Η αυτονομία της πολιτικής

Άρθρο Γιώργου Α. Παπανδρέου στην εφημερίδα «Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία»

Κυριακή 5 Ιουλίου 2009

Τα τελευταία χρόνια κάθε Έλληνας πολίτης έχει γίνει μάρτυρας μιας επιταχυνόμενης απαξίωσης της πολιτικής ζωής. Δεν χρειάζεται να τονιστεί η ευθύνη της κυβέρνησης για την εξέλιξη αυτή: έγινε σαφές ότι η διαφθορά δεν είναι απλώς ένα φαινόμενο κυβερνητικής παθογένειας, αλλά πυρήνας της άσκησης της κυβερνητικής εξουσίας.

Ομόλογα, Βατοπέδι, Siemens, υποκλοπές και τόσες άλλες υποθέσεις εμπλέκουν το σύνολο σχεδόν των μελών της κυβέρνησης και θα ήταν αδιανόητα χωρίς κεντρικό συντονισμό ή ανοχή.

Θα προσθέσω, όμως, και την εμπειρία που έχει σήμερα ο πολίτης για τη διαχείριση της εξουσίας. Από τις προσλήψεις και τα stage, τις κατανομές των κοινοτικών κονδυλίων, τις μεταθέσεις και προαγωγές στο Δημόσιο, τις προμήθειες στα νοσοκομεία μας, γενικευμένη είναι η πελατειακή λογική του μικροκομματικού συμφέροντος σε αντιδιαστολή με την εξυπηρέτηση του δημόσιου συμφέροντος.

Αυτή η αντίληψη οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια και στη σπατάλη και στη γενικευμένη διαφθορά. Υπονομεύεται κάθε αντίληψη ευνομούμενης πολιτείας και επιβάλλεται η λογική ότι κυριαρχεί το δίκιο του ισχυρού (ή πλουσίου) και όχι η ισχύς του δικαίου.

Κρίσιμο μέγεθος για τη Δημοκρατία είναι η διαφθορά που αγκαλιάζει τις κυβερνήσεις και το πολιτικό σύστημα. Διότι αιχμαλωτίζονται οι δημοκρατικοί θεσμοί. Η πολιτεία αντί να υπηρετεί τον πολίτη υπηρετεί αλλότρια συμφέροντα. Και αυτό βλέπει σήμερα ο Έλληνας πολίτης. Δεν πιστεύει, πλέον, ότι η κυβέρνηση υπηρετεί το δημόσιο συμφέρον.

Στο πρόσφατο Συμβούλιο της Σοσιαλιστικής Διεθνούς στο Μαυροβούνιο, διαπίστωσα ότι οι προοδευτικές δυνάμεις σε ολόκληρο τον πλανήτη θέτουν το ζήτημα της διαφθοράς ως κεντρικό, πια, πολιτικό ζήτημα. Χτυπητό παράδειγμα είναι χώρες της Αφρικής όπου η διαχείριση του ορυκτού πλούτου θα μπορούσε να απαντήσει μια για πάντα στην τρομερή φτώχεια.

Δυστυχώς, η διαχείριση γίνεται με τρόπο που πλουτίζουν οι πολυεθνικές και μαζί οι υπουργοί, ενώ χάνει ολόκληρη η κοινωνία. Βαθαίνουν η ανισότητα, η αδικία, η μιζέρια. Όπως λέω για τη δικιά μας χώρα - δεν αρκεί να ρωτάμε «πού θα βρούμε τα λεφτά» αλλά «πού πάνε τα λεφτά»!

Με την κυριαρχία, τις τελευταίες δεκαετίες, μιας νεοφιλελεύθερης ή νεοσυντηρητικής λογικής, ο μεγάλος πλούτος που παράχθηκε διεθνώς αλλά και σε εθνικό επίπεδο αφέθηκε να συγκεντρωθεί σε πολύ λίγους και ισχυρούς.

Χρήμα πολλές φορές μαύρο, σε υπεράκτιες εταιρείες, ανεξέλεγκτο. Ή τα μίντια στα χέρια λίγων - που καθορίζουν συνειδήσεις και επιλογές. Χαρακτηριστικό παράδειγμα απόλυτης αιχμαλωσίας των μίντια και υπονόμευσης της ελευθερίας τους είναι η περίπτωση της Ιταλίας και του Μπερλουσκόνι.

Είναι αυτή η ανισότητα πλούτου που οδήγησε και στην ανισότητα εξουσίας. Εκεί εντοπίζει και τα αίτια της πρόσφατης οικονομικής κρίσης ο Κρούγκμαν.

