Βασίλης Φουρτούνης, δάσκαλος

Κυριακή, 17 Αυγούστου 2014

Η Μεσοποταμία, δηλαδή η περιοχή η οποία εκτείνεται μεταξύ των δύο μεγάλων ποταμών Τίγρη και Ευφράτη, ανέκαθεν ασκεί μαγνητική επιρροή σε κάθε κάτοικο, τουλάχιστον της λεκάνης της Μεσογείου. Κόμβος στην διαδρομή μετακίνησης των Ινδοευρωπαίων, από την Ασία προς την Ευρωπαϊκή Ήπειρο, δεν είναι υπερβολή ο ισχυρισμός ότι είναι ο τόπος όπου άρχισαν όλα…
Μεγάλο τμήμα της αρχαίας Μεσοποταμίας, καταλαμβάνει το σημερινό Ιράκ. Στις σύγχρονες μέρες, ιδιαίτερα από το 2003, το Ιράκ είναι το σημείο εκείνο στο οποίο εστιάζεται το παγκόσμιο ενδιαφέρον. Όχι μόνον για τα κοιτάσματα υδρογονανθράκων, αλλά και γιατί η πτώση του καθεστώτος Σαντάμ Χουσεΐν (Sadam Hussein) και το πολιτικό κενό που δημιουργήθηκε, έχει οδηγήσει την χώρα σε μία πολυετή, ένοπλη σύγκρουση μεταξύ της Σουνιτικής και Σιϊτικής κοινότητας. Η εμφάνιση του ISIL, ανέδειξε τις αδυναμίες και εν πολλοίς την ολική ανικανότητα της Κυβέρνησης Μάλικι, να συγκροτήσει –ένδεκα χρόνια μετά την επέμβαση και την πάροδο τριών, περίπου, από την πλήρη αποχώρηση των Αμερικανικών, μαχίμων δυνάμεων-, ένα κράτος με στοιχειωδώς, οργανωμένες και επαρκείς δομές. Έτσι δεν είναι ανεξήγητη η επέλαση των φανατικών ισλαμιστών που κινούνται στις υπώρειες της Αλ-Κάϊντα, των οποίων η μανία έγινε παγκοσμίως γνωστή, από τις εικόνες που είδαν το φώς της δημοσιότητας, εικόνες που παριστούν τις φρικαλεότητες που διαπράττουν εις βάρος των Σιϊτών αντιπάλων που πέφτουν στα χέρια τους.
Όμως, σε όλη την διάρκεια αυτών των ένδεκα ετών υπάρχουν κάποιοι πληθυσμοί, οι οποίοι βρέθηκαν στο μέσο της βίας μεταξύ των δύο κυρίων, αντιμαχομένων για εξουσία θρησκευτικών κοινοτήτων, αλλά, δεν έλαβαν ανάλογη δημοσιότητα. Ο λόγος για τις μειονότητες που ζούν επί εκατοντάδες –μερικές και χιλιάδες- χρόνια στο Ιράκ και που μέχρι το 2003 ζούσαν σε καθεστώς ισορροπίας.
