Αφιέρωμα στο Θεόδωρο Αγγελόπουλο

Κυριακή 29 Ιανουαρίου 2012

Βασίλης Φουρτούνης: δάσκαλος, αναπληρωματικός Αιρετός ΑΠΥΣΠΕ Αττικής

Το μετέωρο βήμα της Αριστεράς

Μια "επίκαιρη" συνέντευξη του Θόδωρου Αγγελόπουλου είκοσι χρόνια πριν, για την κατάρρευση του "υπαρκτού" και την αριστερά, στη Μαριάννα Πολυχρονιάδου (για το περιοδικό "Επτάμισι") με αφορμή το "Μετέωρο βήμα του πελαργού"

* Πώς θα καταγράφατε κινηματογραφικά το «Μετέωρο βήμα της... Αριστεράς» στον τόπο μας, μετά τις εξελίξεις που σηματοδότησε η κατάρρευση του συστήματος των χωρών του πρώην «υπαρκτού σοσιαλισμού»; Ως τέλος των ψευδαισθήσεων ή ως αρχή της αυταπάτης;

Είναι πολύ φυσικό η αριστερά να αισθάνεται την απώλεια και το κενό χωρίς να βλέπει ακόμη κανένα αύριο. Μπορεί να γίνει ολόκληρη ανάλυση του τι σημαίνει το βίαιο πέρασμα από εβδομήντα χρόνια «κρατικού καπιταλισμού» σε μια κατάσταση ελεύθερης αγοράς. Είναι τέλος των ψευδαισθήσεων, αν βέβαια υπήρξαν. Γιατί το ερώτημα είναι πόσοι από τους ανθρώπους αυτούς πίστευαν στο λεγόμενο σοσιαλιστικό πείραμα. Αυτά που συμβαίνουν τώρα εκεί με την έξαρση του εγκλήματος, την πορνεία, την πείνα δεν δείχνουν καθόλου ότι οι άνθρωποι αυτοί διέθεταν σοσιαλιστική συνείδηση. Το αντίθετο. Από την άλλη μεριά μπορεί να είναι αρχή της αυταπάτης, από τη στιγμή που οι άνθρωποι αυτοί νομίζουν ότι η λύση του προβλήματος είναι η ελεύθερη αγορά, ο άγριος καπιταλισμός. Όλα αυτά σηματοδοτούν τις εξελίξεις στην Ευρώπη. Μία Ευρώπη των προσφύγων, όπου το πρόβλημα της προσφυγιάς επιτείνεται ολοένα και θα είναι αυτό που θα χαρακτηρίζει τα μελλοντικά χρόνια. Γι' αυτό ούτε η Ενωμένη Ευρώπη θα πάει τόσο ομαλά όσο προβλεπόταν από τους σχεδιαστές της. Στο μέλλον φοβούμαι πως θα αντιμετωπίσει τα φαντάσματα του παρελθόντος...

* Φοβάστε επανάληψη της Ιστορίας;

Ναι, όχι όμως με την έννοια ότι η ιστορία κάνοντας κύκλους επιστρέφει στο ίδιο σημείο. Η ιστορία προχωρά σπειροειδώς, υπάρχει ωστόσο ανάγκη γέννησης ενός καινούργιου οράματος, ενός καινούργιου ουμανισμού. Θα 'λεγα κάπως τολμηρά, η εφεύρεση ενός καινούργιου Διαφωτισμού.

* Και η συμβολή της Τέχνης σ' αυτόν τον νέο Διαφωτισμό;

Η τέχνη πάντα εκφράζει και αντανακλά αυτό που συμβαίνει, ή οραματίζεται αυτό που θα συμβεί αύριο. Μπορεί να είναι το αλάτι της γης, το άγγιγμα του Θεού, η μεταβολή της καθημερινότητας σε αιωνιότητα. Ωστόσο δεν είναι αυτή που θα αλλάξει τον κόσμο.

* Και η αριστερά; Αυτή θα μπορέσει ν' αλλάξει τον κόσμο; Τι θα προτείνατε εσείς ένας αριστερός, εκπρόσωπος μιας γενιάς που φέρνει ιστορικές ευθύνες (δεν εννοώ προσωπικές, αλλά συλλογικές) στη δική μου γενιά, που ιδεολογικά είναι σα να της έχετε τραβήξει το χαλί κάτω απ' τα πόδια;

Πραγματικά δεν ξέρω τι θα μπορούσε να προτείνει κανείς στη νέα γενιά. Εγώ από τη μεριά μου και αυτό που κάνει αυτή η ταινία μου όπως και η προηγούμενη, είναι μία πρόταση ονείρου. Μία πρόταση ανακάλυψης μιας καινούργιας ουτοπίας. Υπάρχει ένα παραμύθι μέσα στην ταινία που μιλάει για την εποχή στην οποία αναφέρονται όλοι οι μελλοντολόγοι, γύρω στο 4000, που η Γη θα πλησιάσει πολύ τον Ήλιο και θ' αρχίσει να καίγεται. Όταν λοιπόν θ' αρχίσει να καίγεται η Γη, λέει το παραμύθι, οι άνθρωποι του πλανήτη μας θα πρέπει να φύγουν ο καθένας από το μέρος που βρίσκεται και θα βρεθούν όλοι στην έρημο της Σαχάρας όπου ένα παιδί θ' αμολύσει ένα χαρταετό. Ο χαρταετός θα πάει πολύ ψηλά και θα χαθεί στο διάστημα. Όλη η ανθρωπότητα θα κρατάει από κάτι, ένα ζώο, ένα φυτό, λίγους σπόρους στάρι. Θα πιαστούν από το σπάγκο και θα φύγουν με το χαρταετό στο διάστημα σε αναζήτηση άλλου πλανήτη. Μέσα από αυτό το παραμύθι φαίνεται ότι ο μοναδικός τρόπος σωτηρίας αυτού του κόσμου είναι να ονειρεύεται. Γιατί από τη στιγμή που δεν ονειρεύεται είναι άρρωστος.

* Μέσα στην «αχρωματοψία» των ημερών μας, εσείς προτείνετε να ονειρευτούμε. Ωστόσο τι σας κάνει να ελπίζετε ότι μετά την «καταιγίδα» το «ουράνιο τόξο» δεν θα έχει απολέσει εντελώς τη σημειωτική των χρωμάτων του;

Αν και φαίνεται ότι ο κόσμος όλος έχει φορέσει σκούρα γυαλιά και δεν βλέπει τίποτα, δεν είναι έτσι. Γιατί ακόμη και όταν δεν αντιδρά, ακόμη και όταν δεν προφέρει τα χρώματα, ξέρει ότι υπάρχουν.

* Δηλώνετε αισιόδοξος δηλαδή;

Ούτε αισιόδοξος ούτε απαισιόδοξος. Απλά βλέπω τα πράγματα πάντα σε σύνδεση με ένα παρελθόν και πάντα με μια ιστορική προοπτική. Γιατί αυτό που απουσιάζει σήμερα στη στάση των ανθρώπων είναι η ιστορική προοπτική. Όλοι έχουν μία αίσθηση τέλους, σαν πραγματικά όλα να τελειώνουν εδώ.

* Μοιάζει σαν κάποιοι να το επιθυμούν...

Ίσως ναι, κάποιοι να το επιθυμούν, ίσως και να το επιδιώκουν...

Η Μαριάννα Πολυχρονιάδου είναι καθηγήτρια - διδάκτωρ

Πολιτικής Επικοινωνίας Πανεπιστημίου Αθηνών