Οι απόψεις των Αμερικανών και οι παρεμβάσεις τους στα ελληνικά media μέσα από το wikileaks

Δευτέρα 29 Αυγούστου 2011

Σοβαρές αποκαλύψεις για την εγχώρια δημοσιογραφία και τους «λειτουργούς» της περιέχουν τρία τηλεγραφήματα της αμερικανικής Πρεσβείας που δημοσιοποιήθηκαν τα τελευταία 24ωρα μέσω του wikileaks.

Στο πρώτο τηλεγράφημα γίνεται μια εκτενής αναφορά στα ελληνικά ΜΜΕ, τα οποία χαρακτηρίζονται ως «όχημα» που απλά χρησιμοποιούνται από τους ιδιοκτήτες τους για να «περάσουν» τα συμφέροντά τους, εμφανίζονται ως «συναισθηματικά» που εύκολα υιοθετούν αντι-αμερικανική στάση, ενώ οι δημοσιογράφοι χαρακτηρίζονται ως ένα «κακοπληρωμένο τσούρμο» πολλοί από τους οποίους δωροδοκούνται.

«Με μια πρώτη ματιά τα ελληνικά ΜΜΕ μοιάζουν με τα αμερικανικά, με ένα μείγμα εφημερίδων ταμπλόιντ και μεγάλης σελίδας, εθνικούς και τοπικούς τηλεοπτικούς και ραδιοφωνικούς σταθμούς, και συνταγματικές εγγυήσεις για την προστασία της ελευθεροτυπίας. Μια πιο προσεκτική εξέταση αποκαλύπτει μια ελληνική βιομηχανία ΜΜΕ που ελέγχεται από μεγιστάνες των επιχειρήσεων των οποίων οι άλλες επιτυχημένες επιχειρηματικές δραστηριότητες τους επιτρέπουν να επιδοτούν τις ζημιογόνες επιχειρήσεις ΜΜΕ. Με τη σειρά τους αυτές οι επιχειρήσεις ΜΜΕ τούς δίνουν τη δυνατότητα να ασκήσουν πολιτική και οικονομική επιρροή. Το αποτέλεσμα είναι πως τα μέσα συχνά προβάλουν μια σχεδόν κοινή εικόνα για τα εθνικά και διεθνή γεγονότα, εκτός από τις μεταξύ τους κομματικές διαφορές. Ομοίως ένας ενιαίος αντιαμερικανισμός εμπεριέχεται σχεδόν σε κάθε θέμα, ο οποίος όμως έχει μικρή επίδραση στις διμερείς σχέσεις.

Σήμερα η Ελλάδα έχει περίπου 160 εφημερίδες, 180 τηλεοπτικούς σταθμούς, 800 ραδιοφωνικούς, 3.500 περιοδικά και μόλις 10 εκατ. κατοίκους (η Πορτογαλία με τον ίδιο πληθυσμό έχει 35 εφημερίδες, 62 τηλεοπτικούς και 221 ραδιοφωνικούς σταθμούς, σύμφωνα με το "World Factbook" του 2004). Πώς είναι δυνατό όλες αυτές οι επιχειρήσεις να είναι κερδοφόρες; Δεν είναι. Επιδοτούνται από τους ιδιοκτήτες τους, που αν και θα καλωσόριζαν κάθε έσοδο από την πώλησή τους, χρησιμοποιούν τα ΜΜΕ για να ασκήσουν πολιτική και οικονομική επιρροή και για το λόγο αυτό ελάχιστα ενδιαφέρονται για την κερδοφορία των επιχειρήσεων ΜΜΕ.

Επειδή δεν υπάρχουν συνδρομές και παραδόσεις εφημερίδων κατ' οίκον οι εφημερίδες αναγκάζονται να πωλούνται σε περίπτερα προσπαθώντας να αποσπάσουν την προσοχή του αναγνώστη. Αυτό σημαίνει πως ακόμα και η σπανίως ήρεμη και μερικώς ακριβή ιστορία έχει έναν παραπλανητικό τίτλο που πολλές φορές δεν έχει καμία σχέση με το θέμα. Επίσης, τα ΜΜΕ χρησιμοποιούν συναισθηματικούς τίτλους και ιστορίες για να προσελκύσουν αναγνώστες και οι σημαντικές για όλους μετρήσεις της τηλεόρασης καθορίζει την κατανομή των διαφημιστικών εσόδων.

Οι ίδιες επιχειρήσεις ΜΜΕ που έχουν στην κατοχή τους σταθμούς και εφημερίδες έχουν δημιουργήσει διαδικτυακά portals που όμως δεν έχουν "απογειωθεί". Το πιο δημοφιλές, το in.gr, διέλυσε το τμήμα ειδήσεων και απλώς δημοσιεύει άρθρα από τις εφημερίδες της μητρικής εταιρείας. Δεν υπάρχουν [εκδόσεις όπως τα] Salon και Drudge Report.