Το Ιράκ ήταν η μήτρα των πολιτισμών και στην διάρκεια του χρόνου πολλοί λαοί άκμασαν και μέχρι την εμφάνιση του Ισλάμ, πολλές θρησκείες εμφανίστηκαν και προφανώς κάτι έμεινε από όλα αυτά. Έτσι σήμερα, στο Ιράκ συναντά κανείς ένα πάζλ θρησκειών και εθνοτήτων:
Χριστιανούς -οι οποίοι διακρίνονται σε Ασσυρίους Ορθοδόξους (Assyrian Orthodox), Χαλδαίους Καθολικούς (Chaldean Catholics), Ορθοδόξους της Ανατολικής Εκκλησίας (Ελληνορθόδοξους), καθώς και ακολούθους του Αρμενικού και Συριακού δόγματος-, Γιεζίντι ή Γιαζιντίν (Yazidi ή Yazideen), Τουρκμάνους, Μαντεϊστες (Soba), Σιϊτες Σαμπάκ (Shia Shabak). Σήμερα, οι πληθυσμοί αυτοί, οι οποίοι ως επί το πλείστον διαβιούν στο Βόρειο Ιράκ και ειδικότερα στην περιοχή της Μοσούλης και του Κιρκούκ, έχουν υποχρεωθεί σε εκτοπισμό, βίαιο η εκούσιο, διότι στις ελεγχόμενες από το ISIS περιοχές δεν υπάρχει καμία πιθανότητα επιβίωσης –κάτι, το οποίο δυσκολεύει περισσότερο το γεγονός ότι οι προβολείς της δημοσιότητας στρέφονται προς άλλες κατευθύνσεις-, εάν θελήσουν να διατηρήσουν τις παραδόσεις και την πίστη τους,. Οι κυριότερες από αυτές τις ομάδες είναι οι ακόλουθες:
• Τουρκομάνοι (Turkmans): πρόκειται για την τρίτη κατά σειρά, μετά τους Άραβες και Κούρδους εθνοτική ομάδα. Είναι Τουρκικής εθνικότητας και ο κύριος όγκος του πληθυσμού τους, βρίσκεται στην περιφέρεια του Κιρκούκ. Διαθέτουν υψηλό μορφωτικό επίπεδο και δεξιότητες, στοιχεία που τους δίδει την δυνατότητα να κατέχουν υψηλές θέσεις στην Διοίκηση. Παρά την σχετική πίεση που δέχθηκαν από Κούρδους και Άραβες -προκειμένου να συνταχθούν με την μία ή την άλλη πλευρά εν όψει της οριστικής διευθέτησης του διοικητικού καθεστώτος της περιφέρειας σύμφωνα με τις επιταγές του άρθρου 140 του νέου Ιρακινού Συντάγματος-, απολαμβάνουν την ασφάλεια που συνεπάγεται η παρουσία της Κουρδικής Περιφερειακής Κυβερνήσεως (Kurdistan Regional Government) και των Κουρδικών ενόπλων δυνάμεων ασφαλείας, γνωστών ως Πεσμέργκα (Peshmerga).
Όμως, μονάδες των μαχητών του ISIS πραγματοποιούν επιδρομές σε κωμοπόλεις και χωριά της περιφέρειας και σύμφωνα με στοιχεία που παρέθεσε Τουρκμένος αξιωματούχος, Κος Αϊντίν Μαρούφ (Aydin Marrof), εκπρόσωπος του κόμματος «Τουρκμενικό Μέτωπο» (Turkomans Front), οι επιχειρήσεις του ISIS είχαν αποτέλεσμα τον θάνατο 200 και τον εκτοπισμό 200.000 Τουρκομάνων. Επίσης, σύμφωνα με αναφορές της οργάνωσης «Παρατηρητήριο για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα» (Human Rights Watch) επιθέσεις και εν γένει δραστηριότητα του ISIS στις περιοχές Γκούμπα και Σιρικχάν (Guba και Shireekhan), πλησίον της Μοσούλης οδήγησαν στον βίαιο διωγμό από τις εστίες τους περί τις 950 Τουρκομανικές οικογένειες? ενώ στην περιοχή Ταλ-Αφάρ (Tal Afar), 50 χλμ δυτικά της Μοσούλης, Τουρκομανικά χωριά και οικισμοί δέχονται συστηματικές επιθέσεις.
• Χριστιανοί: βρίσκονται σχεδόν σε ολόκληρη την χώρα, κυρίως στην Πρωτεύουσα και η συντριπτική τους πλειοψηφία κατάγεται από το Βόρειο Ιράκ, τις περιοχές της Νινεβή (Nineveh), την περιφέρεια δηλαδή της Μοσούλης και την Ανκάουα (Ainkawa), την περιφέρεια της Κουρδικής Πρωτεύουσας, Ερμπίλ (Arbyl). Οι δύο διάλεκτοι που χρησιμοποιούνται είναι –όπως και όλων σχεδόν των μειονοτήτων στο Ιράκ, πλήν αυτής των Τουρκμένων, η οποία είναι Τουρκικής προελεύσεως-, είναι συγγενείς μεταξύ τους και αναφέρονται σε κλάδο της Αραμαϊκής. Πριν το 2003, οι Χριστιανικοί πληθυσμοί προσέγγιζαν τα 2 εκατομμύρια.
