κάθε περίπτωση προτιμότερο από το να κάθονται στο σπίτι τους και να κλαίνε τη μοίρα τους.

- Ο θεατής είναι περισσότερο επιλεκτικός πια, δεδομένης της κατάστασης;

Ο θεατής που ανήκει στο θεατρόφιλο κοινό είναι πιο επιλεκτικός. Εκεί που έβλεπε παλιότερα π.χ. επτά παραστάσεις το χρόνο, θα δει πλέον τέσσερις, ενώ αυτός που έβλεπε τέσσερις θα δει μία. Αυτός πάλι που δεν έβλεπε, θα συνεχίσει να μην βλέπει. Ωστόσο δεν είναι η μείωση τέτοια σε βαθμό που να είναι απογοητευτική η κατάσταση, όπως σε άλλα επαγγέλματα. Δεν πρέπει να κλαιγόμαστε. Είμαστε σε καλύτερη κατάσταση.

– Έχετε σκεφτεί να δημιουργήσετε εκ νέου την Ελεύθερη σκηνή (μετέπειτα «Ελεύθερο θέατρο»), με δεδομένο ότι οι σημερινές συνθήκες θα της έδιναν πολύ και χρήσιμο υλικό;

Για το όνομα του Θεού! Όχι… Αυτό το πράγμα θέλει νιάτα, νέα παιδιά. Και ευτυχώς, δόξα τω Θεώ, υπάρχουν πολλά νέα παιδιά που δημιουργούν πολλές τέτοιες ομάδες. Συντελείται λοιπόν η δημιουργία αυτή, μέσω άλλων. Αυτή την έννοια είχε τότε όλο αυτό: Ανήκε στην επόμενη πάντα γενιά. Έτσι και τώρα λοιπόν – σ’ αυτήν.

- Έχει βοηθήσει η σημερινή οικονομική κατάσταση του κόσμου να ξεδιαλύνει η «Ήρα απ’ το στάρι» στα θεατρικά πράγματα;

Πάντα γινόταν αυτό. Δεν ισχύει τώρα μόνο. Και με την άνθιση του ελληνικού σινεμά τη δεκαετία του 1960, είχε συμβεί το εξής: Γέμιζαν τα θέατρα με «αστεράκια» που κάνανε θιάσους, αποτελούμενους από διάφορους δεύτερους, τρίτους και τέταρτους, πρωταγωνιστές. Όμως, έκλεισαν αμέσως. Μόλις τέλειωσε αυτό με το σινεμά, «έσβησαν». Τότε έπαιρναν, λοιπόν, από το σινεμά στο θέατρο. Μετά αυτή η τροφοδότηση γινόταν από την τηλεόραση. Πλέον θα τους παίρνουν από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

- Το έργο του Άκη Δήμου που ανεβάζετε φέτος «Όθων και Ποθούλα» καταπιάνεται με έναν άλλοτε εύπορο που συμμετάσχει ξάφνου σε μια επανάσταση που δεν επέλεξε. Είναι έτοιμος ο σημερινός νεοέλληνας να αντεπεξέλθει σε κάτι τέτοιο; Το θέλει;

Δηλαδή, να εφαρμόσει το «Παιδιά σηκωθείτε να βγούμε στους δρόμους – με ρόλεξ στο χέρι και γούνες στους ώμους»; Όχι, βέβαια.

- Τι λείπει σήμερα από το Ελληνικό θέατρο, την τηλεόραση και τον κινηματογράφο;

Στο ελληνικό θέατρο έχω την εντύπωση ότι γίνονται πολύ σημαντικά πράγματα. Επειδή παρακολουθώ συχνά θέατρο στο εξωτερικό, όσο πιο συχνά βλέπω τόσο διαπιστώνω σε τι υψηλό θεατρικό επίπεδο βρισκόμαστε. Ίσως δεν είναι θεαματικό, είναι όμως πραγματικά θεατρικό. Μπορεί στο εξωτερικό να έχουν καλύτερα μέσα, εμείς όμως είμαστε πιο κοντά σε αυτό που λέμε θέατρο, σαν χώρο – αποδεικνύουμε ότι δεν χρειάζεται να κάνεις μια ολόκληρη κατασκευή για να δείξεις πράγματα, αλλά αρκούν δύο κουρτίνες. Είμαστε πίσω στην αισθητική διείσδυση, αλλά είμαστε πολύ μπροστά στην θεατρική αισθητική. Μπορούμε, βεβαίως, να κάνουμε και υπερπαραγωγή, αλλά με άλλον τρόπο. Ενδεικτικά, φέτος η δουλειά του Γουίλσον, ο «Αμφιτρύων» του Χουβαρδά από το «Εθνικό» ή το «Chicago» είναι υπερπαραγωγές.