Οι Έλληνες λαμβάνουν ενημέρωση κυρίως από την τηλεόραση, αλλά οι εφημερίδες είναι η κύρια πηγή αναλύσεων. Οι πρωινές εκπομπές "ειδήσεων" (sic) αποτελούν μια προφορική επανάληψη των επίτηδες συναισθηματικών επικεφαλίδων των εφημερίδων. Τα αθηναϊκά ΜΜΕ κυριαρχούν στη χώρα έχοντας το 80% της θεαματικότητας και αναγνωσιμότητας, μέσω και της αναμετάδοσης των ραδιοφωνικών προγραμμάτων από τους σταθμούς της επαρχίας. Οι κρατικοί τηλεοπτικοί και ραδιοφωνικοί σταθμοί έχουν μικρότερο κοινό σε σύγκριση με τους ιδιωτικούς. Μόνο το 6% των Ελλήνων ενημερώνεται από το διαδίκτυο. Αν και η εμπιστοσύνη του κοινού απέναντι στα ΜΜΕ πέφτει σταθερά τις τελευταίες δύο δεκαετίες, είναι πολύ πιθανό να ακούσεις φράσεις όπως "μα το διάβασα στην εφημερίδα" ή "το είδα στην τηλεόραση" όταν προσπαθούμε να διορθώσουμε λάθος σε ιστορίες. Μια δημοσκόπηση τον Οκτώβριο του 2005 έδειξε πως αν και το 71% των Ελλήνων θεωρεί τα ΜΜΕ ιδιαιτέρως συναισθηματικά, οι εφημερίδες με πιο συναισθηματικό χαρακτήρα είναι εκείνες με τις μεγαλύτερες πωλήσεις.

Ολοένα και περισσότερο τα ελληνικά ΜΜΕ αφιερώνουν περισσότερο χώρο στα καθημερινά προβλήματα του μέσου Έλληνα, στην ιδιωτική ζωή των πολιτικών, στην ψυχαγωγία και τον αθλητισμό παρά στα διεθνή θέματα. Η ελληνική συμμετοχή στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ έχει λάβει ελάχιστη κάλυψη, ενώ σπάνιες είναι οι αναλύσεις για την Ε.Ε. Τα σημαντικά διεθνή γεγονότα λαμβάνουν εκτενή κάλυψη μόνον όμως μέσω διεθνών δικτύων και ειδησεογραφικών πρακτορείων. Στα αίτια [αυτής της αντιμετώπισης] περιλαμβάνονται ο ελληνικός εθνοκεντρισμός, η απροθυμία των ιδιοκτητών ΜΜΕ να προβάλουν τις επιτυχίες της παρούσας κυβέρνησης και η απουσία μιας στιβαρής ελληνικής ηγεσίας στο διεθνή στίβο.

Τα ιδιωτικά ΜΜΕ της Αθήνας ανήκουν σε μια μικρή ομάδα ανθρώπων που έχουν δημιουργήσει ή κληρονομήσει περιουσίες από τη ναυτιλία, τις τράπεζες, τις τηλεπικοινωνίες, τον αθλητισμό, τα πετρέλαια, τις ασφάλειες κ.τ.λ και που έχουν δεσμούς αίματος, γάμου ή μοιχείας με πολιτικούς και κυβερνητικούς αξιωματούχους και άλλους μεγιστάνες των ΜΜΕ και των επιχειρήσεων. Για παράδειγμα, ο εφοπλιστής και επενδυτής στο Mega Channel, Βαρδής Βαρδινογιάννης είναι ο καλύτερος φίλος του Χρ. Λαμπράκη, εκδότη των εφημερίδων "Το Βήμα", "Τα Νέα", "Athens News" και του in.gr και ο Λαμπράκης έχει συμβόλαια κατασκευής δημοσίων έργων. Τα δύο παιδιά του Βαρδινογιάννη έχουν παντρευτεί με μέλη των οικογενειών Γουλανδρή και Νομικού. Η αδελφή του Ελένη είναι παντρεμένη με τον βουλευτή της Ν.Δ. Γιάννη Κεφαλογιάννη που είναι σύμβουλος του πρωθυπουργού Καραμανλή.

Ο ελληνικός όρος "διαπλεκόμενα συμφέροντα" αναφέρεται αποκλειστικά στον ιστό των σχέσεων μεταξύ ΜΜΕ, επιχειρήσεων και κυβέρνησης. Ο νυν υπουργός Εμπoρικής Ναυτιλίας πρόσφατα σχολίασε πως η κυβέρνηση είναι μαριονέτα στα χέρια των διαπλεκόμενων συμφερόντων (το σχόλιό του δεν διασκέδασε ούτε τους μεγιστάνες του Τύπου ούτε τον πρωθυπουργό αλλά με κάποιο τρόπο έχει κρατήσει τη θέση του). Οι σχέσεις είναι πιο περίπλοκες από αυτές μεταξύ θεών, ημίθεων και ανθρώπων στην ελληνική μυθολογία...