Μετά την δυτική επέμβαση οι Χριστιανοί δεν έγιναν τμήμα της αντιπαράθεσης Σουνιτών-Σιϊτών. Η έξαρση όμως της βίας κατά τα έτη 2006-2008, είχε ως συνέπεια την άσκηση βίας από διάφορες ομάδες εγκληματιών ή φανατικών ισλαμιστών και προς τους Χριστιανούς του Ιράκ, σε σημείο που σήμερα ο αριθμός των όσων έχουν απομείνει να ανέρχεται περίπου στις 400 χιλιάδες, σύμφωνα και με τις μαρτυρίες θρησκευτικών ηγετών τους. Τρεις από αυτούς –Ο Χαλδαίος Καθολικός Πατριάρχης Σάκο (Luis Rafael Sako), o Αρχιεπίσκοπος των Συροκαθολικών της Μοσούλης Γιοχάνα Πέτρος Μούσα (Yohanna Petros Muche) και ο Χαλδαίος Καθολικός Αρχιεπίσκοπος Κιρκούκ Γιούσεφ Μίρκις (Youssif Mirkis)-, σε πρόσφατη κοινή τους επίσκεψη στις Βρυξέλλες, απεύθυναν προς την Ευρωπαϊκή Ένωση έκκληση παρεμβάσεώς της. προκειμένου να προστατευθούν οι χριστιανικοί και άλλοι μειονοτικοί από την μανία των φανατικών ισλαμιστών. Σε διαφορετική περίπτωση στον ορατό ορίζοντα υπάρχει ο κίνδυνος διακοπής της υπερχιλιετούς ιστορικής παρουσίας των χριστιανικών πληθυσμών στην περιοχή. Στο σημείο αυτό πρέπει να σημειωθεί ότι η διάκριση μεταξύ των δογμάτων, όπως π.χ., μεταξύ Καθολικών και Ορθοδόξων, δεν έχει την οριοθέτηση που υπάρχει στην Ευρωπαϊκή περιοχή, καθώς οι Χριστιανοί εκεί ευρισκόμενοι μεταξύ πλειοψηφίας αλλοθρήσκων, δεν έχουν αναπτύξει τις αντιθέσεις και την ένταση που εμείς στην Ευρώπη έχουμε.
• Γιαζιντίν: ζουν μαζί με Σιϊτες Σαμπάκ, στην περιοχή Μπασίκα (Bashiqa), 22 χλμ. Βορειο-ανατολικά της Μοσούλης. Πρόκειται για περίπου 500 χιλιάδες πιστούς ενός δόγματος το οποίο βασίζεται στις δοξασίες του Ζωροαστρισμού, με προσμίξεις χριστιανικών και στοιχείων του Ισλάμ. Αρκετοί, εσφαλμένα θεωρούν ότι είναι οπαδοί του Σατανά, λόγω της εικόνας που απαντάται στους λατρευτικούς χώρους και αναπαριστά τον εκπεσόντα Άγγελο Peacock. Αυτό σε συνδυασμό με την λατρεία της φωτιάς, βασικό στοιχείο του Ζωροαστρισμού, οδηγεί σε συγχύσεις σχετικά με τους Γιαζίντι. Αλήθεια είναι ότι η μειονότητα αυτή και κατά το παρελθόν ήταν αποδέκτης βιαίων συμπεριφορών από τους μουσουλμάνους, οι οποίοι έχουν ανέκαθεν εχθρική στάση έναντι όσων δεν ανήκουν στους πιστούς λαούς που περιγράφει η Βίβλος δηλαδή, Εβραίους και Χριστιανούς ή είναι δεδηλωμένοι άθεοι (Μαρξιστές κ.λπ.). Μέχρι αυτή την στιγμή οι δυνάμεις των Κούρδων Πεσμέργκα παρέχουν ασφάλεια. Όμως, στις περιοχές υπό την επικυριαρχία των ισλαμιστών του ISIS, οδηγούνται σε διωγμό και βρίσκουν καταφύγιο στο γειτονικό Κιρκούκ ή στις άλλες περιοχές που βρίσκονται υπό τον έλεγχο της Κουρδικής Περιφερειακής Κυβερνήσεως.