Θεσμοί -και μαζί πολιτικοί, δικαστικοί, δημόσιοι υπάλληλοι, δημοσιογράφοι- που ήσαν αιχμάλωτοι των ισχυρών και των lobbies. Που δεν τολμούσαν να βάλουν κανόνες και ελέγχους. Που δεν τολμούσαν να αμφισβητήσουν την παντοδυναμία των ισχυρών. Που δεν μπορούσαν να διανοηθούν τα εγκλήματα του τραπεζικού και χρηματιστηριακού συστήματος.

Και ο πολίτης μένει με το αίσθημα της ανημπόριας. Γι' αυτό, το ζήτημα της αυτονομίας του πολιτικού συστήματος είναι ζήτημα Δημοκρατίας. Είναι ζήτημα ισχυρών δομών και θεσμών που προστατεύουν τον πλούτο και τα δικαιώματα του κάθε λαού από τη λεηλασία και την απληστία των λίγων και ισχυρών. Και μια κυβέρνηση ή υποκύπτει στα συμφέροντα αυτά ή βάζει κανόνες και εγγυάται μια ευνομούμενη πολιτεία.

Απέναντι στην απαίτηση για αλλαγή, προοδευτική αλλαγή -που γιγαντώνεται σε όλο τον κόσμο- το τελευταίο οχυρό της συντήρησης είναι ότι δεν υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις. Οτι «όλοι ίδιοι είμαστε». Προτρέπουν τα συμφέροντα αυτά τον πολίτη να μην δώσει τη μάχη της δημοκρατίας. Και η μάχη που σίγουρα χάνεται είναι αυτή που ποτέ δεν δίνεται. Η απαξιωμένη πολιτική αφήνει, τότε, το χώρο ελεύθερο σε άλλους πρόθυμους «μάγους» να εμφανιστούν ως σωτήρες.

Γι' αυτό το ΠΑΣΟΚ έθεσε στο επίκεντρο του λόγου και της δράσης του την αυτονομία της πολιτικής. Γιατί η σύγχρονη «ρίζα της συμφοράς» είναι η εξάρτηση από κάθε είδους ανεξέλεγκτα συμφέροντα - επιχειρηματικά, μιντιακά ή όποια άλλα.

Η εξάρτηση είναι αυτή που αποξενώνει την κυβέρνηση «από τον λαό». Και όταν η κυβέρνηση δεν είναι από το λαό και μόνο, δεν μπορεί να είναι «με το λαό και για το λαό». Μία εξαρτημένη κυβέρνηση είναι υπηρέτης της εξάρτησής της, όμηρος των συμφερόντων.

Η αυτονομία της πολιτικής είναι η αφετηρία για την αλλαγή πορείας της χώρας. Αλλιώς, καμιά αλλαγή δεν θα είναι εφικτή. Ούτε στην οικονομία, ούτε στο αναπτυξιακό πρότυπο, ούτε στις δομές του κράτους και στις σχέσεις κράτους-πολίτη, ούτε στο κοινωνικό κράτος και στις εκφράσεις του, τις πολιτικές εκπαίδευσης, υγείας, πρόνοιας.

Η αυτονομία της πολιτικής χτίζεται με συγκεκριμένες θεσμικές αλλαγές. Με ένα νέο εκλογικό σύστημα που απαλλάσσει από οικονομικές εξαρτήσεις. Με διαφάνεια σε κάθε δημόσια απόφαση, σε κάθε διαδικασία, ώστε να προληφθεί η διαφθορά.

Με προτάσεις όπως αυτές που καταθέσαμε για τη διαλεύκανση των σκανδάλων, για παράδειγμα με ευνοϊκή μεταχείριση όσων δώσουν στοιχεία για επίορκους πολιτικούς. Αλλαγές και προτάσεις που ενεργούν ως κίνητρα, αυξάνουν τη λογοδοσία.

Πάνω από όλα, όμως, η αυτονομία της πολιτικής χρειάζεται πολιτική βούληση και έναν συνεχή αγώνα.

Χρειάζεται μία κυβέρνηση που αισθάνεται ότι δεν χρωστά σε κανέναν, εκτός από τους πολίτες που την εμπιστεύθηκαν, και πολιτεύεται ανάλογα. Που έχει ως κυρίαρχο μέλημα το καλό του τόπου - το δημόσιο συμφέρον.

Αυτή δεν είναι η σημερινή κυβέρνηση. Θα είναι η αυριανή κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ. Είναι προσωπική μου δέσμευση.