Όσον αφορά στους ίδιους τους δημοσιογράφους είναι ένα μάτσο κακοπληρωμένων που συνήθως έχουν πολλές δουλειές προκειμένου να πληρώνουν τους λογαριασμούς τους. Δεν είναι ασύνηθες ένας δημοσιογράφος να εργάζεται στο γραφείο τύπου του υπουργείου που καλύπτει. Γνωρίζουν πολύ καλά για τους διαφορετικούς αφέντες «που υπηρετούν». Μία έμπειρη δημοσιογράφος του Mega λέει πως μόνο μία φορά ασκήθηκε κριτική από τον σταθμό σε κάποιον από τους 5 ιδιοκτήτες του. Είναι επίσης αποδεκτό για τους δημοσιογράφους να λαμβάνουν δώρα ή ακόμα και χρήματα. Η οργανωτική επιτροπή των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 ήταν διαβόητη για την πληρωμή δημοσιογράφων προκειμένου αυτοί να γράφουν αρεστές ιστορίες.

Ο ισχυρός αντιαμερικανισμός έρχεται και φεύγει όχι με τις παλίρροιες αλλά με την «εμμονή της ημέρας». Ακόμα και στην απουσία θεμάτων που απευθείας εμπλέκουν τις ΗΠΑ -όπως η φερόμενη παρακολούθηση Ελλήνων πολιτικών- υπάρχει πάντοτε ένα υπόγειο ρεύμα αντιαμερικανισμού. Τίτλοι όπως "Βάση της Σούδας: Στρατόπεδο θανάτου" ή "Νέα αμερικανική πρόκληση" είναι συνηθισμένοι. Οι συνηθισμένες διμερείς συνομιλίες συχνά παρουσιάζονται με τις ΗΠΑ να ασκούν "ασφυκτικές πιέσεις" στην Ελλάδα... Ακόμα και η σχετικά ισορροπημένη αγγλόφωνη "Athens News" δημοσίευσε πρόσφατα ένα θέμα σε 4 σελίδες για το Ιράν με ανταποκρίσεις από την Αθήνα και την Τεχεράνη και με σχόλια ότι οι ΗΠΑ σχεδιάζουν πυραυλικές επιθέσεις από τη Σούδα εναντίον του Ιράν χωρίς καμία αναφορά στις πραγματικές θέσεις των ΗΠΑ.

Οι συντάκτες της αναφοράς σημειώνουν μεταξύ άλλων ως αίτια του αντιαμερικανισμού τη στάση των ΗΠΑ απέναντι στη χούντα των συνταγματαρχών και στο Κυπριακό.

Στην ελληνική κοινή γνώμη ευδοκιμούν σήμερα, όπως και στο 800 π.Χ. οι μύθοι, οι αποδιοπομπαίοι τράγοι και οι θεωρίες συνωμοσίας, με τις ΗΠΑ να εμφανίζονται ως 'Κυρίαρχος του Πλανήτη" που ευθύνεται για τα εσωτερικά προβλήματα της Ελλάδας και την απουσία αναστήματος στο διεθνή στίβο...

Η πλειονότητα των ΜΜΕ υιοθετεί μια αντι-αμερικανική ή/και αντι-Μπους οπτική σε κάθε ιστορία με διεθνείς προεκτάσεις, περιλαμβανομένων των γενετικά μεταλλαγμένων οργανισμών, της φτώχειας, του περιβάλλοντος και του ελέγχου του διαδικτύου. Έχουμε με επιτυχία δημοσιεύσει συνεντεύξεις, ξένες καταχωρίσεις (...) για σημαντικά ζητήματα εξωτερικής πολιτικής και προσπαθούμε να αντιμετωπίσουμε σφάλματα και παραλείψεις μέσω τηλεφωνημάτων και επιστολών προς αρχισυντάκτες και μέσω συναντήσεων με δημοσιογράφους, διευθυντές και εκδότες.

 Επίσης προσθέτουμε πόρους στις σχέσεις μας με σχολές δημοσιογραφίας και σπουδαστές, ελπίζοντας πως η επόμενη γενιά δημοσιογράφων θα είναι πιο ελεύθερη από προκαταλήψεις που έχουν χαρακτηρίσουν την παρούσα και τις προηγούμενες γενιές, Οι συνομιλητές μας στις σχολές δημοσιογραφίας (...) φοβούνται πως οι αλλαγές στη βιομηχανία των ΜΜΕ σημαίνει πως οι σπουδαστές τους δεν θα μπορούν να βρουν και πολλές θέσεις στη δημοσιογραφία όταν αποφοιτήσουν.

Σύμφωνα με τηλεγραφήματα – διαρροές, μέσω Wikileaks, από την αμερικανική πρεσβεία στην Αθήνα, συγκεκριμένοι δημοσιογράφοι, όπως ο Αλέξης Παπαχελάς, και η ομάδα της εκπομπής «Νέων Φακέλων» λαμβάνουν τα εύσημα της πρεσβείας ονομαστικά.

Η πρεσβεία, μάλιστα, επαίρεται πως «πέρασε» στην εβδομαδιαία εφημερίδα Free Press τη «LIFO» συγκεκριμένο άρθρο με απόψεις που ικανοποιούν τις αμερικανικές θέσεις.

Διαβάστε αναλυτικά τα σχετικά τηλεγραφήματα

1. http://bit.ly/qXojoS

2. http://bit.ly/oZHQFQ

3. http://bit.ly/rlQ3g7