• Μανδαίοι ή Σόμπα. οπαδοί του Μαντεϊσμού (Mandeism), Σόμπα όπως αποκαλούνται στο Ιράκ και που μετά το 2010 ο πληθυσμός έχει μειωθεί από τις 30 στις περίπου 8-10 χιλιάδες. Το δόγμα αυτό, παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς πρόκειται για μια αίρεση, με επιρροές από τον Ζωροαστρισμό και τον Νεστοριανό Χριστιανισμό, ενώ ο μέγας προφήτης της αίρεσης είναι Ιωάννης ο Βαπτιστής. Οι εκκλησίες τους εξωτερικά μοιάζουν με τις βασιλικές και στην κορυφή του εξωτερικού, κεντρικού κλίτους, φέρουν Σταυρό, κεκαλυμμένο με λευκό χιτώνα. Ο σταυρός αυτός αποκαλείται ντάρφας (darfash). Τέλος οι Σόμπα, ασκούν όλες τις λατρευτικές τους τελετές σε τόπους όπου υπάρχουν τρεχούμενα ύδατα (ποταμούς κατά βάση) και τούτο διότι θεωρούν την ροή του νερού ως σύμβολο της ζωής. Η μεγαλύτερη 3μερη εορτή τους υποχρεώνει να παραμείνουν εντός των κατοικιών τους και δεν εξέρχονται από αυτές για κανέναν λόγο κατά την εορταστική διάρκεια. Επίσης, δεν τρώγουν σφάγια, δηλαδή ζώα που έχει χυθεί το αίμα τους.
Οι Σόμπα του Ιράκ, ασχολούνται κυρίως με τον χρυσό –είναι, πράγματι, εξαίρετοι τεχνίτες και αυτό το διεπίστωσα και προσωπικά-, ενώ στο φάσμα των δραστηριοτήτων τους συμπεριλαμβάνεται και η άσκηση της μαγείας (κάθε είδους), την οποία οι Ιρακινοί θεωρούν πολύ ισχυρή. Είναι η ομάδα που κινδυνεύει άμεσα από εξαφάνιση και οι έρευνες διεθνών φορέων αναφέρουν ότι τα 2/3α του πληθυσμού τους έχουν απελαθεί ή δολοφονηθεί, από το 2003 και μετά. Η ενασχόλησή τους με τον χρυσό και κατασκευές, τους καθιστά στόχο όχι μόνον για πολιτικούς-θρησκευτικούς λόγους, αλλά και των κοινών, ποινικών εγκληματιών. Η Unesco το 2006 κατέταξε την γλώσσα τους στον Άτλαντα των υπό εξαφάνιση γλωσσών.
Εξ όλου συνειρμού και δεδομένων, με ευκολία καταλήγει κανείς στο συμπέρασμα ότι, η θέση των θρησκευτικών κυρίως μειονοτήτων, εν μέσω της γενικότερης ένοπλης σύγκρουσης, καθίσταται ακόμη πιο δυσχερής με την παρουσία των φανατικών του ISIS στην Ιρακινή επικράτεια. Ομάδες που επί αιώνες συμβίωναν –με τα όποια περιοδικά, εμφανιζόμενα προβλήματα- ομαλά, σήμερα κινδυνεύουν καθημερινά από διωγμούς και υφίστανται την βία και τους βαρβαρισμούς της ένοπλης συμμορίας του Al-Baghdadi.
Εάν η απομάκρυνσή, αυτών των πληθυσμών από τον τόπο τους είναι βαρβαρισμός, πολύ περισσότερο θα ισοδυναμεί με ανθρωπιστική καταστροφή η εξαφάνισή τους.